Sprey kıyafetin bilimsel açıklaması yapıldı: Örümcek ağı
Artı Gerçek - Paris Moda Haftası’nda geçtiğimiz Perşembe günü gerçekleştirilen Coperni defilesinin kapanışında, izleyenleri hayrete düşüren bir olay yaşandı. İki kişi, model Bella Hadid’in üstüne gerçek zamanlı şekilde beyaz bir 'kıyafet' püskürttü. Dahası ise siyah kıyafetli bir kadın, uygulama işleminden sonra boyanın omuzda duran askı kısımlarını omuz hizasına getirdi ve makas yardımıyla elbisenin alt kısmında yırtmaç oluşturdu. Elbise, podyumda yürüyen Hadid’in vücuduyla sıradan ve oturmuş bir kumaş gibi hareket etti.
Popular Science dergisi bu olayın bilimsel perde arkasını inceledi.
Anında cisimleşen bu giysi bir sihir değil; malzeme biliminde yirmi yıldan uzun süredir geliştirilen yeniliklerin bir kanıtıydı. Kreasyonun ardındaki adam, Hadid üzerinde kullanılan Fabrican isimli maddeyi 2003 yılında bulan Manel Torres’ti (Türkçe’ye Kutumaş şeklinde çevrilebilecek Fabrican, belli ki “kutudaki kumaş” cümlesinin birleştirilmesinden oluşan bir kelime). Peki mucidin ilham aldığı şey ne miydi? "Şapşal iplikler ve örümcek ağları." Torres, şapşal ipliğin kaba şeritlerini spreyle serpilebilen daha ince bir kumaş haline getirmeyi düşünmüştü. Torres, 2013 yılında yaptığı bir Ted Konuşması’nda bu püskürtülebilen kumaşın havayla temas ettiği zaman esneyebilen ve süet hissi veren katı bir malzemeye dönüştüğünü açıklıyordu.
It wouldn’t be Paris Fashion Week without a major gasp moment – and the Coperni SS23 show concluded in the most spectacular fashion with Bella Hadid acting as a human mannequin for a spray-on dress that was fashioned before the audience's eyes. pic.twitter.com/nroyqo9qdK
— British Vogue (@BritishVogue) September 30, 2022
Peki Fabrican’ın içerisinde tam olarak neler var? Firmaya verilen patentlere göre bu sıvı kumaş içerisinde sıvı polimerlerin (birbirine bağlanmış büyük moleküller), katkı maddelerinin, doğal lateks gibi bağlayıcı maddelerin, çapraz bağlı doğal ve yapay liflerin ve aseton gibi çabuk buharlaşan bir çözünün bulunduğu bir çözeltiden oluşuyor. Bu lifler polyester, polipropilen, pamuk, keten veya yün olabilir.
Torres, 3 boyutlu kalıpların veya desenlerin etrafına püskürtülen malzemenin kolaylıkla şekil alabildiğini ve dokuların ayarlanabildiğini; böylelikle de pösteki, kağıt, dantel veya kauçuk benzeri bir şey oluşturabildiklerini ekliyor. İnsanların bir kabine girerek, giysilerini kendilerine göre ayarlayıp vücutlarına hemen 3 boyutlu şekilde yazdırabileceklerini hayal ediyor. Spres, bir giysideki bölgelerin tamir edilmesinde bile kullanılabilir.
Coperni defilesindeki bu gösteri, moda endüstrisi bakımından ilginç bir zamana da tekabül ediyor. Büyük firmalar, şu sıralar tekstil imalatının çevreye yönelik sonuçlarının ve sürekli değişen stilleri dikkate almaya mecbur kalıyor. Bu duruma yanıt olarak ise pek çok tasarımcı, şimdilerde deniz yosunu ve mantar gibi bitkilere dayalıkumaşlarda zararsız başlangıç maddeleri kullanmak istiyor (deniz yosununun, plastik filmlerin yerine geçip geçemeyeceği de araştırılıyor). Fabrican bu kapsamda, internet sitesinde “atılmış giysilerden ve diğer kumaşlardan geri dönüştürülen lifler” kullandığını belirtiyor. “Teknolojide ayrıca, malzeme ve üretimden kaynaklı karbon ayak izini azaltmak için fosil tabanlı polimerlerin yerine biyolojik olarak çözünebilen lifler ve bağlayıcılardan da yararlanılabilir” deniyor. Firma buna ek olarak, “püskürtülen kumaşların kullanım ömürlerinin sonunda yeniden çözdürülüp tekrar püskürtülebileceğini” ifade ediyor.
Torres’in Fabrican için hedefi, salt moda endüstrisinin çok ötesine uzanıyor. Malzeme teneke kutuda bulunduğundan ve steril hale getirildiğinden, yara sarma ve anında bandaj gibi uygulamalar için de kullanışlı olabilir. Yaralı cildi kapatmak için spey ve 3 boyutlu yazdırılan polimerlerin kullanılması, biyotıp alanında eşsiz bir fikir değil. Nanomedic gibi firmalar da nanolif fırlatarak bir yaranın üstünde koruyucu tabaka meydana getiren taşınabilir bir cihaz geliştiriyor. Dahası Torres, karışımın formülünün değiştirilerek kol kırılmalarında kullanılacak kalıplar veya arabalarda kullanılacak köpük koltuklar üretilebileceğini söylüyor. (Yazar: Charlotte Hu/Popular Science. Çeviren: Ozan Zaloğlu.)
