‘Mega projelerin zararı halktan tahsil ediliyor’

ARTI GERÇEK- Kamu kaynakları kullanılmadan özel şirketlere Yap-İşlet Devret (YİG) modeli ile yaptırılan projelerin halka maliyeti tartışılıyor. Uzmanlar, temeli borçlanmaya dayalı olan bu model ile yapılan projelerde devletin zarar ettiğini ve kamu kaynaklarının israf edildiğini belirtiyor. Türkiye’nin mevcut proje stoku ile dünyada en fazla kamu-özel ortaklığı modelini uygulan ülkelerden biri olduğunu belirten iktisatçı yazar Mustafa Sönmez, ortaya çıkan zarar tutarı ile hükümetin ‘cebimizden beş kuruş çıkmadan yaptırıyoruz’ diye övündüğü projeler ile kamu çıkarlarının göz ardı edildiğine dikkat çekti.

Bu yatırımlar doğru muydu? Gerekli miydi? Öncelikli miydi? bunun tartışılması gerektiğini ifade eden Sönmez, net zararı belli olan ilk mega projenin Gebze-İzmir otoyolu projesinin parçası olan Osmangazi Köprüsü’ne ait olduğunu söyledi. Devletin bu proje ile 40 milyar TL (yaklaşık 11 milyar dolar) ciro garantisi verdiğini hatırlatan Sönmez, "sözleşme gereği 2017 ocak ayında toplam 1 milyon 240 bin araç garantisine rağmen geçen araç sayısı 380 binde kaldı. Yani günlük 40 bin olarak belirlenen araç garantisi sayısına karşılık günde ancak 12 bin araç geçti" değerlendirmesinde bulundu.

'YILLIK ZARARI 1,6 MİLYAR LİRA'

Devletin şimdiye kadar geçen araç için firmaya 25 milyon lira geçmeyen, araç için ise 114 milyon lira borçlandığını belirten Sönmez, "Yıllık bütçeden sadece Osmangazi Köprüsü için ödenecek zarar bedeli 1,6 milyar TL’yi (yaklaşık 460 milyon doları) bulabilecek. Bunun yıllarca sürmesi olası" dedi.

‘KORKTUĞUMUZ BAŞIMIZA GELDİ'

Hazinenin bu tür projelere garantör olmasını sağlayan finansman yetkisinin risklerine dikkat çeken bir diğer ekonomist olan Mahfi Eğilmez, konuyu bloğunda şu şekilde değerlendirdi: "Rakamlar korktuğumuzun başımıza geldiğini gösteriyor. Sonuçta bütçe gelirleri vatandaşın vergisinden ve ödemelerinden sağlandığına göre Osmangazi Köprüsü'nden geçsin geçmesin kişi başına herkesin ödeyeceği bir tutar var."

YÜZDE 48 ZAMMIN PERDE ARKASI

Yeni yıldan itibaren otoyol ve köprü ücretlerine yüzde 48’i bulan oranda zam yapıldığına dikkat çeken ekonomist Uğur Gürses, yeni zamlar ile 180 milyon lira ilave kaynak oluşturulduğunu, bununla birlikte YİG projelerinde oluşan zararın karşılanmasının hedeflendiğini belirtti. Yeni zamların perde arkasını köşesinde değerlendiren Gürses, "yeni zamlarla İstanbul’da iki köprüden geçenler ile tüm Türkiye’de paralı devlet otoyollarını kullananlar ödedikleri vergilerin yanında bir de bu köprü ve otoyollara enflasyonun çok üzerinde ödedikleri geçiş ücretleri ile şimdilik üç YİG projesini de finanse ediyor olacaklar" değerlendirmesinde bulundu.

Biten ve zarar etmeye başlayan bir diğer mega projenin 3. Köprü olduğunu belirten Sönmez, "Ulaştırma Bakanı Ahmet Arslan, köprüden 110 bin civarında araç geçtiğini açıkladı. Bakan'ın verdiği bilgi dikkate alınırsa, sözleşmeye göre garanti altı araç sayısı günlük 25 bin. Bu da şirket için günde yaklaşık 300 bin TL’lik, ayda 9 milyon TL’lik bir kayıp demek. Hazine bu projeye de garantör olduğu için borçlanma bütçeden sağlanacak" diye konuştu.