Milyonlarca Afrikalıyı köleleştiren Portekiz'de, sağcı hükümetten 'tazminat planı yok' açıklaması

Artı Gerçek - 500 yıldan uzun bir sömürgecilik tarihi bulunan ve 'köle ticaretinde' en sistematik rolü oynayan Avrupa ülkesi Portekiz'sin sağcı hükümeti, Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa'nın köleleştirme tarihi için tazminat ödenmesi çağrısını reddetti. Hükümetten yapılan açıklamada, eski sömürgelerle "mükemmel ilişkiler" kurulduğu ve tazminat ödenmesine gerek olmadığı savunuldu.

Portekiz Cumhurbaşkanı Sousa, söz konusu öneriyi, Antonio de Oliveira Salazar'ın 1933'te kurduğu diktatörlüğün, 25 Nisan 1974'te Avrupa'nın en uzun süreli faşist yönetimi olarak yıkılmasının yıldönümünde yapmıştı. Sousa, Portekizli askerlerin de silahlarının namlularına karanfil koymalarından dolayı "Karanfil Devrimi" olarak anılan bu günün 50'nci yıl dönümü olan perşembe günü yaptığı konuşmada, Portekiz'in "geçmişin hatalarının tüm sorumluluğunu aldığını" ve "sömürgecilik dönemindeki katliamlar dahil, ülkenin işlediği suçların bedelleri olduğunu" söylemişti.

'BEDELİ ÖDEMELİYİZ'

"Bedeli ödemeliyiz" diyen Sousa, "Cezasız kalan eylemler ve cezalandırılmayan sorumlular var mı? Yağmalanan ve iade edilmeyen mallar var mı? Bunu nasıl tazmin edebileceğimize bakmalıyız" demişti.

Portekiz Cumhurbaşkanı, dün yaptığı konuşmada da önerisini bir adım ileri götürerek, tazminat olarak eski sömürgelerin borçlarının ödenebileceğini veya bu ülkelere özel krediler, mali paketler ve özel işbirliği programları sağlanabileceğini söylemişti.

'LİDERLİK ETME SORUMLULUĞUMUZ VAR'

Sousa, "Bunu artık daha fazla halının altına süpüremeyiz veya çekmeceye kaldıramayız. Bu tazminat sürecini deneme, buna liderlik etme sorumluluğumuz var" ifadelerini kullanmıştı. Portekiz Cumhurbaşkanı, ülkenin "imparatorluk döneminde yaşanan kötü ve iyi şeylerin sorumluluğunu alması, bunlardan sonuçlar çıkarması gerektiğini" söylemişti.

SAĞCI HÜKÜMETE GÖRE ESKİ SÖMÜRGELERLE İLİŞKİLER 'MÜKEMMEL'

Ancak bu çağrı, ülkenin yeni merkez sağcı hükümeti tarafından reddedildi. Hükümetten devlet ajansı Lusa'ya yapılan açıklamada, eski sömürgelere tazminat ödenmesi gibi bir plan olmadığı belirtildi.

Açıklamada hükümetin, "karşılıklı ilişkileri derinleştirmek istediği, kardeş halkların uzlaşmasına dayalı bir şekilde tarihsel gerçekliklere ve giderek yoğunlaşan yakın işbirliğine saygı duyulduğu" ifadeleri ile yetinildi. Portekiz hükümeti, tazminat ödenmesi için bir süreç veya program olmadığını, kendilerinden önceki hükümetlerin de aynı çizgiyi izlediğini belirtti. Eski sömürgelerle "gerçekten mükemmel" ilişkiler kurulduğu savunulan açıklamada, eğitim, dil, kültür, sağlık, maliye ve ekonomi alanlarında işbirliği yapıldığı aktarıldı.

AŞIRI SAĞCILARDAN 'VATANA İHANET' SUÇLAMASI

Cumhurbaşkanı Sousa'nın son açıklamaları sağcı ve aşırı sağcı partilerin de tepkisini çekti. İktidardaki koalisyonun ortaklarından Halk Partisi'nin (CDS) parlamento grup başkanı Paulo Núncio "sömürgeci miras ve tazminat yüküne dair tartışmanın dışarıdan ithal edildiği" iddiasında bulundu. Aşırı sağcı Chega'nın lideri André Ventura ise cumhurbaşkanını "ülkeye ihanet etmekle" suçladı.

İnsan hakları savunucuları uzun yıllardır, köleleştirme tarihinde en uzun süre başrol oynayan Avrupa ülkesi olarak Portekiz'in geçmiş suçlarının sorumluluğunu alması çağrısında bulunuyor. 15'inci yüzyıl ile 19'uncu yüzyıl arasında, yaklaşık 6 milyon Afrikalı kaçırılmış ve Portekiz'e ait gemilerle Atlantik'in öbür yakasına götürülerek köleleştirilmişti. Bu yolculukta hayatta kalabilenler, çoğunlukla Brezilya'da olmak üzere Amerika kıtasında zorla çalıştırılmış, bu sayede elde edilen gelir de Portekiz imparatorluğunun kasasına girmişti.

HANGİ ÜLKELER PORTEKİZ SÖMÜRGESİYDİ?

Portekiz'in sömürgecilik dönemi 500 yıldan uzun süre, Angola, Mozambik, Brezilya, Yeşil Burun Adaları (Cape Verde), Doğu Timor ve Asya'da bazı bölgelerde sürmüştü. Ülkenin Afrika'dadaki sömürgelerinden çıkışı ise 1974'teki Karanfil Devrimi'nden birkaç ay sonra başlamıştı.

BM DE TAZMİNAT ÇAĞRISI YAPMIŞTI

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk, geçen hafta yaptığı açıklamada Afrika ve Karayip ülkelerinin sömürgeleştirme ve köleleştirme dönemleri için tazminat taleplerine destek vermişti. Türk, "Tazminatlar konusunda yeni bir çağa girmeliyiz... Hükümetler, sözleri eyleme dökerek, geçmişin hatalarını yeterince ele alabilecek şekilde samimi taahhütlerle gerçek liderlik göstermeli" demişti.

HOLLANDA'NIN 'HAVADA KALAN' ÖZRÜ

15'inci yüzyıl ile 19'uncu yüzyıl arasında Avrupa menşeli gemiler ve Avrupalı 'tüccarlar' tarafından en az 12.5 milyon Afrikalının kaçırılıp zorla köleleştirildiği düşünülüyor. Avrupa ülkeleri ise -bazıları geçmişin hataları konusunda özür dilemekle beraber- tazminat çağrılarını anlamlı bir biçimde karşılamaktan kaçınıyor. Son olarak Hollanda hükümeti, 'köle ticaretindeki' transatlantik rolü nedeniyle 2022'de özür dilemişti. Ancak geçmişin yaralarını sarmak için kurulacağı açıklanan 200 milyon euroluk fonun, köleleştirilen Afrikalıların torunlarına tazminat için değil, eğitim gibi alanlara harcanacağı belirtilmişti. (DIŞ HABERLER)