Free Web Turkey raporu: Engellenen haberlerin yüzde 42’si iktidar ve çevresiyle ilgili
Seda TAŞKIN
ARTI GERÇEK-Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği’nin yürüttüğü Free Web Turkey projesi kapsamında "Haberin sonu: Türkiye’de internet sansürü" başlıklı rapor yayınlandı. 1 Kasım 2019 ve 31 Ekim 2020 arasında erişime engellenen içeriklerin tematik bir incelemesinin yanı sıra ekim ayında yürürlüğe giren sosyal medya düzenlemesinin barındırdığı riskler, internet platformlarının şeffaflık verileri ışığında değerlendirildi.
Free Web Turkey platformunun kamuya açık kaynaklardan derlediği gözlem raporuna göre, Kasım 2019- Ekim 2020 arasında engellenen haberlerin yüzde 42’si doğrudan Adalet ve Kalkınma (AKP) Parti’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ailesi, partinin belediye başkanları veya yöneticileriyle ilgiliydi.
‘26 HABER SİTESİ ERİŞİME ENGELLENDİ’
Raporda yer alan verilere göre, bu dönemde en az 1910 URL, alan adı ve sosyal medya paylaşımına erişim engeli getirildiği kaydedilirken, bu sayının 870’ini engellenen haber URL’leri oluştururken, bazıları birden fazla olmak üzere toplam 26 haber sitesi bu dönemde erişime engellendi.
Raporda ayrıca, karar mercilerinin iktidara yakın haberlerin yanı sıra kadın ve çocuklara yönelik suçların faillerini korumaya yönelik haberlere erişim engeli getirme eğilimini de ortaya koydu.
ENGELLENEN HABERLERİN YÜZDE 42’Sİ İKTİDAR ÇEVRESİYLE İLGİLİ
Erişime engellenen haberlerin yüzde 42’sini doğrudan Adalet ve Kalkınma Parti’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ailesi, partinin belediye başkanları veya yöneticileriyle ilgili olduğu tespit edildi.
Bunlar arasında 2019 yılının Kasım ayında yayınlanan ve AKP Manisa İl Başkanlığı’na gelen kadınların seks işçiliğine zorlanmasını konu alan haber, 2020 yılının Şubat ayında çıkan Emine Erdoğan’ın 50 bin dolarlık çantasıyla ilgili haber ve yine aynı ay içinde yayınlanan, eski Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın Kanal İstanbul güzergâhında arazi satın almasına ilişkin haberler yer alıyor.
ELEŞTRİLERE SANSÜR UYGULANDI
Proje süresince tespit edilen ve en az 1910 URL’yi etkileyen erişim engellemelerine ilişkin 150 hâkimlik kararı belirlenirken, bu kararların 26 haber sitesine ve 870 haber URL’sine yönelik olduğu ortaya kondu. Raporda, 150 karardan 101’inin haber URL’lerine (alan adları sayılmaksızın) yönelik olduğunun altı çizilerek, bu doğrultuda "Hükümetin ve Sulh Ceza Hakimliklerinin ülke yönetimine ilişkin eleştirel içeriklere ağır bir sansür uyguladığı çarpıcı bir şekilde ortaya çıkmaktadır" denildi.
Raporda ayrıca bu dönemde pandemi ile ilgili haberler içeren 56 URL’e erişim engeli getirildiği belirtildi.
FAHRETTİN ALTUN VE FATİH PORTAKAL HATIRLATMASI
Nisan ayında hükümetin Covid-19 pandemisini yönetme şeklini eleştiren gazeteci Fatih Portakal’ın sosyal medya paylaşımlarının yanı sıra Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un Kuzguncuk’ta kiraladığı arazi üzerine inşa edilen yapıya ilişkin haberlerin de erişime engellendiği hatırlatıldı.
HABER AJANSLARI VE SİTELERİNE ENGELLEME
Raporda ayrıca erişime engellenen muhalif web siteleri teması altında Can Dündar’ın kurucusu olduğu Özgürüz’ün mayıs, haziran ve ağustos aylarında; Kürtçe, Türkçe ve İngilizce olmak üzere üç dilde yayın yapan kadın haber ajansı Jinnews’in ise şubat ve ağustos aylarında birer kere, ekim ayında iki kere ve Kasım ayında da bir kere engellendiği belirtildi.
Etkin Haber Ajansı ve Yeni Demokrasi gazetesi web siteleri de ekim ayı içerisinde ikişer kez erişime engellenmişti. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi merkezli haber ajansı Rudaw’ın Türkçe web sitesi ve Nupel.net haber sitesi de erişime engellenen haber siteleri arasında yer aldı.
‘ÇOCUKLARA VE KADINLARA KARŞI SUÇLAR KORUNUYOR’
Raporun tematik incelemesi kapsamında, tespit edilen erişim engeli kararlarının yaklaşık yüzde 9’unu (150 kararın 13’ü) erkeklerin kadın ve çocuklara karşı işlediği iddia edilen suçlarda, failleri korumaya yönelik kararların oluşturduğu belirlendi. Bu doğrultuda kocasının erkek kardeşi tarafından tecavüze uğradıktan sonra kocası tarafından öldürülen Fatma Altınmakas hakkındaki haberlerin yanı sıra, şüpheli şekilde ölü bulunan Duygu Delen, Aleyna Çakır ve Şeyda Yılmaz hakkında yayınlanan haberler ve ekşi sözlük başlıkları da erişime engellendi.
Bir başka erişim engeli de Sakarya’da faaliyet gösteren Uşşaki tarikatı liderinin çocuk istismarı suçlamasıyla tutuklanmasına ilişkin haberlere getirildi. Ek olarak, yeni sosyal medya yasasının kabul edilmesinin ardından başlayan "unutulma hakkı" tartışmasının bir örneği olan cinsel saldırı hükümlüsü milli güreşçi Recep Çakır hakkında çıkan haberler de erişime engellendi.
TEMSİLCİ ATANMASI İSTENDİ
Türkiye’de internet kullanıcılarının ve ifade özgürlüğünün kaderinin sosyal medya şirketlerinin insafına terk edildiği belirtilen raporda, sivil toplum örgütleri temsilcilerinin bu şirketlerin Türkiye’de temsilcilik atamaması yönünde çağrıda bulunması önerildi. Raporda ayrıca halkın haber alma hakkının korunması ve haber akışının sağlanması amacıyla gazetecilere ve yurttaşlara yönelik dijital okuryazarlık eğitimleri sağlamasının faydalı olacağı belirtildi.
Raporda dijital alandaki sansür ve gözetime ilişkin farkındalığın artmasının internet özgürlüklerini kısıtlayan uygulamaların etkisinin azaltılabileceği savunuldu.
SOSYAL MEDYA PLATFORMLARI ‘MEDYA’ OLMA SORUMLULUĞU TAŞIMALI
Rapora göre, Türkiye’de internet özgürlüklerine yönelik kısıtlamaların uluslararası prensipler çerçevesinde düzenlenmesi gerektiği belirtildi.
İçeriklere getirilen engelleme kararlarının uygulanmaması durumunda bant daraltma uygulanmayacağının altını çizen rapor, sosyal medya plaformlarımlarına sansür karşısında "sosyal medya" olarak değil, "medya" sorumluluğu taşıyarak kendi politikalarını korumalarını önerdi.
