Güney Afrika seçimleri: Mandela'nın partisi ANC ilk kez çoğunluğu kaybetti

Artı Gerçek - Uluslararası Adalet Divanı'nda İsrail'e karşı soykırım davası açmasıyla gündem olan Güney Afrika dün ulusal parlamento ve eyalet parlamentoları için seçime gitti. Kısmi sonuçlar, Afrika Ulusal Kongresi'nin (ANC) 30 yıldır tek başına iktidar partisi olmasını sağlayan çoğunluğu kaybettiğine işaret etti.

Dün ülke çapında gece geç saatlere kadar oy verme merkezlerinin önünde uzun seçmen kuyrukları görüldü. BBC'ye konuşan Johannesburg'daki bir seçim yetkilisi, uzun kuyrukların, siyahların ilk kez oy kullanabildiği ve özgürlük lideri Nelson Mandela'nın başkan olduğu 1994 tarihi seçimlerini anımsattığını söyledi. Ancak Güney Afrika'yı 1948-1994 arasında yöneten beyaz ırkçı apartheid rejimine karşı direnişin merkezini oluşturan ve 1994'teki ilk genel seçimlerden beri tek başına iktidarda bulunan ANC, ilk kez oy oranının yüzde 50'nin altına inmesiyle karşı karşıya kaldı. BBC'nin konuştuğu seçmenler, yolsuzluk ve işsizlikten şikayet ederek "Değişim" mesajı verdi.

YÜZDE 43 BANDINDA SEYREDİYOR

Kamusal yayın kuruluşu SABC için projeksiyon yapan Güney Afrika Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Konseyi (CSIR), ANC'nin Ulusal Meclis seçimlerinde kullanan oyların ancak yüzde 42'sini alabileceğini hesapladı. Sandıkların yüzde 8.5'inde sonuçların açıklanması üzerinden bu hesaplamayı yapan CSIR, yüzde 2'lik hata payı bulunduğunu belirtti.

Sandıkların yüzde 14'ü açıldığında, ANC'ye yüzde 43, iş dünyası yanlısı Demokratik İttifak'a (DA) yüzde 26, Marksist çizgideki Ekonomik Özgürlük Savaşçıları'na (EFF) yüzde 8 ve eski ANC'li Cumhurbaşkanı Jacob Zuma'nın UMkhonto weSizwe (MK) partisine yüzde 8 oy çıktı.

İlk sonuçlar, ticari başkent Johannesburg ve genişleyen Soweto ile Alexandra'yı içeren Gauteng gibi önemli bir eyalette ANC'nin yüzde 37.8, DA'nın yüzde 28.2, EFF'nin yüzde 11.1 oy aldığını gösterdi.

ÇARŞI KARIŞACAK

Nihai sonuçların bu tabloya benzemesi durumunda, ANC bir veya daha fazla partiyle koalisyon hükümeti kurmak için anlaşma yapmak zorunda kalacak. Güney Afrika için alışılmadık bu gelişme, gelecek haftalarda veya aylarda benzeri görülmemiş siyasi dalgalanmalara yol açabilir.

BBC'ye konuşan siyasi analist Richard Calland, "Demokrasimizin bir sonraki aşamasına giriyoruz ve bu büyük bir geçiş olacak. Ya daha rekabetçi ve olgun bir demokrasi olacağız ya da siyasetimiz daha parçalı hale gelecek" dedi.

RAMAPHOSA'NIN ELİ ZAYIFLAYACAK

Güney Afrika Anayasası'na göre yeni seçilen Ulusal Meclis yeni Cumhurbaşkanını seçecek. ANC oy kaybına rağmen hâlâ en büyük parti konumundayken, lideri Cyril Ramaphosa muhtemelen cumhurbaşkanı olarak kalacak, ancak ANC saflarından gelebilecek liderlik mücadelesine karşı güçlü pozisyonda olmayacak.

30 YILDA YAPILAMAYANLAR

Apartheid rejiminin sonu, Nelson Mandela'nın başkanlığı anlamına gelen ve tüm dünyada umut rüzgarları estiren 1994 seçimlerinden bu yana her beş yılda bir yapılan ulusal seçimleri kazanan ANC, 2014'te yüzde 62.15, 2019'da yüzde 57.50 oranında oy aldı. Ancak 30 yılda siyahlarla beyazlar arasındaki ekonomik uçurumun tam anlamıyla kapanmaması, yüksek işsizlik ve suç oranları, en tepeleri saran yolsuzluk, sık elektrik kesintileri gibi sorunlar nedeniyle giderek destek kaybetti.

ZUMA'NIN DÖNÜŞÜ

Tabii bir de Zuma etkeni var. 2009'dan skandalların ayyuka çıkması nedeniyle 2018'deki istifasına dek cumhurbaşkanı olan Jacob Zuma, ANC'den ayrılıp 2023 sonlarında kurulan UMkhonto weSizwe (MK) partisinin başına geçti. Ulusun Mızrağı anlamına gelen adını, apartheid dönemindeki ANC'nin askeri kanadından alan parti, siyasi denklemleri sarstı.

ANC-EFF OYLARINI MIKNATIS GİBİ ÇEKTİ

Durban şehrinin bulunduğu doğudaki kalabalık bir eyalet olan KwaZulu-Natal'da oyların yüzde 41.7'sini MK'ye giderken, ANC yüzde 20.1'de kaldı. Zuma'nın partisi özellikle KwaZulu-Natal'da hem ANC'nin hem de ANC'den kopan radikal solcuların kurduğu EFF'nin oylarını kendine çekti. KwaZulu-Natal, Zuma'nın memleketi.

Nihai seçim sonuçlarının açıklanmasından sonra 14 gün içinde toplanacak yeni parlamentonun, ilk iş olarak ülkenin cumhurbaşkanını seçmesi gerekiyor. Bu, ANC'nin çoğunluğunu kaybettiğinin doğrulanması halinde, yeni hükümetin nasıl kurulacağına dair iki hafta boyunca yoğun ve karmaşık pazarlıklar anlamına geliyor. (Reuters, BBC, Dış Haberler)