Döviz kurları rekor üzerine rekor kırıyor: Merkez Bankası bu hafta ters köşe yapar mı?

ARTI GERÇEK - Dolar kuru, enflasyonun yükseldiği bir dönemde faiz indirimlerine başlayan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) bu hafta da indirimlere devam edebileceği endişesiyle 9.29’a kadar yükselerek yeni tarihi zirvede işlem gördü.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçen hafta çarşamba günü TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu ile görüştükten sonra aynı gece faiz kararlarında oy hakkı bulunan TCMB başkan yardımcıları Semih Tümen, Uğur Küçük ile PPK üyesi Abdullah Yavaş’ı görevden aldı.

PİYASALARDA SON DURUM

Reuters’a bilgi veren kaynaklara göre, piyasanın iktisadi gerekçelerle açıklamakta zorlandığı faiz indirim kararına eylül ayında da itiraz eden Küçük, ABD’de yaşayan ve sadece PPK kararları için Türkiye’ye gelen ve birçok karara katılmayan Yavaş ve başkan olmak istediği basında yer alan Tümen TCMB’den gönderilmiş oldu.

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu da cuma günü ekibiyle beraber TCMB’ye giderek, Başkan Şahap Kavcıoğlu ile görüştü. Kavcıoğlu, görevlerine son verilen PPK üyelerinin ayrılması ile ilgili olarak, ayrılanların bir kısmının kendi kararları olduğunu belirterek, bunu "bir görev değişikliği" olarak tanımladı. Kılıçdaroğlu ise dövizin yükselmesi ile ilgili endişelerini ifade ettiklerini söyleyerek, "Zam yağmuru gelecek, her alanda ciddi sorunlar çıkabilir" dedi.

TCMB’nin eylül ayındaki faiz indirimi piyasalarda düşük kredi faizleriyle ekonomide canlılık yaratmak için yapıldığı tahmin ediliyordu. Ancak, TCMB verilerine göre faiz indiriminden bu yana ticari kredi faizleri düşmedi aksine yükseldi. Ticari kredi faizi geçen hafta da 0,1 puan artışla yüzde 21,1 oldu.

Reuters’da bu ay yayımlanan bir analizde de akademisyenler uzun vadeli politikalara odaklanmadan sadece "günü kurtarmak" adına alınan kararlarla kalıcı düşük faiz ortamının oluşması mümkün olmadığına dikkat çekmişlerdi. Aynı analizde dikkat çekildiği üzere Türkiye’nin 10 yıllık gösterge tahvil getirisi de indirim öncesi işlem gördüğü yüzde 18’e yakın seviyelerden geçen hafta yüzde 20’ye kadar yükseldi ve TCMB indirimlerin piyasa fiyatlamalarına yansımadığını gösterdi. Dolar/TL’deki yükselişe TCMB’nin para politikasına ilişkin endişeler ve dolardaki küresel değer kazancı birlikte etkili konumda. Enerji fiyatlarındaki artış da enflasyon endişelerini sadece Türkiye’de değil tüm dünyada tetikliyor. Piyasalar iktisadi gerekçelerle açıklamakta zorlandığı faiz indirimlerinin devamı için politik baskı olduğundan da endişeli.

Bu belirsizlikler de TL’de satış baskısını artırıp enflasyon beklentilerini yükselterek TL’de değer kayıplarının devam edeceği bir kısır döngü oluşturuyor. Sadece eylül ayı başından beri yüzde 10’un üzerinde değer kaybeden TL’de kayıplar sürüyor. Bu bile yaratacağı iki puanın üzerinde geçişkenlik etkisiyle TÜFE’yi yüzde 20’nin üzerine tek başına yükseltebilecek bir neden. Enflasyon yüzde 19,58 ile 2,5 yılın zirvesinde bulunuyor. TL yılbaşından beri ise dolar karşısında ise yaklaşık yüzde 20 değer kaybetti. TCMB ise enflasyondaki yükselişin geçici olduğunu, enflasyonun yeniden düşüş trendine gireceğini belirtiyor. Birçok bankacı TCMB’nin faiz indirimlerinin devam etmesi halinde ani faiz artışlarına kısa sürede ihtiyaç duyulabileceği endişesini dile getiriyor.

DOLAR KURU 2022 BEKLENTİSİNİ ŞİMDİDEN AŞTI

Enflasyon artarken Merkez Bankası'nın faiz indirmesi dolar/TL'de yükselişi hızlandırırken, resmi belgelerdeki tüm öngörüler de birer birer geçersiz hale geliyor.

Dolar/TL'de bugün 9,2790'lık yeni zirve görülürken, 5 Eylül 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı onayıyla açıklanan Hazine ve Maliye Bakanlığı imzalı Orta Vadeli Program'da (OVP) 2022 yılı için öngörülen ortalama 9,27'lik beklenti de şimdiden aşılmış oldu.

Hükümet ve TCMB bir politika değişikliğine gidip TL'deki mevcut değer kaybı eğilimini tersine çevirmezse, 2022'de 9,27'lik ortalama kura ulaşmak zor görünüyor.

2023 YILI DOLAR BEKLENTİSİNE 50 KURUŞ KALDI

Programda ortalama dolar kuru beklentileri 2021 için 8,30, 2022 için 9,27, 2023 için 9,77 ve 2024 için 10,27 olmuştu. Kurdaki mevcut yüksek seviyeler devam ederse, 2021 için belirlenen ortalama 8,30'luk beklentinin aşılması da muhtemel görünüyor.

Uzmanlar, TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu'ndan gelen mesajların faiz indirimlerinin devamı yönünde olduğunu, hükümetin de enflasyon ve kur artışı yerine büyümeyi öncelediğini ve böyle devam ederse kur ve enflasyonda yükselişin devam etmesinin yüksek ihtimal olduğunu belirtiyor.

TCMB'nin dün yayımladığı piyasa katılımcıları anketinde de 2021 sonu dolar/TL kuru beklentisi 9,22 idi ancak bu seviye de dün aşılmış oldu.

ENFLASYON BEKLENTİLERİ DE AŞILDI

Resmi belgelerdeki tahminler ve beklentiler, bir açıdan yarı-hedef olarak da değerlendirilebilir ancak çok yakın vadeli hedeflerin bile tutturulamadığı görülüyor.

Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu, temmuz sonunda yaptığı açıklamada, 2021 sonu tüketici enflasyonu tahminini yüzde 14,2 olarak açıklamıştı. Eylül başında açıklanan OVP'de ise yıl sonu enflasyon tahmini yüzde 16,2 olarak açıklandı.

Enflasyon eylülde yüzde 19,58'e yükselirken, uzmanlar yüzde 16,2'lik OVP hedefine ulaşılmasının artık çok zor olduğuna işaret ediyor. TCMB'nin yüzde 14,2'lik hedefi ise çok uzakta kalmış, daha doğrusu TCMB enflasyon hedeflemesini bırakmış, kanunla kendisine verilmiş temel görev olan fiyat istikrarını ikinci plana atmış görünüyor.

PİYASALARIN GÖZÜ PARA POLİTİKASI KURULU'NDA

Piyasalar, bu hafta yeni bir Para Politikası Kurulu ve yeni bir faiz kararına odaklanacak. Anketler ve fiyatlamalar, faiz indiriminin devam edeceğini gösteriyor. Hareketli bir haftayı geride bırakan piyasada, fiyatlamalar açısından kritik bir viraja daha giriliyor. Bu hafta gözler 21 Ekim perşembe günü gerçekleştirilecek Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısından çıkacak faiz kararında olacak.

Ekonomist görüşleri ve fiyatlamalara bakıldığında, faiz indiriminin devam etmesi daha güçlü bir seçenek olarak duruyor. Enflasyondaki yükselişin geçici olduğunu, enflasyonun yeniden düşüş trendine gireceğini düşünen Merkez Bankası'nın 50 baz puanlık bir faiz indirimi daha yapabileceği anketlere yansımış durumda.

İlk faiz indirimi mesajı verilen eylül başında 8,3 seviyelerinde olan dolar/TL, 9,3 seviyelerine dayandı. Ekonomistlere göre, sadece eylül ayı başından beri yüzde 10'a yakın değer kaybeden TL, geçişkenlik etkisiyle TÜFE'yi yüzde 20'nin üzerine tek başına taşıyabilir. 

Emtia ve enerji fiyatlarının yukarı yönlü hareketinin devamı önümüzdeki dönemde dünyada olduğu gibi Türkiye’de de enflasyon üzerinde ekstra baskı oluşturacak. Bu nedenle kasım ve aralık aylarında baz etkisiyle gerilemesi beklenen TÜFE’nin düşmesi neredeyse imkansız hale gelecek.

Dünya genelinde enflasyonun görünümüne ilişkin genel resmin hala flu olması ve kurdaki bu yükselişin olumsuz etkileri, Merkez'e 'fren' yaptırır mı; bu da düşük ihtimalin olduğu bir diğer seçenek. 

Faiz indirimi için PPK'da bir görev değişimine gerek olmadığını düşünen bazı ekonomistler, TCMB Başkanı Kavcıoğlu'nun Cumhurbaşkanı Erdoğan'la görüşmesinde "riskleri" anlatmış olabileceğini söylüyor.

Bazı ekonomistlere göre, TCMB faiz indirimlerine devam etmesi halinde ani faiz artışlarına kısa sürede ihtiyaç duyulabilir. 

KAVCIOĞLU: 21 EKİM'DE EN DOĞRU KARARI VERECEĞİZ

Geçen hafta CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ile görüştükten sonra gazetecilerin sorularını yanıtlayan TCMB Başkanı Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu, görevden almalarla ilgili soru üzerine, "Bir kısmı bizim tercihimiz, bir kısmı arkadaşların tercihi. TCMB yıllardır faiz indiriyor, faiz artırıyor; yıllardır bu arkadaşlar görev yapıyor. Altında bir şey aramak doğru değil" yanıtını vermişti.

TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, gözlerin çevrildiği 21 Ekim'deki PPK toplantısı için de, "Tüm gelişmeleri analiz ederek en doğru kararı vereceğimizden kimsenin şüphesi olmasın" açıklamasını yapmıştı.

KÜRESEL PİYASALAR

Petrol fiyatları, ABD ham petrolünün yedi yılın ve Brent ham petrolünün üç yılın yeni zirvesine tırmanmasıyla, küresel enerji kıtlığının ortasında son zamanlardaki yükselişini sürdürerek son yılların en yüksek seviyesine çıktı. Yatırımcılar her ne kadar yükselen enflasyon nedeniyle ABD Merkez Bankası'nın (Fed) önceki tahminlerden daha erken faiz artırımına gideceğini fiyatlamış olsalar da artık diğer merkez bankalarının faizleri Fed’den daha çabuk yükseltebileceğini beklentileri arasına almaya başladı.

Dolar endeksi yatırımcıların beklentilerindeki bu değişikliğe paralel olarak geçen hafta gördüğü bu yılki seviyelerden yüzde 0.6 geriledi. Bankacılar, yabancı yatırımcıların zaten oldukça düşük seviyelerdeki Türkiye varlıklarından çıkış yönlü işlemlerine, lokallerin ise geçen haftaya kadar dolar/TL’deki devam eden yükselişte 260 milyar dolarlık döviz cinsi varlıklarından sınırlı kâr satışlarına devam ettiklerini belirtiyorlardı. Bankacılara göre lokaller de geçen hafta itibarıyla yeniden döviz birikimlerini azaltmayı bıraktılar sınırlı artışlar yapmaya da başladılar.