Ücretsiz izin düzenlemesi: Bir kişi günlük 39 TL ile nasıl geçinecek?

Türkiye’nin Covid-19 salgınıyla mücadelesi kapsamında ekonomik, sosyal ve tıbbi alanda düzenlemeler içeren yürütme ve yürürlük dahil 62 maddelik torba kanun teklifi hazırlandı, görüş alınmak üzere sivil toplum örgütlerine gönderildi.

Taslakta, hem işçi hem de işverenlerin talepleri kısmen karşılandı. Bununla birlikte taslakta, Varlık Fonu ve Hazine arazilerinin kat karşılığı devir imkanı gibi diğer alanlara yönelik düzenlemeler de yer aldı.

İŞTEN ÇIKARMALAR ÜÇ AY YASAKLANDI, YASA ÇIKANA KADAR KORUMA YOK

Torba Yasa'da istihdamı korumak için sert bir önlem alınarak işten çıkarmalar üç aylığına yasaklandı. Cumhurbaşkanı, işten çıkarma yasağını altı aylığına uzatabilecek.

Düzenleme, 4857 sayılı İş Kanunu’na "Geçici İstihdam Güvencesi" başlığı ile bir geçici madde ilavesiyle yapıldı.

Buna göre, İş Kanunu kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesinin, Covid-19 salgın hastalık nedeniyle kamu yararı gözetilerek ilgili maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra üç ay süreyle işçi çıkarılamaması hükme bağlandı.

İYİNİYET KURALLARI VE AHLAK NEDENİYLE İŞTEN ATILABİLECEK

Dünya gazetesindeki habere göre, teklif taslağında, İş Kanunu’nun 25'inci maddesinin birinci fıkrasının "Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri" başlıklı ikinci bendinde sayılan, işe girerken vasıfları konusunda yalan söyleme, işverenin veya ailesine küfür, asılsız ihbar vb. davranışlar, cinsel taciz, sarhoş veya uyuşturucu etkisi altında işe gelme, güveni kötüye kullanma, hırsızlık. vb. yedi günü aşan ertelenmeyen hapis cezası, mazeretsiz üç gün işe gelmeme, hatırlatılmasına rağmen ödevlerini yapmaması, iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi, tamiri 30 günden fazla sürecek hasara yol açması işten çıkarma gerekçeleriyle işten çıkarma devam edecek.

Teklife göre, işten çıkarma yasaklandı ancak ücretsiz izne çıkarmaya aynı süreler kapsamında izin verildi.

ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARILANLARLA DAHA ÖNCE İŞTEN ÇIKARILANLARA DESTEK VERİLECEK

Ücretsiz izin verilenler ile 15 Mart sonrası işten çıkarılanlardan işsizlik sigortası alamayanlara günlük 39,24 TL yardım yapılmasına ilişkin hüküm teklifte yer aldı. Yardımı alanlar çalıştırılırsa işverene ceza kesilecek. Yardımın süresini de Cumhurbaşkanı altı aya kadar uzatabilecek.

Düzenleme 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na geçici 24'üncü maddenin eklenmesi şeklinde yapıldı.

SALGIN HASTALIK DAHİL ACİL DURUMLAR KİK'TEN İSTİSNA

Torba teklif ile Kamu İhale Kanunu’ndan istisna halleri arasında güvenlikle ilgili olan düzenlemenin bulunduğu 3'üncü maddenin b fıkrasına, "doğal afetler, kanuni grev, genel salgın hastalık, kısmi veya genel seferberlik gibi mücbir sebep hallerinde ihtiyaç olan" malların temini de istisna olarak eklendi.

STOKÇULUK VE FAHİŞ FİYATA CEZALAR ARTIRILDI

Torba teklif ile 6585 sayılı Perakende Kanunu’na "fahiş fiyat", "stokçuluk" tanımları getirildi ve suç olarak tanımlandı. Bu tanımlamalara istinaden fahiş fiyat uygulayanlara 10 bin ile 100 bin, stokçuluk yapanlara 50 bin ile 500 bin TL arasında ceza verilmesi düzenlendi.

İŞÇİ TEMSİLCİLERİ İŞTEN ÇIKARMALARIN ARTACAĞINDAN ENDİŞELİ

TBMM’de görüşülmesi beklenen Torba Kanun ile "ilgili madde yürürlüğe girdiği tarihten itibaren" üç ay süreyle işçi çıkarmak yasaklanacak. Ancak hali hazırda bu madde yürürlükte olmadığı için işten çıkarmanın önünde bir engel bulunmuyor. Bu süre içinde bazı işverenlerin işten çıkarma yoluna gidebileceği belirtildi.

İşçi eğer bu süre içinde işsizlik sigortasından yararlanamazsa torba teklifte 15 Mart sonrası işten çıkarılanlar ve ücretli izne çıkarılanlar için günlük 39,24 TL yardım kapsamına giriyor. Bu nedenle de işverenin işten çıkarma eğilimine girebileceği vurgulanıyor.

TÜRK-İŞ BAŞKANI ATALAY: İŞTEN ÇIKARMAYI VE ÜCRETSİZ İZNİ HIZLANDIRABİLİR

TÜRK-İŞ Başkanı Ergün Atalay, Habertürk televizyonunda yaptığı konuşmada, düzenlemenin işçi kesiminin talebi olduğunu ancak mevcut haliyle tam koruma sağlamadığını, yeniden düzenlenmesi gerektiğini vurguladı.

İşçi konfederasyonları uzmanları ise madde yürürlüğe girinceye kadar işten çıkarmaların ya da ücretsiz izne çıkarmaların hızlanmasından endişe ettiklerini vurguluyor. Ana talebin, berber, market, mağaza, lokanta vb. yerlerde çalışanlara gelir sağlamak olduğunu hatırlatan uzmanlar, "Kısa çalışma ödeneğinden yararlananlar ya da işverence ücretleri ödenenler var. Ana talep, hiç koruması olmayanlara yönelik bir koruma getirilmesiydi. Onların işten çıkarılmaması, çalışamayanlar için bir destek verilmesiydi. Bu düzenleme olumlu ancak hiç koruması olmayanları yeterince koruyucu değil" uyarısında bulundu.

İşverenlerin ücretsiz izin ya da işten çıkarmayı tercih etmesi halinde, kısa çalışma vb. koruma mekanizmalarına göre işçilerin çok daha düşük bir gelir ile karşı karşıya kalacağını belirten uzmanlar, hiç koruması olmayanlara gelir ve bütün işçilerin işten çıkarılmasını önleyecek bir mekanizma oluşturulmasını talep etti.

DİSK BAŞKANI ÇERKEZOĞLU: İŞÇİYE DAHA AZ ÜCRET

DİSK Başkanı Arzu Çerkezoğlu da, yaptığı yazılı açıklamada, düzenlemenin amacına hizmet etmediğini ve ücretsiz izni özendirdiğini vurgulayarak, yasak kararının alınmasında geç kalındığını vurguladı.

Çerkezoğlu, taslakla ilgili sendikalarla görüşme olmadığını belirterek, "Hükümet İşsizlik Sigortası Fonu’ndan işçiye daha az ödeme yapmak için yeni bir yol icat etmeye çalışmaktadır. Böylece ücretsiz izne çıkarılan işçilere normal şartlarda hak edecekleri işsizlik ödeneği ve kısa çalışma ödeneğinden çok daha düşük ödeme yapılması amaçlanıyor" dedi.

TÜRK METAL SENDİKASI BAŞKANI KAVLAK: TASLAK NET DEĞİL

Sözcü gazetesinde yer alan habere göre, Türk Metal Sendikası Genel Başkanı Pevrul Kavlak, "Bu yasa mevcut kısa çalışma ödeneğinden ve İşsizlik Sigortası'ndan bağımsız düşünülüyorsa eğer bence olumlu bir şey. Ama bu taslakta net değil. Şöyle düşünüyorum; 15 Mart’tan önce evlerine gönderilen özellikle lokanta, kafe, berber, vale var. Bunlar işsizlik sigortasından yararlanamıyorlar. Acaba bunların işsizlik sigortasından yararlanması için düzenlenmiş bir düzenleme olarak mı görmek gerekir diye düşünüyorum. Zaten paraya baktığımız zaman da asgari ücretle çalışan, işsiz kalan, İşsizlik Sigortası priminden yararlansaydı ancak bu kadar olurdu. Çünkü onlarda yaklaşık 1177 TL gibi para alması gerekirdi. Tahmin ediyorum öyle. Ama Kısa Çalışma Ödeneği'nden ya da işsizlik sigortasından bağımsız değilse o zaman karşımıza bir takım sorunlar çıkabilir" şeklinde konuştu.

Kavlak, haklı nedenden dolayı işten çıkartma durumunda da kimse göre haklı neden sayılacağı hususunda da net bir gösterge olmadığını kaydedederek, "İşveren kısa çalışmaya müracaat ettiğinde, işçi kısa çalışmadan 1752 TL ile 4 bin 381 TL arası para alıyordu. Düşük ücretlilerde ücret kaybı yok. Yüksek ücretlilerde ücret kaybı var. İşveren kısa çalışmaya müracat ettiği zaman işçinin iş akdini fesh edemiyor. Orada bir sıkıntı yok. Ama şöyle bir sıkıntı yaşanabilir. Kapasitesi yüzde 100 çalışıyor. Bu sıkıntıdan dolayı kapasiteyi yüzde 60’a düşürdü. Yüzde 40’nı ücretsiz izne çıkartım dediği zaman birçok sorumluluktan da kurtarmış oluyor. Sosyal haklarını vermez. Bir çok işletme kısa çalışmaya müracat etmez. Birçok yükümlülükten kurtulmak için işçiyi ücretsiz izne gönderir bu da çok büyük sıkıntı yaratır" dedi.

Tasarıdaki bir başka sıkıntılı noktanın "haklı nedenden dolayı işten çıkartma" konusu olduğuna dikkat çeken Kavlak, "Kime göre haklı neden? İşçi ben ücretsiz izin istemiyorum derse, kendi iş hakkını kendi fes edebiliyordu. İşsizlik sigortasına gidiyordu, 1177 TL yerine 2 bin 400 TL alıyordu. Ama haklı nedenle işverene çıkartma hakkı verdiği zaman işveren tazminatsız atabilir. Nereye gidecek bu işçi, mahkeme yok ortada. Yani bunlar net değil" ifadelerini kullandı.

TİSK BAŞKANI AKKOL: KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ DAHA AVANTAJLI

Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) Başkanı Özgür Burak Akkol, "Üye yapımız için esasında kısa çalışma ödeneği daha avantajlı" dedi.

Akkol, görüşlerini şu şekilde dile getirdi:

"Yeni düzenleme ağırlıklı olarak kısa çalışmadan yararlanamayan veya yararlanmak istemeyen işverenleri ve aynı zamanda çalışma hayatındaki kıymetli emekçilere yönelik. Biz olumlu yaklaşıyoruz geneli itibariyle bu düzenlemeye ama TİSK’in üyeleri ağırlıklı olarak kısa çalışmadan yararlanacaktır veya çalışmayı tercih edecektir. Kısa çalışma daha avantajlı. Üyelerimizi kısa çalışmaya yönlendiriyoruz. Üyelerimizin yüzde 30’u kısmen veya yarı zamanlı veya tam kapasiteye yakın çalışıyor. Geri kalan yüzde 70’in de yüzde 80’i şu an kısa çalışmaya başvurdu. Çalışanların da memnun olduğu bir uygulamadır. Çünkü, hem yıllık izinlerinden kesilmiyor, hem ücretsiz izin yerine geçmiyor, hem de aylık 4 bin 400 liralık bir gelir kalemi var. Bizim üyelerimizin bir bölümü bu 4 bin 400’ün üzerini de tamamlama eğiliminde. İkinci bir paket beklentimiz var. Bir takım ertelemelerin içine dahil olmayan sektörlerin de bu ikinci pakete dahil edilmesi lazım. İşverenlerimizin devletten KDV alacakları var. Bunların ödenmesinin beklentisi içindeyiz."

HANGİ PARAYLA HANGİ FATURA ÖDENECEK SORAN YOK

CHP Balıkesir Milletvekili Ahmet Akın, Türkiye'de Covid-19 vakasının ilk açıklandığı 10 Mart tarihinden bu yana bir ay geçtiğini, iktidar tarafından alınan ekonomik önlemler içerisinde elektrik ve doğalgaz faturaları ile ilgili henüz vatandaşın mağduriyetini giderecek bir düzenleme yapılmadığı söyledi.

Sözcü gazetesinde yer alan habere göre, "Hangi para ile hangi fatura ödenecek soran yok" diyen Ahmet Akın, "Salgın geçtikten sonra yaşanacak trajedilerin sorumlusu iktidardır. Önerimiz, talep eden konut abonelerinin elektrik ve doğalgaz faturaları üç ay ücretsiz olsun. Normal maaşları kesilip ücretsiz izne gönderileceklere fondan verilecek günlük 39 lira ile hangi fatura ödenir" eleştirisinde bulundu.

CHP'li Akın, milyonlarca insanın ücretsiz izine gönderildiği, ayı maaşsız geçirmek zorunda kaldığı, esnafın, sanayicinin çalışanına izin verip işyerini kapattığı zor günlerden geçildiğini belirtirken, enerji şirketlerinin doğalgaz ve elektrik faturalarını tebliğ etmeye başladığını, mart ayında kullanılan doğalgaz ve elektrik ücretleri ile ilgili çoğu faturanın da ödenme zamanının geldiğine dikkat çekti.