HABERLERE ERİŞİM NEDEN ENGELLENİYOR?
Artı Gerçek - Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği’nin (MLSA) internet sansürüne karşı yürüttüğü Free Web Turkey projesi kapsamında 2022 İnternet Sansürü Raporu yayımlandı. 1 Ocak-31 Aralık tarihleri arasında erişim engellerini MLSA Eş Direktörü Barış Altıntaş Hicran Cengiz'in sunduğu Dar Alan programında değerlendirdi.
Free Web Turkey’in raporunda; açık kaynak taramasına göre 1 Ocak-31 Aralık 2022 tarihleri arasında 'alan adı, haber, sosyal medya paylaşımları ve sosyal medya hesapları'ndan oluşan en az 40 bin 536 URL’nin mahkeme kararlarıyla erişim engeli getirildiğini belirten Altıntaş, “Bilgi edinme ve haber alma hakkını birbirinden ayırmıyoruz. Mahkemelerce alınmış erişim engeli kararlarının büyük bir kısmı bahis siteleri dolandırıcılığı, kaldıraçlı işlemlere ilişkin engeller. Bunların sansür kapsamına girmemesi tartışılır bir konu. 2022 yılında en az 35 bin 66 alan adı, 3 bin 196 haber, 2 bin 90 sosyal medya paylaşımı ve 184 sosyal medya hesabına erişimin engellendiği tespit edildi.” dedi.
Rapora göre en çok engellenen haber sitesi alan adı ETHA’ya ait. 2022’ye etha28.com alan adı üzerinden yayım yapmaya başlayan ETHA, yılı etha49.com adresinden yayım yaparak kapattı .Buna göre 2022’de ajansın tam 21 alan adı için erişim engeli kararı verildiğini hatırlatan Altıntaş “Doğrudan haber alma hakkıyla ilgili engellemeler ve bir de 51 haber sitenin doğrudan engellendiğini söylemek istiyorum. Görüyoruz ve bunların hepsi muhalif haber siteleri” diyerek engellerin muhalif yayınlara olan yoğunluğuna dikkat çekti.
Altıntaş, en çok hangi haberlerin engellendiğini soruna “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve ailesi ya da yakınıyla ilgili haberlere hemen erişim engeli geliyor. Buna ilişkin 417 habere erişim engeli geldi.” cevabını vererek raporun "Erişime engellenen en az 3 bin 196 haberin içeriklerine göre dağılımına bakıldığında ise 1770 ile en çok AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve ailesi hakkındaki usulsüzlük iddialarına değinilen haberlerin engellendiği görülmektedir" tespitine yer verdiğini hatırlattı. Altıntaş “Gazetecilerin usulsüzlükleri ve yolsuzlukları ortaya çıkarma, ihalelere ilişkin haberlerine de hemen erişim engeli geliyor” ifadesinde raporda “yakınlık ilişkisi”nin bazı şirketleri de kapsadığını belirtti.
Engellemenin sadece ilgili haberle sınırlı kalmadığına değinen Altıntaş “Türkiye'de bir gelenek haline gelen engellenen haberlerin engellenmesi, onların erişim engeliyle ilgili bir haberin engellenmesi, hatta bunun içinde çıkartılan habere de erişim engeli gelmesi söz konusu ve buna zincirleme engel diyoruz. Bu konuda gazeteciler çok zorlanıyor.” diyerek erişim sarmalına dikkat çekti.
Erişim engellerine ilişkin yargının üstlendiği rolü değerlendiren Altıntaş “Anayasa Mahkemesi'nin Ocak ayından bir kararı var, erişim engellilerinin yalnızca en son noktada alınmasına dair pilot karar. Farklı başvurucuların birleştirilmesi ile alınan kararda Anayasa Mahkemesi’nin 'erişim engelleri haber alma hakkı ihlalidir, bu çok çok nadir ve çok özel durumlarda kullanılabilir' diye. Ama genel olarak Türkiye'de Anayasa Mahkemesi kararları son dönemde zaten hiç uygulanmıyor, en çarpıcı örneği Can Atalay hakkında.” dedi ve “Anayasa Mahkemelerinin yüksek yargı kararlarına yerel mahkemelerin ayak dirediğini görüyoruz. Bu anlamda erişim engelleri de hukuksuzluğun bir parçası olarak karşımıza çıkmaya devam ediyor” açıklamasında bulundu.
Engellenen haberlerin gerekçesinde kimin yararının gözetildiğine de değinen Altıntaş, "Raporu elinize aldığınızda hangi haberlerin engellendiği kısmına bakmanızı isterim. Çünkü bunlar çocuğun yararını veya o mağdur kişinin yararını koruyan engeller değil. Örneğin cemaat yurdunda intihar eden veya hayatını kaybeden bir çocukla ilgili haberlere gelen engel ayrı bir kategori bile olabilir. Cemaatlerin yani AKP'nin ortaklarının çıkarlarını koruyan engeller ilk sırada. İkinci olarak, şirket haberleriyle ilgili bir de şunu söylemek istiyorum: Bu, Türkiye'de devam eden büyük bir talanın bir resmi. Çünkü aslında bu, Erişim Engelleri Raporu dediğimiz şey bir yolsuzluk bülteni." diyerek Hale Gönültaş'ın IŞİD tarafından kaçırılan kız çocuğuna ilişkin haberinin engellenmesini örnek gösterdi.
Altıntaş sansür yasasının erişim engellemelerindeki yerine ve yasaya ilişkin tartışılan gündemlerden birinin de sosyal medya platformlarının yaptırım gücü olduğuna ilişkin değerlendirmede bulundu. Altıntaş, Microsoft'un, Beşiktaş'ın geçici teknik direktörü Burak Yılmaz'ın eşine "şiddet uyguladığı" iddialarına verdiği yanıtı içeren 2016 tarihli haberi nedeniyle T24'ün bütün içeriklerine erişimi engellemesi üzerinden “Tam olarak orada nasıl bir mekanizma işledi ve bu yasalarla ilgisi var mı? bilmiyoruz ama sosyal medya platformları veya bu şirketlerin istedikleri anda haber sitelerimizi bir anda kapatabileceklerini, hiç sorgulamadan bu kararı alabileceklerini gördük.” ifadelerini kullandı.
Platformlar ve sansür yasasına ilişkin “Farklı toplumsal olayların ardından bant daraltmaları oldu. Sosyal medya platformlarının içeriklerinin kısıtlanması, yasaklanması kabul edilemez. Ama onların da bu konuda devletler ile çalışmaya çok fazla istekli olduğunu görüyoruz. Bu anlamda Microsoft’un durumu önümüzdeki günlerde ortaya çıkacaktır. Ne yanlış gitti? Böyle bir baskıdan mı korkuyorlardı? Öyle olmayabilir ama onların da aslında tam da arkadaşımız olmadığını, haber siteleri için basın ve ifade özgürlüğü kapsamında tam da arkadaşımız olmadığını canlı tutan iyi bir örnek diye bakabiliriz.” dedi.
