İHD 2021 raporu: Yaşam hakkı ihlal edildi, bölge OHAL rejimi ile yönetildi

Remzi BUDANCİR

+GERÇEK - İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2021 Yılı İnsan Hakları İhlalleri ile ilgili rapor hazırladı. Raporda Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaşanan hak ihlalleri, çatışmalarda yaşanan can kayıpları ve yaşam hakkına yönelik ihlallere ilişkin veriler var. Rapor, İHD Diyarbakır Şubesinde düzenlenen basın toplantısında açıklandı.

FİİLİ OHAL REJİMİ UYGULANIYOR 

İHD Genel Başkan Yardımcımız Rahşan Bataray, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine bulunan kentlerin fiili OHAL rejimi ile yönetildiğini söyledi.

2021 yılı içerisinde insan hakları ihlallerinin sistematik bir şekilde artarak devam ettiğini vurgulayan Bataray, "Ağırlıklı olarak bölgemizde daha fazla görünür olan ve yaygın bir hal alan çatışma ve şiddet ortamı, tüm hızıyla devam etmektedir. Yaşanan askeri operasyonlarda, meydana gelen silahlı çatışmalarda ve patlamalarda, günaşırı insanlar yaşamını yitirmektedir. 2021 yılında da devam eden çatışma ortamında asker, polis, örgüt militanı ve siviller olmak üzere yüzlerce insan yaşamını yitirmiştir. Geçmişten bugüne denenmiş ancak sonuç vermemiş şiddete ve çatışmaya dayalı politikalar, maalesef gerisinde can kayıpları bırakıyor, toplumumuzda telafisi imkânsız yaralar açıyor" dedi.

'BASKILAR ARTTI'

Anayasa ve uluslararası sözleşmelerden doğan yükümlülüklerin göz ardı edildiği politikaların siyasal iktidarın keyfi uygulamalarının aracı haline geldiğini hatırlatan Bataray, örgütlenme özgürlüğüne yönelik baskıların arttığını, haksız gözaltı ve tutuklamaların artarak devam ettiğini söyledi.

Özellikle iktidar politikalarına ve uygulamalarına karşı çıkan, eleştiren Kürt siyasetçiler ve hak savunucularının ağır suçlamalarla,  gözaltı ve tutuklanmalarla karşılaştığını ifade eden Bataray, şöyle konuştu:

"İHD her zaman barış hakkını savunmuş ve savunmaya devam ediyor. Her defasında ifade ettiğimiz gibi hayatımızdaki ihlaller, yanlış ve hatalı devlet politikalarının bir sonucudur. Bir denetim mekanizmasına da dönüşen hak savunuculuğunun özneleri olarak bizler, insan hakları ihlallerinin meydana gelmesine sebebiyet veren hatalı hükümet politikalarına karşı etkili bir savunuculuk faaliyeti içerisinde olacağız. Bu gerçekle, insan hakları ihlallerinin oluşumuna yol açan politikalardan vazgeçilmesi, çatışmalı ortamın bir an önce son bulması ve çatışma çözüm araçlarıyla sürecin demokratik çözümünün yeniden müzakere edilmesi talebinde bulunuyoruz."

YAŞAM HAKKINA YÖNELİK İHLALLER ARTTI

2021 yılını kapsayan raporda, yaşam hakkına yönelik ihaleler, resmi kolluk güçlerinin neden olduğu ölümler, çatışmalarda yaşanan can kayıpları başlıklar halinde sıralandı. Hak haillerine ilişkin bilançoyu İHD Bölge Temsilcisi Mehmet Tahir Saçaklıdır açıkladı.

"Keyfi Öldürme", "Silah Kullanma yetkisinin ihlali" veya "Dur ihtarına uymadığı gerekçesiyle; Güvenlik güçleri tarafından vurulan 2 kişi yaşamını yitirdi, 8 kişi yaralandı. Hapishanelerde 2 hasta mahpus yaşamını yitirdi. İntihar ettikleri iddia edilerek şüpheli bir şekilde 2 mahpus yaşamını yitirdi, 1 mahpus yaralandı. 8 asker ve polis, intihar ettikleri iddia edilerek şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi. Resmi Hata ve İhmal Sonucu 5 kişi yaşamını yitirdi, 2 kişi ise yaralandı. 2021 yılında; 1 siyasi parti yöneticisi saldırı sonucu yaralandı. 1 gazeteci, 2 öğretmen/öğretim görevlisi, 1 Avukat, 2 Doktor ve 15 sağlık görevlisi gerçekleşen saldırılarda yaralandı.

ÇATIŞMALARDA 319 KİŞİ HAYATINI KAYBETTİ

- Bölge kentlerinde gerçekleşen silahlı çatışmalarda; 45 kolluk görevlisi yaşamını yitirirken, 53’ü de yaralandı. 272 silahlı örgüt militanı yaşamını yitirirken, en az 2 örgüt militanı yaralandı. 2 sivil yurttaş yaşamını yitirdi. Irak/Federe Kürdistan Bölgesi’nde bulunan Gare bölgesinde gerçekleşen hava destekli askeri operasyon sırasında, PKK militanları tarafından alıkonulan ve hapsedilen 12 kolluk gücü personeli (Asker, Polis, Mit Mensubu) ve 1 Irak vatandaşı yaşamını yitirdi. 

SINIR HATTINDA ÖLÜMLER

- Sınır hatlarında 1 kişi vurularak yaşamını yitirdi, 2 kişi ise vurularak yaralandı. 1 kişi ise donarak ölü bulundu. Mayın patlamalarında 2 çocuk yaşamını yitirirken, 1 çocuk yaralandı. 2 yetişkin (erkek) yaşamını yitirirken, 4 kişi ise yaralandı.  9 çocuk, 38 kadın ve 4 erkek olmak üzere toplam 51 kişi, kuşkulu bir biçimde ölü olarak bulundu.

SOKAĞA ÇIKMA YASAKLARI/ASKERİ OPERASYONLAR

- Çatışmalı ortamda meydana gelen ihlaller: 5 kent ve bu kentlere bağlı 19 ilçe sınırlarında bulunan yüzlerce bölgeyi (yaklaşım 950 bölge) kapsamına alacak şekilde toplamda, 7 kez özel güvenlik bölgesi ilanları gerçekleşti. Bazı bölgelerdeki ilanlar, periyodik şekilde uzatıldı.  2 kent merkezi ve bu kentlere bağlı 10 ilçede bulunan 155 köy/mahalle ve bağlı bulunan onlarca mezrayı kapsamına alacak şekilde toplamda, 13 kez sokağa çıkma yasağı ilan edildi.

KADININA YÖNELİK ŞİDDET

- Kadınların yaşam haklarına yönelik ihlaller; 21 kadın intihar etti, 10 kadın da intihar teşebbüsünde bulundu. 32 kadın aile içi şiddet sonucu yaşamını yitirdi, 17 kadın ise maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandı. 3 kadın cinsel saldırıya maruz kaldı. 10 kadın toplumsal yaşamda saldırı sonucu yaşamını yitirdi, 14 kadın ise maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandı. 18 kadın cinsel saldırıya maruz kalırken, 15 kadın ise fuhuş yapmaya zorlandı. 1 kadın ise kaçırılma girişimine maruz kaldı.

ÇOCUKLARA YÖNELİK İHALLER 

- Çocukların yaşam haklarına yönelik ihlaller; 12 çocuk intihar etti, 4 çocuk intihar teşebbüsünde bulundu. 4 çocuk aile içi şiddet sonucu yaşamını yitirdi. 11 çocuk ise maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandı. 9 çocuk cinsel istismara maruz kaldı. 4 çocuk toplumsal yaşamda maruz kaldığı şiddet sonucu yaşamını yitirdi, 8 çocuk ise yaralandı. 34 çocuk cinsel istismara maruz kaldı. 6 çocuk kaçırılarak alıkonuldu ve 1 çocuk şantaj yapılarak cinsel istismara maruz kaldı.

İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE

- İşkence Yasağına Yönelik İhlaller: En az 56 kişi gözaltında işkenceye ve kötü muameleye maruz kaldı. 94 kişi gözaltı yerleri dışında (sokak-ev baskını) işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 1 kişi korucular tarafından kötü muameleye maruz kaldı.   156 mahpus, cezaevinde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 15 kişi kolluk güçlerinin ajanlık dayatmalarına maruz kalırken, 5 kişi de tehdit edildi.

KİŞİ ÖZGÜRLÜĞÜ VE GÜVENLİĞİNE YÖNELİK İHLALLER

- 29’u çocuk 1741 kişi gözaltına alındı. 1’i çocuk 312 kişi tutuklandı. 1 kişi hakkında ev hapsi verildi. 1461 ev/işyeri baskını yapıldı.

DÜŞÜNCE, İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ

- Düşüncelerinden dolayı; 25 soruşturma dosyasında 102 kişi hakkında soruşturma başlatıldı. 14 dava dosyasında 65 kişi hakkında dava açıldı. Aralarında siyasetçi, gazeteciler ve kamu emekçilerinin de bulunduğu 57 dosyada 191 kişi hakkında değişik hapis ve para cezaları verildi. Toplumsal gösteri ve açık hava toplantılarına katılan 81 kişi hakkında ise çeşitli gerekçelerle para cezaları verildi. 11 siyasi parti binası, 2 dernek, 1 belediye binası saldırı veya baskına uğradı.

TOPLANTI VE GÖSTERİ HAKLARI İHLALLERİ

- Güvenlik güçleri tarafından 20 toplumsal gösteri veya açık hava toplantısına müdahale edildi. 20 toplantı toplumsal gösteri ve açık hava toplantısı yasaklanarak, gerçekleştirilmesine kolluk güçleri tarafından izin verilmedi.  Toplantı veya gösteriler, kimi kentlerde süresiz, kimi kentlerde ise 15 günde bir ya da her ay yenilerek yasaklandı. 2021 yılında 50 kez yasaklama kararı açıklandı.

CEZAEVLERİNDE SÜRGÜN VE KÖTÜ MUAMELE

- Hapishanelerdeki Hak İhlalleri: 170 mahpus, gerekçe gösterilmeden sürgün/sevk edildi. 23 mahpus sağlık hakkı ihlaline maruz kaldı. 3 aile görüşü hakkı engellendi.  En az 56 mahpus hakkında soruşturma başlatıldı. 115 mahpusa disiplin cezası verildi. En az 4 mahpus tecrit edildi.

22 İŞÇİ YAŞAMINI YİTİRDİ, 404 KİŞİ İŞTEN ÇIKARILI

- Ekonomik ve Sosyal Haklara Yönelik İhlaller: Güvencesiz çalışma koşulları sonucu meydana gelen iş kazalarında; 22 işçi yaşamını yitirdi, 8 işçi yaralandı. 404 kişi işten çıkarıldı. 15 kişi görevinden alındı ve 23 kişi de ihraç edildi.

KAYYIM UYGULAMASI 2021 YILINDA SÜRDÜ

- HDP’li belediyelere yönelik kayyım atamaları devam etti. 2021 yılında; 2 İlçe Belediye Eş Başkanı görevden alınırken, 1 ilçe belediyeye kayyım atandı. 4 Belediye Meclis Üyesi ve 4 İl Genel Meclis Üyesi görevinden alındı.