Çağdaş sanatçı Hirst, eserlerinin tarihini ve orijinal biçimlerini çarpıtıyor mu?

Artı Gerçek - Formaldehit içinde muhafaza edilen ölü hayvan figürleriyle yaptığı heykellerle tanınan İngiliz sanatçı Damien Hirst'ün, bir güvercin, bir köpek balığı ve iki buzağıdan oluşan meşhur heykel serisinin tamamlandığı tarih 2017 olmasına rağmen, dünyanın farklı galerilerinde yapılan sergilerde bu eserlerin, sanatçının Turner ödülü aldığı 1990 yılına tarihlendiği ortaya çıktı.

Bu üç eser de Hirst'ün çalışanları tarafından 2017 yılında Dudbridge, Gloucestershire'daki bir atölyede yapılmıştı. Eserler ilk kez aynı yıl Gagosian'ın Hong Kong'daki sanat galerisinde açılan bir sergide yer aldı. Fakat bu sergi, sanatçının "1990'ların başından ortalarına kadar" ürettiği eserlerden oluşan bir sergi olarak lanse edilmişti.

Sergilenen eserler arasında daha önce hiç kamusal alanda sergilenmemiş üç formaldehit heykeli de vardı. Bunlar, beyaz kutular içinde yan yana duran ikiz buzağılardan oluşan Cain ve Abel (1994) ve içi sıvı dolu tek bir akrilik kutu içinde kanatlarını açmış uçan bir kuşun yer aldığı Dove (1999) idi.

Hirst, üç parçaya ayrılmış bir köpekbalığı heykelinin üçüncü parçasına 'Myth Explored, Explained, Exploded' (1993-1999) - 'Mit keşfedildi ,açıklandı, patlatıldı' - adını verdi. Aynı heykel Münih Kent ve Çağdaş Sanat Müzesi'nde de sergileniyor.

The Guardian'ın araştırmasına dayanan haberde, eserlerin 2017'den önce herhangi bir biçimde var olduğuna dair bilgi bulunamadığı ifade ediliyor. Ancak her üç eseri de yakından tanıyan kaynaklar, başlıklarındaki tarihlerin verdiği izlenimin aksine, heykellerin Hong Kong'da ilk kez sergilendiklerinde 2017 yılından daha eski olduklarını söyledi.

Güvercin heykelinin, 1999 yılında Hong Kong sergisinde ya da sonrasında satıldığı anlaşılıyor. Fakat buzağılar ve parçalanmış köpekbalığı, 2018-2024 yılları arasında ABD ve Avrupa'daki çeşitli halka açık galeri ve müzelerde yer aldı ve eserler kamusal alanlarda 1990'larda yapıldığına dair bilgilerin yer aldığı açıklamalarla sergilendiler.

Sanat eserlerine atfedilen tarihlerin yaygın olarak tamamlandıkları yılı ifade ettiği anlaşılyor. Ancak Hirst'ün telif haklarını koruyan avukatlık şirketi Science Ltd, Guardian'ın sorularına verdiği yanıtta, sanatçının formaldehit eserlerine atfettiği tarihin bunların yapıldığı tarihi temsil etmediğini söyledi.

'SANATÇININ ESERLERE ATFETTİĞİ TARİH, TASARLANDIĞI TARİHTİR'

Şirket yanıtında, "Formaldehit eserleri kavramsal sanat eserleridir ve Damien Hirst'ün bunlara atfettiği tarih, eserin tasarlandığı tarihtir. Kendisine kavramsal sanatta neyin önemli olduğu sorulduğunda yıllar boyunca yanıtı açık olmuştur; önemli olan nesnenin fiziksel yapımı ya da parçalarının yenilenmesi değil, sanat eserinin ardındaki niyet ve fikirdir." dedi.

Hirst'ün avukatları daha sonra, formaldehit eserlerin başlığında sanatçının konsept için belirlediği, eserlerin tasarlanma tarihini kullanırken, bazen de heykellerin yapıldığı tarihi kullandığını belirterek, "Sanat eserlerinin, özellikle de kavramsal sanat eserlerinin tarihlendirilmesi herhangi bir endüstri standardı tarafından kontrol edilmemektedir. Sanatçılar eserlerini tarihlendirirken tutarsız davranma hakkına sahiptirler (ve çoğu zaman da öyledirler)." diye konuştular.

HİRST'ÜN YAKLAŞIMI ENDÜSTRİ NORMLARIYLA ÇELİŞİYOR

The Guardian, ancak bu yaklaşım, sanat dünyasındaki endüstri normlarıyla çelişiyor gibi görünüyor. Aralarında geçmişte Hirst'ün eserlerini sergilemiş ya da satmış olanların da bulunduğu bir dizi satıcı, galerici, akademisyen ve müzayede evine danıştı. Hepsi de çağdaş bir sanat eserine verilen tarihin normalde fiziksel olarak yaratıldığı yılı gösterdiğini, tasarlandığı yılı göstermediğini söyledi.

Hirst tarafından reddedilen bir başka iddia da, heykellere yıllarca yıpranmış sanat eserleri görünümü vermek için şirketi ve kendisi tarafından ortak bir çaba sarf edildiği yönünde. Guardian'a konuşan kaynaklar, Science'ın çalışanlarına heykelleri yapay olarak yaşlandırmaları ve 1990'larda yapılmış gibi görünmelerini sağlamaları talimatını verdiğini söyledi.

Hirst'ün avukatları, eserlerinin zaman zaman "daha yaşlı görünecek şekilde yapıldığını" kabul etti. Ancak bu tür adımların "sanatsal sürecin" bir parçası olduğunu söyleyerek, eserlerin gerçekte olduklarından daha yaşlı görünmeleri için çalışanlardan, eserlere müdahale etmeleri için talepte bulunulduğunu reddettiler.

ÇELİŞKİLİ AÇIKLAMALAR

Çağdaş sanat dünyasında, sanat eserlerine verilen tarihlerin yapıldıkları yılı belirttiği konusunda geniş bir fikir birliği var gibi görünse de, bazı uyarılar vardır. Örneğin, zaman içinde yaratılan ya da ilk baskıdan sonra çoğaltılan eserler için sanatçılar bazen bir tarih aralığı eklemek için kısa çizgi ya da eğik çizgi kullanırlar.

Hirst Hong Kong'da parçalanmış köpekbalığını sergilediğinde, başlık böyle bir tarih aralığı içeriyordu: Myth Explored, Explained, Exploded, 1993-1999. Ancak Hirst'ün heykel için kullandığı tarih aralığı, eserin 1993'te tasarlandığını ve 1999'da tamamlandığını düşündürürken, aslında 2017'de yapılmıştı.

Heykelin şu anda Münih'te sergilenmekte olduğu sergi de dahil olmak üzere daha sonraki sergilerde 1999'a yapılan atıf tamamen kaldırılmıştır.

Daha yakın bir tarihte Hirst, 2020 yılında Londra'daki Newport Street Gallery'de sergilenirken bir Instagram videosunda yorumladığı Myth Explored, Explained, Exploded'ın kökenleri hakkında çelişkili açıklamalar yapmıştı.

Hirst, videoda, parçaları etrafında dolandığı meşhur köpek balığı heykelini "93 yılında, birkaç yıl boyunca hayata geçirmediği bir köpekbalığı eseri fikri" olarak tanımladı. Hirst, bu eserin, ünlü formaldehit heykeli Mother and Child Divided'da kullandığı ineği kestiği zamana yakın bir zamanda yapıldığını söyledi. Ancak sanatçının sözünü ettiği eser 1993 yılında Venedik Bienali için yapılmıştı.

Hirst Instagram paylaşımında ayrıca, heykelin yer aldığı 'Yüzyılın Sonu' başlıklı serginin "20. yüzyılda, 2000 yılından önce yaptığı pek çok eseri içerdiğini söyledi. Hirst'ün avukatları, sanatçının Instagram paylaşımında kamuoyunu yanıltmayı amaçladığını öne sürmenin yanlış olacağını söyledi.

POPÜLER ESERİNDEKİ KÖPEKBALIĞINI DEĞŞTİRMEYİ TEKLİF ETTİ

Hirst 2006 yılında kendisini, çürümeye meyilli formaldehit eserlerin yenilenmesi ya da güncellenmesi ihtiyacından doğan farklı bir tartışmanın merkezinde buldu. Bu tartışma ABD'li fon milyarderi Steve Cohen tarafından 8 milyon dolara satın alınan meşhur eseri formaldehit köpekbalığı 'The Physical Impossibility of Death in the Mind of Someone Living' (1991) - 'Yaşayan Birinin Aklındaki Ölümün Fiziksel İmkansızlığı' hakkındaydı.

ORİJİNAL SANAT ESERİ Mİ YOKSA NİYET Mİ?

Hirst, tankın içinde çürümüş olan 4 metrelik kaplan köpekbalığını değiştirmeyi teklif etti. Cohen, eski tankta asılı duran yeni bir kaplan köpekbalığı ile değiştirilmesi için ödeme yapmayı kabul etti ve bunun hala aynı çalışma olarak adlandırılıp adlandırılamayacağı konusunda bir tartışmayı ateşledi.

Hirst o zaman, bunun büyük bir ikilem olduğunu belirterek, sanatçılar ve konservatörler neyin önemli olduğu konusunda farklı görüşlere sahipler; orijinal sanat eseri mi yoksa orijinal niyet mi? Ben kavramsal sanat geçmişinden geliyorum, bu yüzden bence önemli olan niyet olmalı. Bu aynı parça. Ancak jüri uzun bir süre daha karar veremeyecek." demişti.

Ancak Hong Kong sergisinden önce 2017'de yapılan üç formaldehit çalışması, Hirst'ün eserlerin tarihleri konusunda yeterince şeffaf davranıp davranmadığına dair dizi etik soruyu gündeme getiriyor. Güvercin, ikiz buzağılar ya da parçalanmış köpekbalığı, yenilenmiş formaldehit çalışmaları olmadığı gibi, daha önceki çalışmaların resmi baskıları ya da reprodüksiyonları da değildi. Ancak son yıllarda dünyanın dört bir yanındaki galerilerde, kamuoyunun 1990'larda yaratıldıklarını düşünmesine yol açacak şekilde sunuldular. Hirst'ün 1990'lara tarihlenen diğer formaldehit eserlerinin de aslında sonraki yıllarda yapılmış olmasının mümkün olduğu düşünülüyor. (Kaynak)