İfade özgürlüğü karnesi: Üç ayda 58 gazeteciye gözaltı, 11 tutuklama

Artı Gerçek - Expression Interrupted platformunun hazırladığı 'İfade ve Basın Özgürlüğü Gündemi' raporlarının 12’ncisi yayımlandı. Dava takip çalışmaları ve açık kaynak araştırması sonucunda elde edilen veriler ışığında hazırlanan rapor, 2024 yılının Ekim, Kasım ve Aralık aylarını kapsıyor.

BİLGİN VE DAŞTAN'IN KATLEDİLMESİ KAYDA GEÇTİ

Suriye’nin kuzeyindeki gelişmeleri takip eden gazeteciler Cihan Bilgin ve Nazım Daştan’ın 19 Aralık’ta Türkiye’ye ait olduğu iddia edilen SİHA ile düzenlenen saldırıda öldürülmesi ve meslektaşlarının öldürülmesini protesto eden onlarca gazetecinin gözaltına alınıp aralarından yedi medya mensubunun tutuklanması bu rapor döneminde basın özgürlüğüne yönelik en sert müdahaleler arasında kayda geçti.

GÖZALTI, SORUŞTURMA VE DAVA SAYISINDA ARTIŞ

Ekim, Kasım ve Aralık aylarında en az 58 gazeteci ve medya çalışanı, yaptıkları haberler veya sosyal medya paylaşımları sebebiyle açılan soruşturmalar ve davalar kapsamında veya haber takibi sırasında en az bir kez gözaltına alındı. Rapora göre, bugüne dek bir çeyrekte ilk defa bu kadar yüksek sayıda gazeteci gözaltına alındı.

Aynı dönemde 44 gazeteci hakkında en az bir soruşturma başlatıldı ve 21 gazeteci ile beş medya kuruluşu hakkında toplam 25 yeni dava açıldı.

Raporda, cezaevindeki gazeteci sayısının da son çeyrekte yeni tutuklamalarla artışa geçtiği belirtildi. Raporu kapsayan zaman diliminde 11 gazeteci, haklarında açılan soruşturmalar kapsamında tutuklandı, üç gazeteci de tahliye edildi. Sonuç olarak, 1 Ekim 2024 itibarıyla 26 olan cezaevindeki gazeteci sayısı, 31 Aralık 2024 itibarıyla 34 olarak kayıtlara geçti.

181 GAZETECİ VE BİR GAZETE HAKKINDA 102 DAVA

Üç aylık dönemde toplamda 181 gazeteci ve bir gazete hakkında açılmış 102 dava görüldü. Görülen 102 davanın 11’i, gazetecilere bu dönemde veya daha önce açılmış yeni davalardı.

Bu dönemde ilk derece mahkemeleri 27 davayı karara bağladı. Sonuçlanan davaların 11’inde 18 gazeteci toplamda 24 yıl 11 ay 16 gün hapis cezası ile 19 bin 860 TL adli para cezası ödemeye mahkûm edildi.

'ÖRGÜT PROPAGANDASI' SUÇLAMASIYLA YARGILANDILAR

Bu dönemde davalarda gazetecilere en çok 'terör örgütü propagandası yapmak' ve 'silahlı terör örgütü üyeliği' suçlamaları yöneltildi. Gazeteciler toplam 24 ayrı davada “terör örgütü propagandası yapmak” 20 ayrı davada ise “silahlı terör örgütüne üye olmak” suçlamasıyla yargılandı.

Üçüncü sırada 18 ayrı davada kullanılan 'hakaret/kamu görevlisine hakaret' suçlaması yer alırken gazeteciler 13 davada ise “Cumhurbaşkanına hakaret” ile suçlandı.

GAZETECİLERE TEHDİT, ŞİDDET VE SALDIRI

Rapora göre, basına yönelik baskıların bir diğer ayağını oluşturan engelleme, polis şiddeti, saldırı, tehdit ve hedef gösterme vakaları da yılın son çeyreğinde hız kesmedi. Bu dönemde gazetecilere ve medya kuruluşlarına yönelik en az 20 saldırı, engelleme, şiddet içeren polis müdahalesi, tehdit veya hedef gösterme vakası kayıtlara geçti.

Gazetecilerin ve medya kuruluşlarının maruz kaldıkları ihlaller nedeniyle açılan davalar da rapor döneminde devam etti. Bu davaların beşinde karar çıktı. Sonuçlanan iki davada, gazetecilere yönelik saldırıların faili olarak yargılanan toplam üç sanıktan ikisinin beraatine, bir sanığa ise 4 bin 800 TL adli para cezası verilmesine ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verildi.

AÇIK RADYO’YA LİSANS İPTALİ, YENİ YAŞAM’A TOPLATMA KARARI

Raporda medya kuruluşlarına yönelik kısıtlama ve müdahaleler de derlendi. Açık Radyo’nun lisansının Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) kararıyla iptal edilmesi üzerine yayınının durdurulması, Yeni Yaşam gazetesinin Ekim ve Kasım aylarında yayınlanan farklı sayıları hakkında, haber içerikleri ve haber fotoğrafları gerekçe gösterilerek verilen toplatma kararları, Mezopotamya Ajansı’nın (MA) internet sitesine erişimin “millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması” gerekçesiyle engellenmesi, aralarında gazeteciler ve haber sitelerinin hesaplarının da bulunduğu en az 119 sosyal medya hesabına erişimin “FETÖ propagandası” iddiasıyla engellenmesi ve Ankara’daki TUSAŞ tesislerine yönelik saldırının ardından sosyal medya platformları X, Instagram, Facebook, YouTube ve TikTok’a erişimin kısıtlanması, rapor döneminde kayıtlara geçen önemli müdahaleler arasında yer aldı.

RTÜK’TEN YAYINCILARA 31 MİLYON CEZA

Rapora göre, yılın son üç ayında RTÜK de medya kuruluşları üzerinde finansal baskı unsuru olmayı sürdürdü. Üst Kurul, çoğunluğu muhalif çizgideki yayın kuruluşlarına haber ve tartışma programlarında kullanılan bazı ifadelerin ve 6112 sayılı Kanun’un 8. maddesinde sıralanan “yayın ilkelerini ihlal ettiği”gerekçesiyle toplamda 31 milyon 459 bin 795 TL tutarında idari para cezası kesti.

'ETKİ AJANLIĞI' GÜNDEMDEN DÜŞMEDİ

Raporda, hükümetin “etki ajanlığı” kanun teklifini Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunduğu da hatırlatıldı. Kanun teklifinin 13 Kasım’da geri çekildiğinin anlatıldığı raporda, AKP milletvekillerinin düzenlemeye itiraz eden muhalefet partileri ile yeniden görüşüleceğini, çözüm önerisi getirilmediği takdirde teklifin mevcut haliyle yeniden Meclise sunulacağını söylediği aktarıldı.