Diplomatik kriz Katar ekonomisini de kuşatıyor

Körfez'de diplomatik gelişmeler peş peşe yaşanıyor. Pazartesi sabahı Bahreyn’in, Katar'la diplomatik ilişkileri kestiğini açıklamasının hemen ardından Suudi Arabistan, krallığını "terörizm ve aşırılıkçılık tehlikesinden korumak için" aynı adımı attığını duyurdu. Onları müttefik Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) takip etti. Bir süre sonra Yemen, akabinde ise Libya, Katar'la ilişkileri kestiklerini açıkladı. Son olarak bu ülkelere Maldivler’in de katılmasıyla sayı yediye yükseldi.

Suudi Arabistan açıklamasında, "Doha'nın açık ve gizli gerçekleştirdiği ciddi ihlaller, terör örgütlerini barındırarak teröre destek vermesi, basın yayın organlarında terör örgütlerinin propagandasını yapması, Katif ilindeki İran bağlantılı terör eylemlerini desteklemesi, aşırıları barındırması, Yemen'deki Husi militanları desteklemesi sonrasında Suudi Arabistan'ın bu kararları almak durumunda kaldığı" belirtildi.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da, gelişmelerin ardından yaptığı açıklamada, "Hepimizi üzen bir gelişme oysa biz körfez bölgesini birliğini beraberliğini kendi birlik beraberliğimiz olarak görüyoruz ve buna katkı sağlıyoruz. Çok sayıda ortak çalışmamız var. Her bakımda bu dayanışma önemli elbette sorunlar yaşayabilir ülkeler ama her şartta diyalogun devam etmesi lazım ki var olan sorunlar barışçıl yoldan aşılsın. Biz var olan tablodan üzüntü duyduk. Aşılması için elimizden geleni yapmaya hazırız" yorumunda bulundu.

Bu gelişmeler, Katar’ın bir anlamda bölgede tecrit edilmesi hatta abluka altına alınması anlamına geliyor. Elbette Körfez ülkelerinin Katar’la diplomatik ilişkileri kesmesinin Doha hükümetine bir maliyeti var. Katar, aynı zamanda ekonomik olarak kuşatılıyor. Zira, Körfez ülkelerinin diplomatik ilişkileri kesme kararının Katar'ın hava ve deniz ticaretine ağır maliyeti olacağı belirtiliyor. Tek kara sınırı Suudi Arabistan'la olan Katar, Bahreyn adası ve Birleşik Arap Emirlikleri ile de çevrili durumda. Basra Körfezi'nde Katar'ın tek çıkış yolu İran.

Mısır, hava sahasını ve limanlarını Katar’a kapattı. Dubai merkezli Emirates ve Flydubai şirketleri Birleşik Arap Emirlikleri’nin Katar ile diplomatik ilişkileri kesme kararı uyarınca salı günü itibariyle Doha ile Dubai arasındaki tüm uçuşları durduracak. Birleşik Arap Emirlikleri’ne ait havayolu şirketi Etihad Airways de, yerel saatle 02:45’ten itibaren Doha’ya ve Doha’dan yapılacak tüm seferleri askıya aldı.

Katar Havayolları da, karşı atak olarak Suudi Arabistan’a tüm seferlerini durdurdu. Katar Havayolları, hava trafiğinde ülkenin önemli ekonomik güçlerinden. Hava sahası kapatma kararları devam ederse, Katar, Afrika seyahatlerini İran ve Türkiye üzerinden yapmak zorunda kalacak. Bu da tüm operasyon şemasını etkilemekle birlikte transit yolcular için daha uzun uçuş saatleri ve dolayısıyla Katar Havayolları'nın daha az tercih edilmesi anlamına gelecek. Karayolunun tamamen kesilmesi de, Katar'ı pek çok noktada zorlayacak. Bunların başında da gıda ve petrol ikmalinde yaşanacak sorunlar geliyor. Katar'ın 2022 yılında Dünya Kupası ev sahipliği de lojistik sıkıntılarla karşılaşacak.

Tüm bunlar, ABD’de Donald Trump’ın işbaşına gelmesiyle birlikte devreye giren İran politikasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir. Trump’ın geçen ay Suudi Arabistan ve İsrail’e gerçekleştirdiği ziyaretlerdeki demeçlerinin odak noktası İran oldu. Trump, "İran, teröristleri eğitmeyi, silahlandırmayı ve mali olarak desteklemeyi derhal bırakmalı" diyerek, gelecekteki İran politikasını da böylece netleştirdi. İran ile daha dengeli ilişkiler kurmaktan yana olan Katar’ı da, bu yeni durum yalnızlaştırmaya başladı.

Katar’da satın alma gücü paritesine göre, kişi başına düşen milli gelir 100 bin doları aşmış durumda. Katar’ın ekonomik gücü rezervlerinden geliyor. Toplam doğal gaz rezervi 25,3 trilyon metreküp ve yıllık LNG ihracatı 31 milyon ton. LNG tesisleri, Katar’ın imalat sanayiinin en önemli kolu olarak göze çarpıyor. Katar, LNG ihracatını yılda 77 milyon ton düzeyine çıkarmayı hedefliyor. Ülkede yabancı yatırımcı için potansiyel arz eden en önemli sektör müteahhitlik. Katar’da önümüzdeki yıllar için planlanan 200 kadar yatırım projelerinin toplam tutarı yaklaşık 200 milyar dolar düzeyinde. Bunun yüzde 43’ü altyapıya giderken, kalanı sağlık ve eğitim sektörleri için kullanılacak. Sektörde Türk firmalarının en önemli rakipleri İtalya, Almanya, İngiltere ve Çin firmaları. Pazarın küçük olması ve inşaat sektöründe yoğunluklu olması rekabeti de beraberinde getiriyor.

TÜRKİYE - KATAR İLİŞKİLERİ
Körfez’de yaşanan diplomatik kriz sonrası, son yıllarda ikili siyasi ve ticari ilişkileri gelişme trendinde olan Türkiye’nin Katar’la ilişkileri nasıl bir seyir izleyecek merak konusu… Katar, Ekonomi Bakanlığı tarafından 2016-2017 döneminde "Öncelikli Ülkeler"den birisi olarak belirlenmiş durumda…

Ekonomide geleceğe yönelik beklentiler Türkiye’nin Ekonomi Bakanlığı sitesinde şöyle ifade ediliyor: "Sahip olunan 1.1 milyon varil/gün ham petrolle birlikte 5 milyon varil/güne eşdeğer 77 milyon tonluk LNG üretim kapasitesi ile buna bağlı olarak 77 milyon ton/yıl LNG ihracat hedefine önümüzdeki bir iki yıl içinde ulaşılması beklentisi ve 2022 Dünya Futbol Şampiyonası’nın beraberinde getirdiği fırsatlar nedeniyle, metro ve 200 bin kişilik nüfusu barındırması planlanan Lusail gibi küresel kriz etkisiyle yavaşlanan bazı büyük projelerin hızlandırılması gündeme gelmiştir. Ayrıca, şampiyona için yapılacak orta ve büyük ölçekli 9 adet yeni stadyumun yanısıra, Katar 2030 vizyonu www.gsdp.gov.qa kapsamında gerçekleştilecek olan metro, Katar-Bahreyn köprüsü, Doha Limanı ve çeşitli karayollarının yapımı gibi büyük ölçekli projeler ile çok sayıda üstyapının 2017’ye kadar tamamlanabileceği görüşü, iş çevrelerinin ortak kanaatini oluşturmaktadır. Ancak, yatırımlarının yüzde 65-70’ini uluslararası piyasalardan kredi yoluyla finanse eden ve uzun vadeli olarak güvenilir bir borçlanıcı konumundaki Katar’ın finansal krizin etkisinin devam etmesi nedeniyle, ülkenin söz konusu yatırımlarını gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğu finansmanı uluslararası piyasalardan kriz öncesindeki kadar rahat temin edemeyebileceği veya en azından daha yüksek maliyetle elde edebileceği açıktır. Bunun etkisinin, özellikle müteahhitlik sektörü üzerinde daha düşük bedelle işlerin alınması baskısını oluşturabileceği söylenebilir."

Türkiye’nin Katar’a yönelik ihracatı ağırlıkla demir çelik mamullerinden oluşuyor. Elektrikli makine ve cihazlar, motorlu araç ve parçaları, ev tekstil ürünleri, mobilya ve gıda diğer ihracat kalemleri arasında yer alıyor. Türkiye’nin Katar’dan ithalatında ise, doğalgaz, plastik ve mamulleri ile kimyevi ürünler başlıca mal grupları oluşturuyor. Katar’daki Türk yatırımları esas olarak müteahhitlik ve müşavirlik hizmetleri alanında gelişmiş durumda. Büyük inşaat şirketlerinin de aralarında bulunduğu 30’dan fazla şirketin bugüne kadar üstlendiği projelerin toplam tutarı yaklaşık 8,5 milyar dolar.

DIGITURK VE FİNANSBANK’I ALDILAR
2015 yılında Türkiye’nin Katar’a olan ihracatı bir önceki yıla göre yüzde 22 artarak 424 milyon dolar, 2016 yılında yüzde 4 artarak 430 milyon dolar oldu. Katar’ın 2016 yılında Türkiye’nin toplam ihracatındaki payı yüzde 0,3 ve en fazla ihracat yaptığı ülkeler arasında ise 53. sırada.

Katarlı şirketler Digiturk ve Finansbank gibi dev Türk şirketlerini satın alırken, Türkiye’de gıdadan inşaata kadar pek çok alanda faaliyet gösteriyor. 2016 yılında Türkiye Katar’a 421 milyon dolarlık ihracat yaptı. Buna karşın Katar’dan yapılan ithalat ise 271 milyon dolar oldu. 2006 yılında DEİK bünyesinde kurulan Türkiye-Katar İş Forumu’nun Başkanlığı’nı işadamı Ethem Sancak yapıyor. Uluslararası Yatırımcılar Derneği’nin (YASED) raporuna göre 2016 yılında Türkiye’ye en çok yatırım yapan 7. ülke Katar oldu. Hollanda 956 milyon dolar ile Türkiye’ye yapılan doğrudan yabancı yatırımlarda zirvede yer aldı. Katarlı şirketler ise yaptıkları 375 milyon dolarlık yatırımla 7. sırada yer aldı.