Et tüketimi düştü: Bir yıldır et alamıyoruz çocuklar için ancak tavuk derisi

İğneden ipliğe yapılan zamlar, vatandaşın en temel tüketim ihtiyaçlarından olan ete de yansıdı. Fiyatların yüksek olması nedeniyle et tüketimi düşerken, hayvan üreticileri de kasaplar da "Zarar ediyoruz" ifadeleriyle sektörün sorunlarını anlattı.

Et ve Süt Kurumu (ESK) karkas et fiyatına 10 lira zam yaptı. Büyükbaş hayvan kesimi 50 liradan 60 liraya çıkarken etin perakende fiyatı 115 liraya kadar yükseldi. Kırmızı Et Sanayicileri ve Üreticileri Birliği Derneği (ETBİR) verilerine göre, Türkiye’de et tüketimi azalıyor. Derneğin yaptığı araştırmaya göre, dört kişilik bir ailenin et tüketimi 2019’da yıllık 48 kiloyken, 2020’de 28 kiloya düştü.

BİR HAYVANIN YILLIK MALİYETİ 26 BİN 800 LİRA

Sektör temsilcilerinin ANKA’ya aktardığı bilgilere göre, besici; bir yaşındaki damızlık hayvanı ortalama 10 bin TL’ye satın alıyor. Yıllık 12 bin TL yeme, bin 200 TL samana, enerji, veteriner ve işçiliğe ise bin 600 TL veriyor. Bir yaşındaki bir hayvanın besiciye toplam maliyeti ortalama 26 bin 800 TL.

MALİYETİ 67 TL, KESİMİ EN AZ 60 TL

Kesime giden bir hayvanda yaklaşık 400 kilogram karkas et çıkıyor, bunun kilo maliyeti üreticiye 67 TL olurken karkas etin kesim fiyatı 66-60 TL arasında değişiyor. Yani üretici zarar ediyor. Üretici hayvanını sattıktan sonra diğer işlemler mezbahada devam ediyor. Mezbahada karkas etin kesim maliyeti 71 TL’yi buluyor.

Bir sonraki adım kasap. Kasap, 1 kilogram karkas eti 71 TL’ye alıyor. Kasabın maliyeti ise şöyle: "Etin kemik ve firesi 14 TL. Kasabın kar ve masrafı 21 TL. Üzerine 8,5 TL KDV eklenince toplamda 1 kilo etin kemikten ayrılmış hali 115 TL’ye mal oluyor. Kasapta en değerli et denilen antrikot ve bonfile 160 TL’ye kadar çıkarken, tüketici kuşbaşı eti 115, kıymayı 110 TL’ye satın alıyor."

PAHALILIĞIN NEDENİ ÜRETİCİ VEYA KASAP DEĞİL

Sektör temsilcileri etin pahalı olmasının nedeninin üretici veya kasap olmadığını, temel sorunun girdi maliyetleri olduğunu vurguluyor. Sektör temsilcileri, etin; hayvan üreticisinden kasapta vatandaşlara kadar uzanan maliyetini şöyle anlattı.

‘MALİYET YÜZDE 200 ARTTI’

Kayseri Kırmızı Et Üreticileri Birliği Başkanı Ercan Aras, etin girdi maliyetlerinin son 1 yıl içerisinde yüzde 200 arttığını, sadece yemin son iki ay içerisinde 70 TL’den 210 çıktığını söylüyor. Aras, "Besici geçen yıl 1 ton et ile 25 ton yem alırken şu anda 1 ton et ile 18 ton yem almakta. Dolayısıyla üretici bu şartlarda zarar ediyor" diyerek kör düğümü açması gereken Et ve Süt Kurumu’nun piyasayı regüle etmediğini vurguluyor. Aras ayrıca "Kayseri’de Et ve Süt Kurumu 2002 yılında yıkıldı. Bütün üreticiler özel mezbahanelerin insafına bırakılmıştır.  Özel mezbahaneler kendi kafasına göre belirliyor" ifadeleriyle sektördeki sorunlara dikkat çekiyor.

ÜRETİCİ: 3 SENE ÖNCE 50 TL OLAN YEM ŞU AN 210-220 TL ARASINDA

Büyükbaş hayvan sahipleri ise Et ve Süt Kurumu’nun etin kesim fiyatını 50 TL’den 60 TL’ye çıkarmasının kendilerini memnun etmediğini, bir üreticinin maliyetlerini karşılaması için karkas kesim fiyatının en az 70 TL olması gerektiğini belirtiyor.

‘BİZİ DİNLEMEDİKLERİ İÇİN BU SORUNLARLA KARŞILAŞTIK’

Besici Yakup Konan konuya ilişkin şunları söylüyor: "Ete yüzde 10 zam geldi. 115-120 TL ve 160 TL’ye varan fiyatlar var. Bir kilo etin üretim maliyeti 65-67 TL arasında. Biz 400 kiloluk bir danayı piyasaya sürdüğümüz zaman dananın maliyeti yaklaşık 25 bin TL’ye tekabül ediyor. Bundan 3 sene önce 50 TL olan yem şu an ortalama 210-220 TL arasında. Yem maliyetlerimiz çok yükseldi. Mazot, yem, elektrik fiyatlarıyla ilgili bir hesaplama yapılmıyor. Sadece et fiyatları tüketiciye duyuruluyor. Biz de mazot yakıyoruz. Aylık bir depo mazot bin TL yapıyor. Yani 7-8 ay bu işletmede besi yaptığım sürece nereden baksan 8 bin TL yapacak. Elektrik, mazot, yem maliyetleri dikkate alınmazsa ileriki yıllarda daha zorluklar çekeceğiz. Bu da gıdaya yansıyacak. Bizi dinleselerdi bu sorunlarla karşılaşmazdık."

Besici Hacı İyilik de "Dışarı eksi 10 derece, biz bu işi yapıyoruz. Bayram yok, tatil yok. Çoluk çocuk hepimiz bu işin içerisindeyiz. Fakat emeğimizin karşılığı bu değil. ESK kesim fiyatı şu an ki fiyatların altında kaldı. ESK’nın bir güvenirliği kalmadı bizim gözümüzde. Maliyetlerimize göre hayvanlarımızı karkas kesimde 70 liraya kestirmemiz lazım. 70 lira bile emeğimizin karşılığı değil. Yurt dışından ithal edilen bir hayvanın maliyeti çok yüksek. İçerideki üreticiyi ayakta tutalım. Destekleri arttıralım ki üretici üretime devam etsin. Türkiye’deki, birçok işletme ahır kapatıldı, kalanlara sahip çıkalım" şeklinde konuştu.

KASAP: KAZANIYORUZ SANIYORLAR AMA GİDERLERİMİZ AZ DEĞİL

Ankara’da bir kasap Namık Sarı ise "Bizi kazanıyor sanıyorlar ama bir dükkânın giderleri, masrafları, işçisi… Bunlar az paralar değil" diyerek son dönemde elektriğe gelen zamlardan şöyle yakınıyor:

 "3 bin liralık elektrik geliyordu, bu ay 7 bin liralık elektrik geldi. Dükkânın 15 bin lira kirası var. Bu nasıl çıkacak? Mecbur ete yansıyacak. Bunların hepsi vatandaşa geri dönüyor. Karkas et fiyatlarına cuma günü 10-12 lira arasında zam geldi. Tezgâh fiyatlarında da kilogramda 10 ile 15 lira arasında değişme oldu. Garibanın yiyeceği bir kıyma var o da 93 lira. 85 liraya satıyorduk. Fazla bir zam yapamadık ona. Kuşbaşı 100 lira. O da 90 liraydı. Bir kilo et şu an 110-120 lira. Herkes bir şekilde ekmek yiyor. Besici de zarar ediyor, para kazanamıyor olabilir ama bir şekilde karnını doyuruyor. Bizim karımız yüzde 15."

SAKATATA DA ZAM

Eti alım gücü olmayan sakatata yöneliyor ama orada da durum farklı değil. Ankara’da sakatat satan Ahmet Taşdelen fiyatları şöyle anlattı:

"15 lira olan dana paçası 25 liradan satılıyor. Kuzu paçası 20 liraya. 10 gün içerisinde 30 lira oldu. Ciğeri alıyorduk 50 liraya. Şimdi 65 liraya alıyor, 70 liraya satıyoruz. Neden bu kadar pahalı diye sorduğumuzda, ‘Bir kilo et 100 lira olduğu için tabi ciğeri de 70 lira oluyor. Bir kilo poşet alıyorduk 10 liraya şimdi alıyoruz 25 liraya. Şu köpüğü altı ay önce 20 liraya alıyorduk. Şu an 80 lira."

VATANDAŞ: 1 YILDIR ET ALAMIYORUM ÇOCUKLAR İÇİN ANCAK TAVUK DERİSİ ALABİLİYORUM

Ankaralı bir vatandaş Ahmet Küçük de bir yıldır et yemediğini, son zamlardan haberi bile olmadığını belirterek şunları dile getirdi. "En son aldığımda etin kilosu 60-70 liraydı" diyen Küçük, yaşadığı durumu şöyle anlattı:

 "Et alamıyorum ancak tavuk alıyorum. Bütçem yetmiyor. Benim aylığım yok. İnşaat işçisiyim. İnşaatta ne çalışırsan evin giderine ancak gidiyor. Gelirim giderim yok. Kirada oturuyorum. Bugün geliyoruz çocuklara yemek alalım diye, alamıyoruz. Ancak tavuk derisi…"

Et tüketimi düştü: Bir yıldır et alamıyoruz çocuklar için ancak tavuk derisi https://t.co/nf7kNWjnjn pic.twitter.com/ICk7A46cO9

— +GERÇEK (@artigercek) January 20, 2022