NATO Zirvesi Madrid'de başlıyor: Tarihi zirvenin gündeminde neler var?

+GERÇEK- Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un 2019'da, NATO'nun "beyin ölümü" gerçekleşti tarihi teşhisini koyduğu NATO, Rusya'nın işgali sonrasında yeniden hayata döndü. Bu kapsamda NATO üyesi ülkelerindevlet ve hükümet başkanları, İspanya'nın başkenti Madrid'te bir araya geliyor. 

Yarın başlayacak ve iki gün sürecek kiritik zirvenin gündemi yoğun.   

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg hafta başında, Mukabele Gücü'nde dönüşüm yaparak hızlı müdahaleye hazır durumdaki asker sayısını 40 binden 300 bine çıkarma planını açıkladı. 30 ülkenin üye olduğu NATO'nun genişlemesi Zirve'nin en önemli gündem maddelerinden birisi olacak.

NATO’nun Stratejik Konsepti’nin kabul edilecek olması açısından zaten önemli olan zirve Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’ya girmesiyle daha kritik bir hale geldi. Stratejik Konsept belgesi NATO'nun uzun dönemli yol haritası niteliğini taşıyor ve yaklaşık her 10 yılda bir gözden geçiriliyor.

Zirvenin gündeminde, Rusya-Ukrayna Savaşı'nın etkileri ve Rusya tehdidine karşı alınabilecek yeni önlemler, NATO’nun Avrupa yapılanmasının güçlendirilmesi, Çin meselesi ve İsveç ile Finlandiya’nın NATO üyelik başvuruları olmak üzere dört ana başlık yer alıyor.

Son ana başlık ise sadece İttifak'ın geleceği için değil, Türkiye için de ayrı bir öneme sahip. Ankara hem üye olmak isteyen bu iki ülkenin PKK, PYD, YPG gibi yapılara karşı açık ve net tavır almasını, hem de müttefiklerinden PKK ve onun Suriye uzantısı olarak gördüğü YPG'nin terör örgütü olarak tanınmasını talep ediyor. Avrupa Birliği (AB) ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ise PKK'yi terör örgütü olarak tanırken, YPG'yi IŞİD ile mücadelede "müttefik" olarak görüyor.

ERDOĞAN İLE İSVEÇ, FİNLANDİYA LİDERLERİ BİR ARAYA GELECEK

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla iki ülkenin olası üyelikleri için liderler düzeyinde bugün (28.06.2022) Madrid’de bir toplantı düzenlenecek. Toplantıya Erdoğan’ın yanı sıra İsveç Başbakanı Magdalena Andersson, Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinistö ve NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de katılacak.

Toplantıdan somut bir çözüm çıkıp çıkmayacağı ise kesin değil. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ile Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal dün Brüksel'de teknik düzeyde görüşmeler yaptı.

Bu arada İsveç Başbakanı Magdalena Andersson dün akşam saatlerinde yaptığı açıklamada PKK konusunda Türkiye'ye mesaj vererek, NATO üyeliği krizinin çözümüne dair iyimser konuştu. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de İsveç'in terörle mücadelede attığı "somut adımlara" vurgu yaptı.

Ancak Türkiye şimdiye kadar verdiği mesajların hepsinde iki ülkenin üyeliği konusunda aceleci olmadığını ve müzakerelerin "aylarca" sürebileceğini belirtmiş; Kalın da, "Bu zirveye katılmak, bizim pozisyonumuzdan geri adım atacağımız anlamına gelmiyor" ifadelerini kullanmıştı.

ERDOĞAN VE ABD BAŞKANI BİDEN İKİLİ GÖRÜŞEBİLİR

Toplantı öncesinde, ABD Başkanı Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın zirve marjında görüşebileceğine yönelik Washington'dan gelen mesajlar, diplomatik gözlemcilere göre krizin çözülmesi konusunda ABD'nin "son dakikada dahi olsa topa girebileceğini" gösteriyor.

NATO'NUN STRATEJİK KONSEPT BELGESİ YENİLENECEK

NATO'nun son Stratejik Konsept Belgesi 2010'da kabul edilmişti. 2010'da hazırlanan belgede Rusya ile "gerçek bir stratejik ortaklık" isteğinden söz ediliyor ve "NATO-Rusya iş birliği, ortak bir barış, istikrar ve güvenlik alanı yaratmaya katkıda bulunduğu için stratejik öneme sahiptir" deniliyordu. Ayrıca ittifakı oluşturan bölgede konvansiyonel bir saldırı tehdidinin düşük olduğu belirtiliyordu. O tarihten bu yana yaşanan değişimlerin büyüklüğü 2022 Stratejik Konsept Belgesi'ne yansıyacak. Ukrayna'nın işgali sonrası NATO liderlerinin bu kez Rusya'yı güvenliğe en büyük ve doğrudan tehdit olarak kayıtlara geçirmesi bekleniyor. Ayrıca Çin'in "çıkarlar, güvenlik ve değerler açısından" yarattığı endişeler ilk kez NATO'nun Stratejik Konsept Belgesi'ne girecek.

Asya-Pasifik bölgesinde değişen güvenlik kaygılarını yansıtır biçimde, Avustralya, Japonya, Yeni Zelanda ve Güney Kore de zirveye katılacak.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, zirvenin başlıca gündem maddeleri arasında "demokrasi ile otoriterlik arasında artan rekabet" ve "Moskova ve Pekin'in kurallara dayalı uluslararası düzene karşı çıkmasını" da sayıyor.
İklim değişikliği, terörizm, siber güvenlik ve uzay alanında yaşanan gelişmeler de Konsept Belgesi'ne dahil edilecek.

UKRAYNA’YA DESTEĞİN ARTTIRILMASI PLANLANACAK

Zirvede Ukrayna'ya desteğin güçlendirilmesi de görüşülecek ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, NATO liderlerine hitaben bir konuşma yapacak.
Genel Sekreter Stoltenberg, Ukrayna'ya desteği artırmayı "acil bir ihtiyaç" olarak tanımladı ve zirvede "kapsamlı bir yardım paketinin" kabul edileceğini söyledi.
Bu pakete, Ukrayna'nın Sovyet döneminden kalma askeri teçhizatından, "savunma ve güvenlik" kapasitesini güçlendirecek NATO teçhizatına geçiş unsurlarının da dahil olması bekleniyor.
Ancak bazı üyelerin, NATO'nun savaşa müdahil bir taraf gibi algılanmasından kaçınılması amacıyla bu desteğin sınırlı tutulmasını savunduğu belirtiliyor.

NATO BÜTÇESİ VE SAVUNMA HARCAMALARI

Zirvede dünyadaki yeni koşullara NATO'nun adaptasyonunu sürdürmek üzere kararlar alınacak. Bu düzenlemenin anahtarı, 1 milyar Euro değerinde yeni bir NATO İnovasyon Fonu'nun kurulması, gelişmekte olan çift kullanımlı teknolojilere (sivil ve askeri) yapılan yatırımlar ve aynı zamanda "NATO'nun en yakın ortaklarıyla iş birliğinin derinleştirilmesi" için, Avustralya, Japonya, Yeni Zelanda ve Güney Kore'nin yanı sıra Gürcistan’ın ilk kez bir NATO Zirvesi'ne katılacak olması gibi inisiyatifler yer alıyor. Bosna-Hersek, Moldova, Moritanya ve Tunus içinse yeni "destek paketleri" kabul edilecek.

DOĞU SINIRINDA SAVUNMAYI GÜÇLENDİRECEK

Genel Sekreter Stoltenberg, Pazartesi günü yaptığı basın toplantısında bu planı, "Zirvede ileri savunmamızı güçlendireceğiz. İttifak'ın doğu kısmındaki muharebe gruplarımızı tugay seviyelerine çıkaracağız. NATO Mukabele Gücü'nü dönüştüreceğiz ve yüksek hazırlıklı kuvvetlerimizin sayısını 300 binin üzerine çıkaracağız" diye açıkladı.
NATO Rusya'nın 2014'te Kırım'ı ilhakından sonra Estonya, Letonya, Litvanya ve Polonya'da çok uluslu taburlar oluşturdu. Şubat 2022'deki Ukrayna işgali sonrası ise Bulgaristan, Macaristan, Romanya ve Slovakya'da da muharebe grupları oluşturulması kararı alındı.

NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, ittifakın doğu sınırındaki üyelerde muharebe gruplarının tugay seviyesine çıkarılacağını söylediği açıklamıştı.