Shakespeare oyunları insan ruhunun aydınlıktan karanlığa tüm uçlarını yansıttığı için yüzlerce yıl sonra dünya var kaldıkça oynanacaktır. Shakespeare’in duyguları karakterlerde yansıtma hüneri ile duyguların dışa vuruş biçimi olarak karakterlerin eylemleri oyun yazma tekniği kadar kendi döneminin yargı ve inançlarına dair toplumsal atmosferini kayıt altına almasıyla da önemli. Sonra bir bakmışız ki yüzlerce yıl geçse de aynı temalarda düğüm olmuşuz, aşk, vicdan, ihanet, hırs, nefret, merhamet… Malzeme olarak insanın değişmezliğini etkileyense dönemin genel toplumsal kanıları, iyisi kötüsüyle. Toplumsal kanıların üzerimizdeki etkisiyle yaşam sarkacında salınıp dururuz.

16. yy’da Venedik’te bir grup Hristiyan soylunun Yahudi bir tefeciye borçlanması ve ödenemeyen borçla imzalanan senet gereği tehlikeli bir yola girilmesini anlatan Venedik Taciri, bugün izlediğimizde rahatsızlık verecek bir ayrımcılığa, ırkçılığa ve etnik nefrete sahip. Yazının girişinde andığım toplumsal atmosfer bizi Shakespeare’in trajikomik olarak kategorileştirilen oyununa gülmekten alıkoyar, neden? Çünkü Türkiyeli seyirci olarak çatısı altında yaşadığımız devlet kendi halklarına karşı geçmişte yapılmış etnik temizliklere, kırımlara yapıcı ve içten bir özür getirmemiş, inkârı politika bilmişliğiyle günümüzde de süren nefret suçlarına hakiki bir “dur!” ihtarı çekmemiştir. Belki bu yüzden ofansif mizah Türkiye’de netameli bir alan, mayından tarla. Dillendirilmeyen gerçekler ve özürler herkesin sırtında yük.

TARİHE ÇENTİK / KELEBEK ETKİSİ

Kumbaracı50 ekibinden oyuncu ve yönetmen İsmail Sağır, tam da bu yükü sırtlanarak Shakespeare’in Venedik Taciri’ni mükemmel bir uyarlamayla Öteki Venedik Taciri adıyla sahneliyor. Çağdaş Tekin, Deniz Danışoğlu, İbrahim Arıcı, İsmail Sağır, İpek Türktan, Tuğra Can Bıçak ve Yiğit Sertdemir’in başarıyla oynadıkları Öteki Venedik Taciri, uyarlama dendiğinde mütereddit bir hâl alan seyirci adımlarımın yersizliğini gösterdi. Duyarlılık dolu bir ince işçilikle adeta yeniden yazılmış Öteki Venedik Taciri, zamanları aşan bir tiyatro oyununun (yazıldığı dönemin toplumsal kabullerinin) zaaflarını dışlarken bu zaafları sahneye taşıyor. Tiyatronun izleyene, eyleyene ayna olma misyonunun devreye girdiği, kazanım ve kayıpların kolektif yaşantıda herkesi etkileyebilirliği üzerine enfes bir oyun, pürüzsüz bir ayna, Öteki Venedik Taciri…

Kumbaracı50’nin kendi sahnesindeki art odaların kullanımı oyuna genişlik algısı katıyor. Yaklaşan seslerden dışarının artık içerisi olduğunu, içine doğulan etnik köken ve cinsel kimliklerin hiçbir şey yapmadan nasıl da cezaya dönüşebildiğini iki adamın yarasının bir toplumun da yarasını oluşturduğunu, genel kanıların hepimizin damgası oluşunu gösteriyor oyun. Sanatın dönüştürücü gücünü de.

Kâzım Koyuncu’nun dediği gibi, ezildikten sonra hepimiz aynı şarabız…

Ceren Gündoğan: 1983 İstanbul doğumlu. İBBŞT TAL'de ve Akademi İstanbul Tiyatro bölümlerinde oyunculuk, Kocaeli Üniversitesi GSF/ Sahne Sanatları Dramatik Yazarlık bölümlerinde öğrenim gördü. İstanbul Devlet Tiyatroları’nda oyuncu ve reji asistanlığı, Asis Yapım'da proje tasarım asistanlığı ile dizi ve belgesel senaristliği yaptı. İlk romanı Yaralı Rüzgâr, 2022 Mayıs ayında Eksik Parça Yayınları etiketiyle yayınlandı. Artı TV'de Artı Sahne programı sürdürüyor.