Haritadaki turuncu delik: Kürt siyaseti neden Bingöl'de kazanamıyor?
Mazlum BUCUKA
piridîn wa dinya, bieşnaw vêng ma,
îna şîyor pêynîyê ma hol nîya.*
31 Mart'ta yapılan seçimler, bazı Kürt illerinde yapılan itirazlar haricinde büyük oranda tamamlandı. Seçimden önce de hem muhalefet hem de iktidarın sürekli dile getirdiği gibi bu seçim sadece yerel seçim değil, Türkiye siyasetinde de önemli bir eşikti. Nitekim sonuçlar sonrasında oluşan haritanın rengi, siyasetin seyrini doğrudan belirleyecek gibi duruyor.
Kürt siyasi hareketinin temsilcisi DEM Parti ise seçimlerde ciddi bir başarı yakaladı. Binlerce taşıma seçmene rağmen bölgedeki oy oranını artıran DEM Parti, daha önce kazandığı belediyelere Dersim, Muş, Ağrı'yı da ekleyerek toplamda üç büyükşehir, yedi il, 58 ilçe ve 10 belde belediyesini kazandı. Haritayı mora boyayan DEM Parti, 'turuncu' olan Bitlis ve Şırnak için itirazlarına devam ediyor.
HARİTADAKİ TURUNCU DELİK: BİNGÖL
Tüm bu başarıların yanında mor renge çok yakın olmasına rağmen halen turuncu görünen bir kent daha var: Bingöl. Kürt siyasetinin en son HADEP döneminde kazandığı Bingöl'de geçen 25 yılda ciddi bir 'erime' söz konusu. Son seçimlerde AKP'nin kazandığı kentin yedi ilçesinden beşini yine AKP, birini MHP, birini ise İYİ Parti kazandı. Ciddi bir oy potansiyeli olan DEM Parti'yse kentte hiçbir belediyeyi kazanamazken, oy oranlarında da ciddi bir düşüş yaşadı. 2019 seçimlerinde HDP'nin aldığı 14.948 oy 11 bin 965'e düştü. Oran olarak da yaklaşık yüzde 5 düşüş yaşandı.
ÖN SEÇİMLER
DEM Parti'nin birçok ilde hayata geçirdiği ön seçim uygulaması demokratik bir hamle olarak görülse de bazı kentlerde krize neden oldu. Batman'da yaşanan 'eşbaşkanlık' krizi seçimlerde DEM Parti'nin açık ara kazanmasıyla bitse de, Bingöl'deki önseçim ihlalleri kentte mağlubiyete sebep olan en önemli etken olarak görülüyor. Kadın aday başvurusunun olmadığı ön seçimlerde Cuma Karaaslan ve Aydın Bürçün yarıştı. Karaaslan ilk turda daha fazla oy aldı ancak yüzde 50 barajından dolayı seçimlerde ikinci tura gidildi. Seçimlerde değer ailelerinin oy kullanmadığı iddia edildi. İkinci turda yeni delegelerin eklendiği, delege listelerindeki isimlerin aday belirleme komisyonuna yakın isimlerden oluştuğu, hatta bir çoğunun partiyle ilişkisi olmadığı da iddialar arasında. Aydın Bürçün'ün kazandığı seçimlerde bu iddialarla ilgili bir açıklama yapılmadı. Kadın adaysa genel merkez tarafından atandı.
SEÇİM KAMPANYALARI: YENİ OLAN HİÇBİR ŞEY YOK
Ön seçim tartışmalarının ardından DEM Parti eşbaşkan adayları Aydın Bürçün ve Çiçek Ariç ile seçime girdi. Aslında Bingöl'de seçimin, AKP, DEM Parti ve Yeniden Refah Partisi arasında başa baş geçmesi bekleniyordu. AKP, kendi tabanında da bazı kesimlerin memnun olmadığı önceki başkan Erdal Arıkan'ı, Yeniden Refah ise önceki dönemde MHP'den aday olan ve ciddi bir oy alan Ziya Buyankara'yı aday gösterdi. Arıkan, seçim kampanyasında tüm AKP'li adaylar gibi belediyenin ve devletin tüm imkanlarını kullandı. Valiyle üniversitede panellere katıldı, yasak olmasına rağmen birçok okulu gezdi. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz da kampanyalara katıldı, Arıkan için oy istedi. Diğer taraftan Yeniden Refah Partisi adayı Ziya Buyankara özellikle sosyal medyayı çok etkin kullandı. Seçim koordinasyon merkezlerinde coşku eksik olmadı.
DEM Parti'nin ise etkili bir seçim kampanyası yürütmediği söylenebilir. Bingöl Milletvekili Ömer Faruk Hülakü'nün katıldığı seçim gezileri genel olarak çok coşkulu geçmedi, halk tarafından da bir karşılık bulmadı. Genel merkez tarafından görevlendirilen partililerin de çok etkili olmadığını söylemek mümkün.
PARTİLERİN TAVRI SANDIĞA YANSIDI: KATILIM ORANI CİDDİ ORANDA DÜŞTÜ
Seçim süreci boyunca DEM Parti Eş Genel Başkanları Tuncer Bakırhan ve Tülay Hatimoğulları ayrı ayrı Bingöl'e gitse de, bu da seçmende bir karşılık bulmadı. Seçim sonuçları, DEM Parti'nin 'küskün seçmenleri'nin ne demek istediğini aslında apaçık gösterdi. Öyle ki 2014'te yüzde 83.97, 2019'da yüzde 72 olan katılım oranı 2024 seçimlerinde yüzde 59,63'e geriledi. Kentte, Belediye Meclis üyelerinin aynı bölgelerden seçildiği konuşulurken, üyelerin hiç oy kazandırmaması da ciddi bir eleştiri konusu oldu.
SONUÇLAR: KÜRT SİYASİ HAREKETİ ERİYOR
Bingöl'de seçim sonuçları aslında tüm partiler için önemli mesajlar barındırıyor. 2002'den beri birinci olan parti AKP oylarında ciddi bir düşüş yaşadı ve kalesi olan Genç'i Yeniden Refah'a kaptırdı. Bunun yanında AKP; Merkez, Kığı, Solhan, Yayladere ve DEM Parti'nin en iddialı olduğu ilçe olan Karlıova'yı kazandı. Yerel halktan çok asker ve polislerin yaşadığı Adaklı'yı MHP, Yedisu'yu ise İYİ Parti kazandı. Ilıcalar ve Sancak beldelerini de Yeniden Refah Partisi kazandı.
DEM Parti ise kendi tabanını sandığa gitmeye ikna edemedi ve önceki seçimlere göre oylarında ciddi bir düşüş yaşadı. Kentte hiçbir belediyeyi kazanamadı. Bingöl, mora boyanmış Kürt illerinin yanında 'turuncu ısrarını' sürdürdü.
PEKİ NEDEN?
Bingöl'de seçim rakiplerinin başarısızlığıyla değil, güçlü aday ve doğru stratejiyle kazanılır. AKP örgütlülüğüyle, Yeniden Refah güçlü adayıyla ve etkin seçim kampanyasıyla öne çıkarken, DEM Parti bu noktalarda zayıf kaldı. Çalışmalarda neredeyse genç yoktu, diğer partilerin aksine kadınlar çalışmalarda görünür değildi. İl örgütünün koordinesizliği sadece Bingöl'de bir seçimin kaybedilmesine yol açmadı, uzun vadede Kürt siyasetinin kentte yeniden toparlanma şansını büyük ölçüde zedeledi. Seçimlerin kaybedilmesinin ardından kamuoyuna hiçbir açıklama yapılmadı. İl örgütü, Van'daki irade gaspına da sosyal medyadan gelen tepkiler üzerine ses çıkarabildi.
KÖPRÜDEN ÖNCE SON ÇIKIŞ
DEM Parti, Kürt illerinde ciddi bir kazanımla çıksa da bu kazanımın devamlılığı için bütünlük oluşturmak şart. Zira atı alan Elazığ'ı geçti, Bingöl'ü de geçmek üzere. DEM Parti'nin Bingöl'ü kazanması ise ancak genç ve dinamik bir örgütle, yeni ve modern bir yaklaşımla mümkün. Son dönemde yaşanan ekonomik krizle beraber dışarıyı aşırı göç veren bir kent olsa da hala yerelde dinamikliğini koruyan gençlik var. Sadece ev içindeki emeğiyle değil, mahallesinde, kentinde ekonominin bel kemiği olan kadınlar var. Küskün seçmenler ise sadece kapılarının çalınmasını bekliyor.
Aksi halde Bingöllü ozan Rençber Aziz'in Çıra Çıra şarkısında söylediği gerçeklik, 30 yıl sonra yüzümüze çarpacak. îna şîyor pêynîyê ma hol nîya.
*Yazıda referans verilen Rençber Aziz'in Çıra Çıra şarkısının sözleri:
Ez û ti ma pîya, şî malla yî het, ( Ben ve sen beraber mollanın yanına gittik)
ma malla yî ra pîya ders guret, (Biz molladan beraber ders aldık)
malla yî aqil tu sari ra vet, (Molla aklını başından aldı)
lawêm çi ra? (Oğlum, neden?)
malla yî aqil tu sari ra vet, (Molla aklını başından aldı)
ero çi ra? (Yahu neden?)
ti bî faşîst, Zeko bira, (Sen faşist oldun Zeki kardeş)
ero çi ra? (Yahu neden?)
ti bî faşîst, Eko bira, (Sen faşist oldun Ekrem kardeş)
lawêm çi ra? (Oğlum neden?)
tu ke astê bavê xura, (Sen babanın kemiğine ettin)
ma firsat zaf da Tirkuno, (Biz Türklere çok fırsat verdik)
Tirkun guret cêy kîrduno, (Türkler, Kırdların (Zazaların) yerine aldı)
kum va 'ma kird' êşt hepisxunu, (Kim 'ben Zazayım' dediyse hapse attılar)
lawêm çi ra? (Oğlum neden?)
kum va 'ma'z kurd' êşt zîndûnû, (Kim 'ben Kürdüm dediyse zindana attılar)
ero çi ra? (Yahu neden?)
ti bi faşîst, Kazo bira, (Sen faşist oldun Kazım kardeş)
ero çi ra? (Yahu neden?)
ti bi faşîst, Nazo bira, (Sen faşist oldun Nazım kardeş)
lawêm çi ra? (Oğlum neden?)
tu ke astê bavê xura, (Sen babanın kemiğine ettin?)
Cegde Stalîn ra şîyêrîn, (Stalin'in yolundan gidin)
guêş faşîstun tira kêrîn, (faşistlerin kulağını bükün)
goştarîyê Ezîz bikêrîn, (Aziz'e kulak verin)
şima nikên çi ra? (Siz yapmıyorsunuz (dinlemiyorsunuz) neden?)
ero çi ra? (Yahu neden?)
ti bi faşîst, Ehmo bira, (Sen faşist oldun Ahmet kardeş)
ero çi ra? (Yahu neden?)
ti bi faşîst, Mehmo bira, (Sen faşist oldun Mehmet kardeş)
lawêm çi ra? (Oğlum neden?)
Huso çi ra? Heso çi ra? (Hüseyin neden, Hasan neden?)
tu ke astê bavê xura, (Babanın kemiğine ettin)
ero çi ra? (Yahu neden?)
ti bi faşîst, Kazo bira, (Sen faşist oldun Kazım kardeş)
piridîn wa dinya, bieşnaw vêng ma, (Vurun sesimizi dünya duysun)
îna şîyor pêynîyê ma hol nîya, (Böyle giderse sonumuz iyi değil)
piridîn wa dinya, bieşnaw vêng ma, (Vurun sesimizi dünya duysun)
Tirku ez ard itya mirna, (Türkler Aziz'i getirip burada öldürdü)
şima vinêrt, çi ra, çi ra? (Siz durmuşsunuz neden, neden?)
îna mi ard ityad birna, (Bunu ben buraya getirip kestim)
şima vinêrt, çi ra, çi ra? (Siz durmuşsunuz neden, neden?)
ero çi ra? (Yahu neden?)
ti bî faşîst, Eko bira, (Sen faşist oldun Ekrem kardeş)
ero çi ra? (Yahu neden?)
ti bî faşîst, Zeko bira, (Sen faşist oldun Zeki kardeş)
ero çi ra? (Yahu neden?)
ti bî faşîst, Heso bira, (Sen faşist oldun Hasan kardeş)
lawêm çi ra? (Oğlum neden)
ti bî faşîst, Huso bira, (Sen faşist oldun Hüseyin kardeş)
Heso, Huso, Kazo, Nazo, çi ra? (Hasan, Hüseyin, Kazım, Nazım, neden?)
tu ke astê bavê xura. (sen babanın kemiğine ettin)
