Almanak 2020: Kadınlar hakları ve hayatları için direndi

ARTI GERÇEK- 2020 yılı, toplumun hemen her kesiminde olduğu kadar kadınlar için de mücadeleyle dolu bir yıl olarak geçti.

Erkek şiddetine karşı mücadele eden kadınlar, hakları ve hayatları için pandemi koşullarına rağmen alanları doldurmaya, online buluşmalarla bir araya gelmeye devam etti.

Resmi olmayan verilere göre; 2020 yılının ilk 11 ayında en az 275 kadın öldürüldü, 161 kadın şüpheli bir biçimde hayatını kaybetti.

PANDEMİ SÜRECİYLE BİRLİKTE EV İÇİ ŞİDDET ARTTI

Devlet, bu yıl da kadın cinayetlerine ilişkin resmi veriler yayınlamadı, veriler kadın örgütleri ve kadın cinayetlerini takip eden gazeteciler tarafından kamuoyuyla paylaşıldı.

Bu yıl yapılan araştırmalarda da; kadınların en çok evlerinde, tanıdıkları erkekler tarafından ve yine çoğunlukla ilişkiyi bitirmek / boşanmak istedikleri için öldürüldüklerini ortaya konuldu. Kadınlar, pandemi süreciyle birlikte ev içi şiddet daha çok maruz bırakıldı.

'İSTANBUL SÖZLEŞMESİ UYGULANSIN' MÜCADELESİ

18 yıllık AKP iktidarı boyunca artan erkek şiddeti ve kadın cinayetlerine ilişkin bu yıl da kalıcı önlemler alınmadığı gibi kadınların kazanılmış hakları bizzat yetkili ağızlar tarafından hedef alındı.

2020 yılına, kadın cinayetleri ve ev içi şiddetle mücadelede öncü bir sözleşme olan İstanbul Sözleşmesi'nin başta iktidar kanadı olmak üzere kimi tarikat ve çevrelerinden gelen karşıt söylemler ve kadınların sözleşmeyi savunma mücadelesi damga vurdu. Kadınlar ve LGBTİ+'lar pandemi koşullarına rağmen her fırsatta sözleşmenin uygulanması gerektiğine çağrı yaptı. Türkiye'nin her yerinden kadınlar başta erkek şiddeti ve istismar olmak üzere ayrımcılığa uğrayan tüm kadınlar için sözleşmenin uygulanmasını istedi.

'EŞ BAŞKANLIK MOR ÇİZGİMİZDİR'

2020 yılında devlet şiddeti de artarak devam etti. HDP'li belediyelere kayyum atandı, belediyelerdeki eş başkanlar tutuklandı. Cezaevlerindeki Kürt kadın tutsaklara dönük saldırı ve hak ihlallerine dikkat çekildi. Haziran ayında Diyarbakır'daki evinden gözaltına alınan Sevil Rojbin Çetin'e operasyon köpekleriyle yapılan işkence, devletin kadınlara yönelik saldırılarından yalnızca biri oldu. HDP'li kadınlar ise basın açıklaması ve eylemlerle, 'Eş başkanlık mor çizgimizdir' dedi.

İşte ay ay 2020 yılı kadın mücadelesi...

OCAK

Munzur Üniversitesi Çocuk Gelişimi Bölümü ikinci sınıf öğrencisi Gülistan Doku, Dersim'de 5 Ocak tarihinde kayboldu. Doku’nun eski erkek arkadaşı olduğu belirtilen Zaynal Abarakov, ifadesi alındıktan sonra serbest bırakıldı. Abarakov'un polis babası, açığa alındı. Doku, hala bulunamadı.

6 Ocak'ta "Çocuk istismarına evlilik yoluyla af" düzenlemesinin üçüncü kez Meclis gündemine getirilmesine karşı kadınlar Türkiye’nin hemen her ilinde "Çocuk istismarının affı olmaz" diyerek alana çıktı.

İskenderun’da 2019 yılının Ocak ayında 19 yaşındaki Berfin Özek’i asitli saldırıya maruz bırakarak ağır yaralanmasına neden olan Casim Ozan Çeltik isimli erkeğin yargılandığı davada karar verildi. ‘Kasten yaralamadan’ ceza alan Çeltik, toplamda 13 yıl 6 ay ceza aldı. Kadınlar, karara tepki gösterdi.

Ordu’da üniversite öğrencisi Ceren Özdemir, evinin önünde Özgür Arduç isimli bir erkek tarafından öldürüldü. Katilin, daha önce cezaevinden kaçmasına rağmen davranışlarındaki ‘iyi hal’ gerekçe gösterilerek yarı açık cezaevine nakledildiği ve buradan da kaçtığı ortaya çıktı. Arduç’un cezaevinden kaçtıktan iki gün sonra Özdemir’i katletmesi tüm yurtta protesto edildi.

ŞUBAT

Ankara Çubuk’ta lise öğrencisi 17 yaşındaki Şeyma Yıldız, erkek arkadaşı olduğu bahanesiyle babası tarafından yol kenarında öldürüldü.

2019 yılının Ocak ayında öğrencisi tarafından öldürülen Çankaya Üniversitesi’nde öğretim görevlisi Ceren Damar’ın katili Hasan İsmail Hikmet’in yargılandığı davada karar verildi. Hikmet’e ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilen davada sanık avukatı Vahit Bıçak’ın savunması büyük tepki çekti. Ceren Damar’ın sanığa cinsel saldırıda bulunduğunu iddia eden ve sanığın pişman olduğunu söyleyerek insanlık dersi verdiğini öne süren Bıçak’a daha sonra Ankara Barosu tarafından kınama cezası verildi.

Antalya’da erkek arkadaşından şiddet gören Ayşe Dırla isimli kadını kurtarmak isterken Özgür Duran’ın ölümüne sebep olan Kadir Şeker’in tutuklanması Türkiye gündemine oturdu. Kadir Şeker için adalet çağrısı yapıldı.

MART

Kadınlar, bu 8 Mart’ta da alanları doldurdu. 8 Mart Kadın Platformunun çağrısıyla Kadıköy Beşiktaş İskelesi önünde buluşan kadınlar "Krize ve şiddete karşı isyanda, tüm dünyada sokaktayız" dedi.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'nun, "Her yerde yürüyebilirsiniz, Taksim hariç" açıklamasının ardından 18. Feminist Gece Yürüyüşü için Taksim’de bir araya gelen kadınlar, polis müdahalesine rağmen alandan ayrılmadı. Kadınlar, Taksim’den Karaköy’e yürüdü.

Türkiye’deki Coronavirus vakalarının artmasıyla ‘evde kal’ çağrıları yapılmaya başlandı. Kadın örgütleri, virüse karşı alınan tedbirlerin ev içi şiddete karşı da alınması yönünde acil çağrıda bulundu.

MAYIS

Akit TV’de katıldığı bir programda ’12-17 yaşın çocuk doğurmak için’ ideal olduğunu savunan İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Muttalip Kutluk Özgüven’in açıklamaları büyük tepki çekti. Özgüven’in çocuk istismarını aklayan açıklamalarının ardından üniversite, idari soruşturma başlatıldığını duyurdu.

Muğla’da yaşayan Zeynep Şenpınar, ayrıldığı erkek tarafından öldürüldü. Boksör olduğu öğrenilen Semih Ahmet Kemaloğlu, cinayetin hemen ardından sosyal medyadan, "İki cana kıydınız, gözünüz aydın" yazdı. Şenpınar cinayeti, Muğla başta olmak üzere birçok ilde protesto edildi.

HAZİRAN

Ankara’da 21 yaşındaki Aleyna Çakır, şüpheli biçimde yaşamını yitirdi. Çakır’ın erkek arkadaşı olduğu belirtilen Ümitcan Uygun tarafından sistematik fiziksel şiddete maruz bırakıldığı ortaya çıktı. Çakır’ın ölümünün ardından başlatılan soruşturmada şüpheli sıfatıyla ifade veren Uygun hakkında hiçbir işlem yapılmadı. Uygun’un sosyal medyada yüklü miktarda para, silah ve MHP tabelası önünde verdiği pozlar dikkat çekti.

İstanbul’da evli olduğu erkek tarafından silahlı saldırıya uğrayan Nurtaç Canan, öleceğini düşünerek kanıyla katilinin Ragıp Canan olduğunu yazdı. Olayın sosyal medyada geniş yankı bulmasının ardından Ragıp Canan, 39 yıl hapis istemiyle tutuklandı.

28. İstanbul LGBTİ+ Onur Haftası ve 18. Onur Yürüyüşü, pandemi nedeniyle çevrimiçi etkinliklerle kutlandı. Onur Haftası'nın bu yılki teması "Ben Neredeyim?" olarak belirlenirken, 22-28 Haziran 2020 tarihleri arasında etkinlikler düzenlendi.

TEMMUZ

Kadınlar, 'TCK 103 Çocuk Cinsel İstismarına Karşı Kadın Platformu'nun çağrısıyla bir kez daha birçok ilde bir araya gelerek, ‘istismar affından vazgeçin, İstanbul Sözleşmesi’ni uygulayın’ dedi.

18 yaşındaki İpek Er, Siir'te uzman çavuş Musa Orhan tarafından cinsel saldırıya maruz kaldıktan sonra yaşamına son verdi. Tepkilerin ardından tutuklanan Musa Orhan, 'kaçma şüphesi yok' denilerek bir hafta geçmeden serbest bırakıldı. Orhan'ın aldığı tek ceza; Jandarma Genel Komutanlığı'ndan ihtaç edilerek devlet memurluğundan çıkarılması oldu. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Orhan'ın tutuklanması için kampanya yapan kadınları hedef alarak, konuyu gündemde tutmanın amacının "HDP milletvekilinin ve diğer PKK’lıların yaptıklarının üstünü örtmek" olduğunu iddia etti.

Muğla'da 16 Temmuz günü kaybolan üniversite öğrencisi Pınar Gültekin'in Cemal Metin Avcı isimli erkek tarafından öldürüldüğü ortaya çıktı. Gültekin cinayeti tüm Türkiye'de öfkeyle karşılandı. Kadınlar birçok ilde protesto gösterisi düzenledi. Gültekin'in katili Cemal Metin Avcı'nın "canavarca hisle veya eziyet çektirerek öldürme" suçundan ağırlaştırılmış müebbet, kardeşi Mertcan Avcı'nın ise "suç delillerini yok etme, gizleme veya değiştirme" suçundan 5 yıla kadar hapisle yargılandığı dava devam ediyor.

Tüm dünyadan kadınlar, artan erkek şiddeti ve kadın cinayetlerine karşı #ChallengeAccepted eylemi başlattı. Siyah- beyaz fotoğraflarını paylaşan kadınlar, ‘Bir kişi daha eksilmeyeceğiz’ dedi.

AĞUSTOS

Kadınlar, Ağustos ayında, Türkiye'nin birçok ilinde 'İstanbul Sözleşmesi Uygulansın' talebiyle bir araya geldi.

312 kadın ve LGBTİ+ örgütünün bir araya geldiği Eşitlik İçin Kadın Platformu, İstanbul Sözleşmesi’ne yönelik saldırılara karşı mücadele çağrısı yaparak acil eylem planı uygulanmasını talep etti.

'İstanbul Sözleşmesi'ni Uygula' Kampanya grubunun çağrısıyla Kadıköy'de bir eylem düzenlendi.

EYLÜL

Aleyna Çakır’ın ölümünde şüpheli sıfatıyla ifade veren Ümitcan Uygun isimli erkeğin annesi Gülay Uygun, hakkında başlatılan soruşturmanın hemen ardından ölü bulundu. Gülay Uygun’un intihar ettiği öne sürüldü.

EKİM

2020 yılı Nobel Ödülleri'nde 3 bilim kadını, fizik ve kimya dalında ödül aldı. Nobel tarihinde ilk kez bir ödül iki kadına birden verdi. Kimya dalındaki ödül, Emmanuelle Charpentier ve Jennifer A. Doudna'a verildi.

Bu yıl 57'ncisi düzenlenen Altın Portakal Ödül Töreni'ne kadınlar damga vurdu. Ulusal Kategori'de toplam 14 kadın ödül alırken, 'Ulusal Uzun Metraj Film Yarışması'nın 'En iyi film ödülü' Azra Deniz Okyay'ın yönettiği "Hayaletler" filmine gitti.

KASIM

Almanya’da yaşayan Dr. Özlem Türeci ve Prof. Dr. Uğur Şahin’in kurucusu olduğu BioNTech, ilaç devi Pfizer şirketi ile Coronavirus aşısını geliştirdi. Kimi medya organlarında ve kamuoyunda Dr. Türeci’nin, Prof.Dr. Şahin’in eşi olarak tanıtılması ve başarısının görmezden gelinmesi tepki çekti.

25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Mücadele ve Dayanışma Günü'nde tüm Türkiye'de kadınlar sokağa çıktı. Pandemiye rağmen sokakları dolduran kadınlar polis müdahalesiyle karşılaştı.

İstanbul Kadıköy'de bir araya gelen polis barikatını aşarak İskele Meydanı'nda buluştu. Taksim'de yapılmak istenen yürüyüşe polis müdahale etti.

Ankara'da basın açıklaması yapmak isteyen kadınlar da polisin saldırısıyla karşı karşıya kaldı.

ARALIK

Batman Gercüş'te aralarında uzman çavuş, polis ve korucuların da olduğu 27 erkeğin bir çocuğu cinsel istismara maruz bıraktığı, iki kadını da para karşılığı cinsel ilişkiye zorladıkları iddia edildi. Gelen tepkilerin ardından açıklama yapmak zorunda kalan savcılık, iddiaları yalanladı.

Edebiyat dünyasında yazar Pelin Buzluk'un da aralarında olduğu 20 kadın, Hasan Ali Toptaş'ın cinsel taciz ve saldırılarına maruz kaldığını beyan etti. Sosyal medyada hızla yayılan #MeToo hareketinde kültür sanat alanında tanınan birçok isim ifşa edildi. Birbirlerinden güç alan kadınlar, tacize ve cinsel saldırılara karşı ses çıkarmaya devam edeceklerini vurguladı.