Senelerdir yırtınıyorum, bu konuda bir adım atılmadı.
Çok net söylüyorum, bu sorun halledilmeden, Türkiye’nin kamu maliyesi sorununun kalıcı bir biçimde çözülmesi mümkün değildir.
Anayasanın 73. Maddesine bir tek kelime ilave edeceksiniz, cümle yapısını bile değiştirmeden, bir dizi sorun çözüm sürecine girmiş olacak; bu kelime ilavesi Türkiye’nin müzmin (kronik) kamu maliyesi sorununun çözümü için yeterli koşul değil ama mutlaka gerekli koşul, başka bir ifade ile de, bu kelimeyi Anayasanın 73. Maddesine eklemeden sorunların kalıcı çözümü asla mümkün değil ama bu kelimeyi eklerseniz dahi çözümün garantisi yok.
Ancak, Anayasa 73. Maddeyi böyle ve yanlış formüle edenler de (Anayasa koyucu) ve mevcut siyasiler bu kelime ilavesine aslanlar gibi direniyorlar.
Vergi ödevi üst başlıklı Anayasanın 73. Maddesinin ilk paragrafı şöyle:
“Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere , mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.”
İlk okuduğunuzda son derece basit, gerekli, içinde bir hata taşıdığı izlenimi vermeyen bir ifade gibi duruyor değil mi?
Ancak, gerçek durum böyle mi?
Üstelik Sayıştay gibi demokrasilerde çok önemli bir kurumun çalışmadığı, çalışamadığı, adına denetim yaptığı Meclis’e dahi bilgilerin, dosyaların, denetim raporlarının etkin bir biçimde sunulamadığı bir ortamda.
31 Mart sonrası AKP’den CHP’ye geçen belediyelerde yaşanan yerel kamu hizmetinin etkin yürütülmesine bir katkısı olmayan gereksiz harcamalar konusunda bilebildiğim kadarıyla Sayıştay’dan bir hamle gelemedi yakın geçmişte.
Fantezi niteliğinde bir örnek verebilirim: Bir Bakan, Bakanlığında makam odasına bir banyo koysa, tuvaleti, kapı kollarını, ayna çerçevelerini altından yaptırsa, şayet bu Bakan siyaseten Cumhurbaşkanlığının gözüne girmiş bir Bakan ise, bu Bakanlığın bu altın tuvalet kamu gideri bütçe sürecinde Meclis’ten geçebilir mi?
Bal gibi geçer şayet yukarıdan gelen sinyalle Komisyonda ve Genel Kurulda kabul edilir ise.
Sayıştay da zaten artık etkin bir denetim kurumu değil.
Peki kamu gideri niteliğinde gözüken bu altın klozet harcaması bir kamu hizmeti mi?
Kesinlikle değil ama mevcut sistemde bütçeden zorlama da olsa finanse edilebiliyor, çok sayıda örneğini, benim verdiğim kadar komik olmasa bile, görüyorsunuz.
Yapılması gereken söz konusu 73. Maddeye şu “hizmet” kelimesini eklemek.
“Herkes, kamu hizmet giderlerini karşılamak üzere , mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.”
Ayrıca, Anayasa’ya ya da tercihen Kamu Mali Yönetim Kanununa da çok net bir “kamu hizmeti” tanımı koymak lazım.
Böylece net bir biçimde kamu hizmeti niteliği taşımayan giderler vergilerle finanse edilemez.
Ancak, belirttiğim gibi hem siyaset esnafı hem de devletin bir yerlerinden kamu giderinin gerçek kamu hizmeti gideri olarak anlaşılması yasal ve anayasal zorunluluğuna direnç var, hem de çok güçlü bir direnç.
KKM VE DİYANET ÖRNEĞİ
İki somut örnek vereceğim, birincisi KKM (kur korumalı mevduat) skandalı, ikincisi de Diyanet İşleri Başkanlığı bütçesi.
Türkiye bir KKM skandalı yaşıyor, Merkez Bankası 820 milyar TL zarar etmiş bu kepazelik nedeniyle, doğrudan maliyeye de düşen yük yarım trilyon TL’ye yakın.
Vergi mükellefleri vergi gayretlerinden bir buçuk trilyon TL’ye yakın bir meblağı mevcut sistemin mantığına göre kamu gideri gözüken KKM giderlerine ödeyecekler, bu paraya ne kadar gerçek kamu hizmeti, mesela sağlık, mesela eğitim üretilebilir idi, okurların takdirine bırakıyorum.
Aklı başında kimse, siyaset esnafı değil ise, bana KKM’nin bir kamu hizmet gideri olduğunu anlatamaz, ortada bir buçuk trilyon TL’ye yaklaşan bir siyasi yolsuzluk vardır.
CHP konuyu çok mahcup bir biçimde Anayasa Mahkemesine taşıdı, geçenlerde Anayasa Mahkemesinin başvuruyu reddettiğini öğrendik Resmî Gazete’den.
AYM kararını çok dikkatli bir biçimde okudum ve maalesef benim edindiğim izlenim CHP başvurusunun çok yanlış gerekçelerle yapıldığı oldu, konuyu kamu hizmeti kavramı üzerinden değil, öze taalluk etmeyen noktalardan taşımışlar AYM’ye, AYM’de kısmen haklı olarak hukuk aktivizmi yapmamış ve başvuruyu reddetmiş.
Yukarıda siyaset esnafı ifadesini boşuna kullanmadım, siyasetçi, her türlüsü, işine gelen her harcamayı, bir kamu hizmet gideri olmasa dahi bütçeye finanse ettirmeye bayılıyor ama bütçe sadece ve sadece kamu hizmeti üretilen bir yer olmalıdır.
Gelelim Diyanet meselesine.
Diyanet İşleri Başkanlığı büyük bütçeler kullanan, kamu giderlerini vergilerle finanse ettiren merkezi idare içinde bir kamu kuruluşu.
Peki, Diyanet’in harcamaları, kamu giderleri, bir kamu hizmet gideri mi?
Şayet Diyanet’in ürettiği hizmete, özünde din hizmeti üretiyor, bir kamu hizmet gideri dersek o takdirde devletin din hizmeti ürettiği gerçeği ile yüzleşmek zorunda kalacağız ama sıkıntı din hizmeti üreten bir devletin varlığının kabulünde o devletin laiklik niteliğinin sonlanacağı noktasında.
Laik devlet din hizmeti üretiminin kamu düzeni ile, Anayasa ile çelişip çelişmediğini denetler ama kendisi din hizmeti üretemez.
Anayasa 73’de eksik yazılmış bir kelimeden nerelere geldik değil mi?
Eser Karakaş: 1953 senesinde İstanbul’da doğdu. 1964’de Moda İlkokulunu, 1973 senesinde İstanbul Saint Joseph lisesini, 1978 senesinde Boğaziçi Üniversitesi İdari Bilimler Fakültesi Ekonomini bölümünü bitirdi. Doktorasını 1985 senesinde İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde tamamlayan Eser Karakaş 1990 senesinde Doçent, 1995’de de profesör oldu. Bahçeşehir Üniversitesi İİBF Dekanlığı ve rektör yardımcılığı yaptı. 2014 senesinde İstanbul Üniversitesine geri döndü, 2016 senesinde 675 sayılı KHK ile kamu hizmetinden, üniversiteden uzaklaştırıldı. 2008 ve 2023 seneleri arasında da Strasbourg Üniversitesinde dersler verdi. 2010 senesinden günümüze de Yunanistan’da ELGS’de (Avrupa Hukuk ve Yönetişim Çalışmaları) dersler vermektedir. Uzmanlık alanı kamu maliyesi, kamu ekonomisi, AB ekonomisi dallarıdır. Bir kız babası, bir kız dedesidir.
