Süleyman Soylu’nun işkence ve kötü muamele sayıları ne kadar doğru?

İsa Uğur ERDOĞAN

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 'Kolluk Gözetim Komisyonu Eğitimcilerin Eğitimi' programının açılışında yaptığı konuşmada "Türkiye genelinde polis ve jandarma bölgelerinde 'kötü muamele' iddialarına ilişkin 2017 yılında toplam 70 başvuru olmuş. 2018 yılında bu sayı 31'e gerilemiştir" dedi.

Süleyman Soylu’nun verdiği rakamlarla İnsan Hakları Derneği (İHD) ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın (TİHV) ihlal raporları büyük farklılık gösteriyor.

İHD’nin 2018 yılı hak ihlali raporuna göre işkence, kötü muamele, onur kırıcı ve küçük düşürücü davranış ve cezalandırma kapsamına giren 4513 hak ihlali tespit edildi. TİHV’in sadece dört ilde tespit ettiği bu yöndeki hak ihlali sayısı ise 2018 yılında 584.

Konuşmasında işkence, kötü muamele ve onur kırıcı hak ihlallerinin gerilediğini iddia eden Soylu, insan hakları ihlaline uğrayanları ya da insan hakları savunucularını itham ederek, "Geçmişte özellikle darbe dönemlerinde yaşadığınız travmaları, bu hadiseleri ülkenin bütün kolluk birimlerine etiket gibi yapıştırıp, kendilerini maskelemeye çalışan akılla karşı karşıya kaldığımız aşikardır. Özellikle aşırı sol terör örgütleri ve PKK bu manipülasyonda oldukça deneyim sahibi" dedi.

Bakan Soylu, 2018 yılında kötü muameleye ilişkin 31, 2017 yılında ise bu sayının 70 olduğunu bildirdi. AİHM kararlarına ilişkinse, "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin ülkemiz aleyhine verdiği ihlal kararlarında insanlık ve onur kırıcı muamele kararı 2016'da 9, 2018'de 11'dir. Ve bu rakam, 2011'de 36'dır. 2012'de 18'e yani aşağı doğru bir azalış trendi içerisinde, küçük iniş çıkışlarla bahsettiğim seviyeye gelmiştir. İşkence ve kötü muameleye ilişkin, CİMER ve diğer başvuru yollarıyla yapılan müracaat sayısı 2016'da 52, 2017'de 54, 2018 sonu itibarıyla da 34'tür." ifadelerini kullandı.

‘BAŞVURULARIN NEDEN AZALDIĞINI SORGULAMASI GEREKİR’

Türkiye İnsan Hakları Vakfı’ndan (TİHV) Prof. Dr. Ümit Biçer’e Soylu’nun konuşmasını sorduk. Biçer, işkence ve kötü muameleye ilişkin sayının azaldığı iddiasına ilişkin yöntem ve sayı olarak aksine arttığını söyleyerek şunları belirtti:

"Bakanın açıklamalarına baktığım zaman insanlar bu dönemde resmi kurumlara güvensizlik ve endişe nedeniyle başvurmuyor olabilirler. Ama bu Türkiye’de mevcut işkence sayısının azaldığına işaret etmiyor. TİHV’in sayılarına bakıldığı zaman bile, bütün Türkiye çapında hizmet veren bir kurum değiliz, sadece dört ilde kurumumuz var. Bizim bu merkezlerde çok az kenti içeren verilerimiz bile bakanın verdiği sayıların çok üzerinde. Hükümetin ve İçişleri Bakanlığı’nın bu başvuruların neden azaldığını sorgulaması gerekir. Sokakta işkence azalmadı, uygulamalara baktığımız zaman ters kelepçe çok yoğun olarak gördüğümüz bir şey.

Hapishanelerle ilgili bütün veriler; 300 binin üzerine çıkan insan sayısı, günlük veriler bile bu durumun işkence düzeyine ulaştığı söylenebilir. İnsanların bununla ilgili başvuru yapmaması ya da başvuru sayısı üzerinden işkence yapılmadığını öne sürmek gerçekçi değil."

HAK İHLALLERİ MANİPÜLE EDİLEMEZ

Öte yandan Biçer, Süleyman Soylu’nun hak ihlallerinin manipüle edilebildiğine dair söylediklerine ilişkin "Hak ihlali herhangi bir şekilde manipüle edilemez bunun tıbbi karşılığı çok açık bir şekilde tarif edilmiş. İşkence ve kötü muamelenin nasıl değerlendirilmesi gerektiği çok açık tarif edilmiştir. AİHM kararları üzerinden değerlendirme yapmak doğru değil. AHİM’in çok eski tarihlerde yapılan başvurularla ilgili kararları yıl içerisinde meydana gelen işkence ve kötü muamelerle ilgili değil, dolayısıyla bu bilgide yanıltıcı" dedi.

İHD VE TİHV’İN İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE RAPORLARI

TİHV’in 2018 yılı hak ihlali raporunda, "2018 yılında TİHV’e başvuran 584 kişiden 51 başvuru yakını ve ülke dışında işkence görenler dışarıda tutulduğunda doğrudan işkence ve diğer kötü muameleye maruz kalan 505 başvurunun 257’si (%50,9) emniyet müdürlükleri, 85’i ise (%16,8) polis karakolu gibi resmi gözaltı merkezlerinde işkenceye maruz kaldıkları gerekçesi ile başvurmuştur. Bunun yanı sıra 198 (%39,2) kişinin aynı zamanda güvenlik araçlarında işkenceye maruz kalmış olduğu da göz önünde tutulmalıdır" deniliyor.

İnsan Hakları Derneği 2018 yılı verilerine göre ise işkence, kötü muamele, onur kırıcı ve küçük düşürücü davranış ve cezalandırma başlığında bu kapsama giren 4513 hak ihlali tespit edilmiş.

Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele: 15’i çocuk 356 kişi

Gözaltı Yerleri Dışında İşkence ve Kötü Muamele: 5’i çocuk 246 kişi

Cezaevlerinde İşkence ve Kötü Muamele: 1149

Kolluk Güçleri ve Resmi Yetkililer Tarafından Tehdit ve Ajanlık Teklif Edilenler: 160

Toplumsal Gösterilerde Güvenlik Güçlerinin Müdahalesi Sonucu Dövülen ve Yaralananlar: 2598

Özel Güvenlik Görevlileri Tarafından İşkence ve Kötü Muameleye Maruz Kalanlar: 4