'Erdoğan, Kırım'la ticaret üzerinden Esad rejimine mali destek sağlıyor'

Türkiye Boğazları'ndaki denizcilik faaliyetlerini analiz eden bir danışmanlık kurumu Bosphorus Observer'ın yöneticisi ve jeopolitik analist Yörük Işık, Türkiye’nin Karadeniz’deki tutarsız dış politika uygulamalarını değerlendiren bir makale kaleme aldı.

Middle East Institute sitesine yayınlanan makalede Türkiye’nin limanlarını Türkiye ile Kırım arasında ticaret yapan Suriye gemilerine açtığını belirten analist, Erdoğan’ın bu yolla hem İdlib’te çatıştığı Esad rejimine mali destek hem de ilhakını tanımadığı Kırım’a ciddi döviz aktarımı yaptığını vurguladı:

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 18 ay önce Dnipro Nehri'nin tepelik bir kıyısındaki Mariinsky Sarayı'nda Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelenskyy'yi ziyaret ettiğinde, geleneksel sloganı Slava Ukraini ile şeref kıtasını selamladı: "Ukrayna'ya zafer!

Onur muhafızı, saniyeler içinde alışılmış yanıtı verdi: "Kahramanlara Zafer!" Rusya'nın tepkisi daha da hızlı olabilirdi. Türkiye Cumhurbaşkanı, Birleşmiş Milletler 76. Genel Kurulu'nun açılış konuşmalarında her zamanki gibi net bir ifadeyle, "Ukrayna'nın toprak bütünlüğünün ve egemenliğinin korunmasına önem veriyoruz. İlhakını tanımadığımız Kırım da dahil olmak üzere." Yine, Rusya'nın tepkisi hızlı ve tatsız oldu. Görünen o ki, Türkiye'nin Ukrayna'ya bağlılığı, Rusya'nın tepkisiyle ilgili endişelerinden daha ağır basıyor.

Ancak işler göründüğü kadar basit değil. Mariinsky Sarayı'nın 640 mil güneyinde, lacivert, 450 metrelik bir kargo gemisi, deniz trafiğinin geçişini kayıtsızca izleyen yerlilerin fazla ilgisini çekmeden Boğaz'da seyrediyor. Bu gemiyi, yani Laodikeia'yı Boğaz'daki diğer gemilerden ayıran şey, şu anda ABD Hazine yaptırımları altında olan Suriye hükümetinin resmi nakliye hattı olan SYRIAMAR'a ait olmasıdır. 

SYRIAMAR şirketi, Laodikea, Finikia ve Souria olmak üzere üç gemi işletiyor. Üçü ve SYRIMAR'ın kendisi, ABD Hazinesi tarafından Suriye Arap Ordusu (SAA) ve Esad ailesinin gelir getirici ağının bir parçası olarak belirlendi. Kötü şöhretli sahibinden daha garip olan geminin izleme verileri tamamen silindi. 

Görünüşe göre gemi haftalar önce Karadeniz'e girmiş, tamamen ortadan kaybolmuş ve şu anda hiçbir faaliyet belirtisi göstermeden Karadeniz'den ayrılıyor. Bununla birlikte, nakliye verilerinin dikkatli bir analizi ve limanlardan çekilen resimler, yerel bir TV haber kanalında görünen arka plan ve daha yakın zamanda uydu resimleri  bu gemileri işgal altındaki Kırım ve Abhazya limanlarında gösteriyor.

Daha da tuhafı, bu gemilerin neredeyse tamamen Türk limanlarından çalışıyor olması. Türkiye'den Kırım ve Abhazya'ya inşaat malzemesi taşıyorlar ve genellikle buğday veya hurda metal getiriyorlar. Hurda metal ticareti, Hereke gibi İzmit Körfezi'ndeki limanları kullanıyor gibi görünüyor. 

Tüm ticaret, normalde bazen özel sektöre ait iskeleleri kullanarak, yerleşik şirketlerle açıkça yapılır. Türk Deniz Ticaret Odası, hiçbir geminin Türk limanlarından işgal altındaki limanlara hareket edemeyeceği veya buralardan Türkiye'ye dönemeyeceği konusunda açık bir talimat vermiş olmasına rağmen, bu direktifin göz ardı edilmesi yönünde ortak bir istek var ve Türk hükümeti vaatlere rağmen bunu uygulamakta isteksiz görünüyor. 

O halde Suriye gemilerinin kullanımını ne açıklıyor? Bu yazı yazılırken, Rus Hava Kuvvetleri destekli SAA, Türkiye'nin desteklediği Suriyeli isyancıların mevzilerini vururken, aynı zamanda SYRIAMAR, Türkiye'de aracılık yaparak para kazanıyor. Sonuç olarak Türk ticareti, Türk hükümetinin dolaylı olarak savaş halinde olduğu bir orduyu destekliyor.

Ayrıca, Lazkiye menşeli yeni uyuşturucu kaçakçılığı rotaları göz önüne alındığında, SYRIAMAR gemilerinin pozisyonlarını günlerce ve haftalarca sakladıkları göz önüne alındığında, uyuşturucu veya insan kaçakçılığı gibi yasadışı yan faaliyetlerde bulunmaları muhtemeldir. 

Suriye gemileri, Türk limanlarından işgal altındaki bölgelere giden ne ilk ne de tek gemidir; Rus ve Türk bayraklı gemilerin bir karışımı bu rotaları işlettti. Ancak son yıllarda Türk dış politikasındaki tutarsızlıkların belki de en renkli örneği SURİYEMAR gemilerinin faaliyetleridir.

2008-09'da Gürcü Sahil Güvenlik, Abhazya'da bir deniz ablukası kurmaya çalıştı. Rus gemileri de dahil olmak üzere, ayrılıkçı cumhuriyete giden gemileri durdurdular, denetlediler ve gözaltına aldılar. Sadece 2009 yılında 20'den fazla gemi alıkonuldu. 

Moskova'nın yanıtı, Abhazya'nın Ochamchira bölgesinde Federal Güvenlik (FSB) Sınır Servisi'nin yüksek hızlı Soboland Mangust sınıfı gemilerle donatılmış ve Karadeniz Filosu'ndan gelen gemilerle desteklenen bir Sahil Güvenlik birimi oluşturmak oldu. Kısa bir süre sonra Gürcistan abluka girişimlerinden vazgeçti.

On yıldan fazla bir süre sonra Rusya, Karadeniz'deki askeri varlığını artırarak ve Hazar Filosu'nun çıkarma ve topçu gemilerini buraya konuşlandırarak benzer taktikler kullanıyor. Aynı zamanda Moskova, 24 Nisan-31 Ekim tarihleri arasında Karadeniz'in üç bölümünün deniz tatbikatı nedeniyle yabancı savaş gemilerine ve ticari olmayan gemilere kapatılacağını duyurdu. 

Yasak, yabancı ticari gemiler için geçerli değildir, ancak Ukrayna donanma gemileri ve liman gemileri için geçerlidir, ikincisi çoğunlukla römorkördür. Rusya, Karadeniz'in Kerç Boğazı yakınında bir bölümünü kapatarak Boğaz'ın kullanımıyla ilgili 2003 ikili anlaşmasını açıkça ihlal etti ve  Azak Denizi'ni Ukrayna Donanması'na fiilen kapattı.

Ukrayna Başkanı Zelenskyy buna cevap olarak  19 Ağustos'ta Ukrayna Donanması için küçük denizaltılar, korvetler ve küçük silahlı tekneler de dahil olmak üzere deniz filosunun inşası için altyapı oluşturmayı içeren 2035 planlarını açıkladı. Ukrayna ayrıca ilki Berdyansk'ta olmak üzere deniz üsleri inşa etmeye başlayacağını duyurdu. Zelenskyy bu projelere, hem İngiltere'nin hem de Türkiye'nin dahil olacağından özellikle bahsetti.

Türkiye'nin resmi politikası Ukrayna ve Gürcistan'ın toprak bütünlüğünü desteklemekte, Ukrayna'ya İHA ve gemi satışı yapmaktadır. Jet motoru satın almayı umarak Zaporizhia merkezli motor üreticisi Motor Sich'e de önemli bir yatırım yapabilir. Ancak Rusya'nın işgal ettiği Abhazya ve Kırım toprakları ile ticaret devam ediyor. 

Türkiye, bu yasadışı ticarete izin vererek hem kendi güvenilirliğini hem de ticaret ortaklarının güvenliğini baltalamaktadır. Sevk edilen mallar yalnızca işgal altındaki bölgelerin Rusya'ya bağlanmasına yardımcı olmakla kalmıyor, aynı zamanda uluslararası bankacılık sisteminin dışında kalan bu bölgelere döviz getiriyor.

Peki Türkiye neden yasadışı işgalini pekiştirmek için Rusya'ya yardım ediyor? Türk şirketlerinin bu ticaretten elde ettiği kısa vadeli kazanımlar, daha geniş Karadeniz bağlamında değerlendirilmelidir. 

Rusya, P-800 Oniks gemisavar seyir füzeleriyle donanmış K-300P Bastion-P kıyı savunma sistemlerini konuşlandırarak bu bölgeleri işgal etti ve askerileştirdi. Bu, Ukrayna Donanmasını ve kıyı şeridini, neredeyse tüm Orta Karadeniz'i - sürekli bir hedef haline getiriyor.

Rusya'nın hiçbir zaman orijinal sınırlarına dönmesi veya işgal altındaki ülkelerin bağımsızlığını kabul etmesi pek olası olmasa da, işgalinin kalıcı hale gelmesine izin vermek, Karadeniz'deki askeri ve ticari dengeyi on yıllar boyunca değiştirecektir. Ve bundan en çok kaybedecek ülke de Türkiye olacaktır.

Azak Denizi'ndeki devlet sınırları ve balıkçı stokları konusundaki anlaşmazlıkların yanı sıra yasadışı nakliyeyi önleme ihtiyacı, uzun süre Ukrayna ve Rusya arasındaki ilişkilerde hassas noktalar olmaya devam edecek. Tüm Karadeniz ülkeleri, özellikle Ukrayna ve Gürcistan, Rusya'nın artan askeri varlığından korunmaya ihtiyaç duyacak. 

Rusya'nın eylemleri hem Ukrayna'nın Azak Denizi'ndeki ve Karadeniz havzasındaki altyapısına hem de uluslararası sulardaki ticaret yollarına tehdit oluşturuyor. Bu tehdidi azaltmak ve serbest deniz seyrüsefer hakkını yeniden tesis etmek, Ukrayna'nın ve Bulgaristan, Gürcistan, Romanya ve Türkiye gibi diğer Karadeniz ülkelerinin çıkarınadır.

Bugün Karadeniz üzerinde bir fırtına esiyor ve bu noktada tek soru ne kadar güçlü olacağı. Türkiye, yasadışı nakliyeye izin vererek her tarafı oynamaya ve hızlı para kazanmaya çalışmak yerine, Baltık Devletlerine benzer kalıcı bir deniz grubunu ve hava polisliğini teşvik ederek NATO'nun Karadeniz'deki varlığına öncülük etmelidir. Türkiye, siyasileri siyasi ve ekonomik çıkarlarını uyumlu hale getirmeyi başarabilirse, bunu yapacak askeri kapasite ve kapasiteye sahiptir.