Hava Kuvvetleri bile karşı çıkmış: Hatay Havalimanı deprem uyarılarına rağmen nasıl inşa edildi?

Artı Gerçek - Maraş merkezli depremlerde pisti kırılan Hatay Havalimanı’nın bilirkişi raporlarına, mahkeme kararlarına ve Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın karşı görüşüne rağmen yapıldığı ortaya çıktı. İlk açılan davada deprem riskine dikkat çekilirken ikinci davada bu risk unutuldu. Deprem ve öncesinde havalimanını iki kez su basması, itirazların haklı olduğunu bir kez daha ortaya koydu.

Binlerce insanın hayatını depremde hayati önem taşıyan Hatay Limanı’nın zemininde oluşan çatlaklar nedeniyle kullanılamaz hale geldi. Arama-kurtarma ekipleri, başka havalimanlarına inmek zorunda kalırken, yardımlar bu nedenle bölgeye geç ulaştı. Hava yolunun kapalı olması, bölgede kara trafiğine de neden oldu.

BirGün'den Gökay Başcan'ın haberine göre, tüm itirazlara rağmen 1. Derece Fay Hattı’nın ve kurutulan Amik Gölü’nün üstüne inşa edilen havalimanının hikayesi şöyle:

BİLİRKİŞİLER RİSKE DİKKAT ÇEKMİŞTİ

Dönemin Çevre ve Orman Bakanlığı tüm itirazlara ve mahkeme kararlarına rağmen iki kez çevresel etki değerlendirme (ÇED) olumlu kararı verdi. ÇED raporunda teknik eksiklikler olduğunu ifade eden bilirkişiler, depremsellik etkisi çalışmasının eksik olduğunu belirterek büyük riske dikkat çekti. İptal edilen ÇED kararının ardından sanki bölgedeki riskle ortadan kalkmış gibi Bakanlık ikinci kez aynı kararı verdi. Mahkeme bu kez, itirazları görmezden geldi.

TEMA VAKFI DA İTİRAZ ETMİŞTİ

Bakanlık ilk onayı 2011'de verdi: İlk olarak pistini İntaş İnşaat’ın, terminal binasının ise YDA’nın yaptığı havalimanı projesine ilişkin dönemin Çevre ve Orman Bakanlığı, ÇED olumlu kararı verdi. Projenin fay hattı ve kurutulan Amik Gölü’nün üzerine yapıldığına dikkat çeken TEMA Vakfı, karara itiraz etti.

Mahkeme bilirkişi atadı: Adana 1. İdare Mahkemesi’nde görülen davada bilirkişi keşfi yapılmasına karar verildi. Keşfin ardından bilirkişiler tarafından hazırlanan raporda, deprem riskine dikkat çekildi: “Jeolojik özellikler verilmiş fakat 1. derece deprem kuşağında olan havaalanına depremsel etkisi çalışması yaptırılmamıştır ve bu konuda alınması gereken önlemler raporda belirtilmemiştir.” Bilirkişiler ayrıca havalimanının ülkeye ve bölgeye fayda getireceğine ilişkin hiçbir bilimsel dayanak öne sürülmediğini belirtti.

'ÇED RAPORUNU HAZIRLAYANLAR YETKİN DEĞİLDİ'

3 Temmuz 2003’te, bilirkişiler raporu doğrultusunda karar veren mahkeme deprem riskinin yanı sıra şu noktalara dikkat çekti:

• ÇED raporunu hazırlayan kişilerin, bu raporu hazırlamaya yetecek yeterlilikten yoksun olması,
• Göçmen kuş hareketleri ve yerin eski bir göl olması nedeniyle biyolojik çevresinin olumsuz etkileneceği,
• İnşaat ve işletme sırasındaki çevreye verilecek olumsuz etkilerin yeterli düzeyde incelenmemiş ve alınması gereken önlemlerin tespit edilmemiş olması,
• Sağlıklı ve dengeli bir çevrede çevrenin korunup sürdürülmesi amacıyla var olan mevzuata aykırılıklar barındırdığı yer almaktadır.

Çevre ve Orman Bakanlığı karara itiraz ederek temyize taşıdı. Danıştay 6. Dairesi, Bakanlığın itirazını reddederek, iptal kararını onadı.

İKTİDAR VAZGEÇMEDİ

Bilirkişi raporlarını, mahkeme kararlarını dinlemeyen iktidar projede ısrarını sürdürdü. Temyiz sürecinde harekete geçen Bakanlık, küçük dokunuşlarla revize edilmiş yeni bir ÇED dosyasına onay verdi. İkinci kez verilen ÇED olumlu kararına açılan dava bu süreçte, Hatay’a idare mahkemesi açıldığı için Hatay İdare Mahkemesi’nde görüldü. Bilirkişi incelemesi yaptıran mahkeme, bilirkişi raporuna zamanında itiraz edilmediğini öne sürerek iptal talebini reddetti.

HAVA KUVVETLERİ'NİN UYARISI

Bu kez kararı temyize TEMA taşıdı. İtirazları haklı bulan Danıştay 6. Dairesi, alt mahkemenin ret kararını iptal ederek Hava Kuvveti Komutanlığı Uçuş Emniyet Şube Müdürü tarafından Ağustos 2004’te verilen görüşe dikkat çekti: “Alanın uçak-kuş çarpışması bakımından çok yüksek risk taşıdığı, yolcu taşıyan bir uçağın düşmesi sonucu birçok yolcunun hayatını kaybedebileceği, alanın uçuş emniyeti bakımından kesinlikle sakıncalı olduğu hususların vurgulandığı görülmüştür.”

Tüm itirazlara rağmen projede ısrarcı olan Bakanlık, Danıştay’a karar düzeltme başvurusunda bulundu. Danıştay 14. Dairesi’nde görülen dava bu kez Bakanlığın lehine çıktı. Proje için büyük uğraşlar veren Bakanlık böylece; bilirkişi raporlarına, mahkeme kararlarına, Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın uyarılarına rağmen hukuki süreci kazanmış oldu.

GALATAPORT VE AKKUYU'YA DA ÇED OLUMLU VEREN ŞİRKET...

Hatay Havalimanı’nın ÇED raporunu hazırlayan şirket, hâlâ bugünlerde de adı büyük projelerde geçen Dokay Mühendislik. Dokay Mühendislik’in Galataport, Akkuyu NGS gibi birçok önemli projede imzası bulunuyor. Dokay’a göre, Galataport gerekli, Akkuyu NGS çevreci…

13 YIL ÖNCE DE UYARILDI: 'DEPREMDE PİST ÇÖKER'

Hatay Havalimanı’nın barındığı risklere, 13 yıl önce yapılan bilimsel bir çalışmada dikkat çekildiği ortaya çıktı. Gazeteci Bahadır Özgür, Doç. Dr. Emre Özşahin’in Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi’nde uzmanken, 2010 yılında Hataya Havalimanı’na dair yaptığı çalışmadan bazı bölümleri paylaştı.

Özgür'ün aktardığına göre, Doç. Dr. Emre Özşahin, 2010'da yaptığı çalışmada, jeomorfolojik özellikler dikkate alınmadan bilinçsizce yapılan havalimanı için 'Yağışta sel basar, depremde pist çöker' diye uyarmış. Özşahin deprem bölgesi olduğunu hatırlatmasının yanında, havalimanının oturduğu zeminin özelliklerini sıralayarak, bölgenin zaten riskli olan yapısında burasının daha da riskli olduğuna dikkat çekiyor.

KRONOLOJİ

• Çevre Orman Bakanlığı 2001 yılında projeye ÇED olumlu kararı verdi.

• İtirazların üzerine Adana 1. İdare Mahkemesi depreme, çevreye etkilerine dikkat çekerek 2003’te kararı iptal etti.

• Bakanlık üst mahkemeye taşıdı ancak talebi reddedildi.

• Temyiz süreci devam ederken Bakanlık, ikinci kez projeye ona verdi.

• İtirazlar yinelendi ancak bu kez Hatay İdare Mahkemesi görmezden geldi.

• İtirazlar temyize taşındı. İtirazları haklı bulan Danıştay 6. Dairesi, Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın görüşü doğrultusunda kararı iptal etti.

• Bakanlık bu kez de Danıştay’a karar düzeltme başvurusu yaptı. Danıştay 14. Dairesi, kararı bozarak projenin yapılmasının önünü açtı.