Türkiye’de bireysel silahlanma ve şiddet: ‘İnsan hayatı birilerinin anlık öfkesine bağlı olmamalı’

Cengiz Anıl BÖLÜKBAŞ

ANKARA - Şiddet gündemden düşmeyen konuların başında geliyor. İstanbul Esenyurt’ta bir büfede yaşanan cinayetler bunun son örneğiydi. Yaşanan cinayetler bireysel silahlanmaya yönelik tartışmaları da beraberinde getiriyor.

İçişleri Bakanlığı’nın verilerine göre, 2021 yılında verilen ruhsat sayısı ,16 bin 465’i bulundurma, 41 bin 234’ü taşıma olmak üzere toplam 57 bin 729. Yaklaşık olarak verilen her 6 ruhsattan 4’ü taşıma ruhsatı. Aynı verilere göre son beş yıl içinde ateşi silah ile kesici ve delici aletlerle işlenen suçlarda düşüş görülüyor.

Pek çok sivil toplum kuruluşu bireysel silahlanma ve şiddet olaylarındaki artışlara dikkat çekerek önleyici adımların acilen atılmasını vurguluyor.

Bunlardan biri de, Türkiye’de bireysel silahlanma sorununa karşı mücadele eden Umut Vakfı. Vakfa göre, Türkiye’de bireysel silahlanma ve buna bağlı şiddet olayları her geçen gün artıyor.

Verilere göre, 2021 yılında yerel ve ulusal basına 3801 silahlı şiddet olayı yansıdı. Bu olaylarda, 2 bin 145 kişi öldü. Bir kısmı ağır 3 bin 896 kişi de yaralandı. Şiddet olaylarının 3 bin 172’sinde ise ateşli silahlar kullanıldı.

Adalet Bakanlığı'nın resmi rakamlarına göre, Adli Tıp Kurumu'na 2020 yılında yansıyan yaklaşık 22 bin ölüm olayının 2 bin 13'i ateşli silahlarla işlendi. Ateşli silah yaralanması ise 9 bin 268 oldu.

Cumhuriyet Halk Partisi PM Üyesi ve İstanbul Milletvekili Dr. Gamze Akkuş İlgezdi, 2006- 2021 yılları arasında Adli Tıp Kurumu istatistiklerine göre silahla yaralanma muayenelerinin 127.594’e, bunların arasındaki ölümlerin ise 28.286’ya çıktığını vurguladı. İlgezdi, 1.2 saatte bir kişinin ateşli silahlar yüzünden yaralandığı, 5.2 saatte de bir kişinin öldürüldüğü aktardı.

UMUT VAKFI: TÜRKİYE’DE 25 MİLYON RUHSATSIZ SİLAH VAR

İçişleri Bakanlığı'nın verileri de Türkiye'deki ruhsatlı silah sayısının 2,5 milyon olduğunu gösteriyor. Yani, Bakanlığın verilerine göre ülke nüfusunun yüzde 3'ü ruhsatlı silaha sahip. Öte yandan Umut Vakfı ruhsatlı silahlar dışındaki gerçeğe ışık tutan bir veriyi paylaşıyor. Vakfa göre Türkiye'de 25 milyon ruhsatsız silah bulunuyor.

Silahları sisteme kaydeden ruhsat pek çok ülkede farklı şartları olan düzenlemelere tabi. Türkiye göreli olarak ruhsat almanın kolay olduğu ülkelerden. Ruhsat almak için gereken sadece hastaneden sağlık raporu alarak ilgili il veya ilçenin emniyet müdürlüğüne başvurmak. Bugün iki adımda alınan ruhsat, 2019’a kadar farklı bir prosedüre sahipti. Örneğin 2019’dan önce taksirli suçlar hariç olmak üzere, bir yıldan fazla hapis cezasına mahkûm olanlara silah ruhsatı verilmiyordu. Ancak AKP ve MHP'nin ortak önergesiyle bu kural 2019'da bu kuralın kapsamı daraltıldı. Terör ve anayasal suçlar hariç olmak üzere cezasını tamamlayanlara 5 yıl geçtikten sonra silah ruhsatı alma hakkı getirildi.

‘CAYDIRICILIĞI SAĞLAYAN ŞEY CEZANIN ETKİN UYGULANMASI’

Kişilerin kolayca silaha erişim sağlayabilmesinin silahlı suçların artışında önemli bir etken olduğunu dile getiren Ceza Hukukçusu Prof. Dr. Devrim Güngör, saldırı artışlarındaki sebeplerin ortadan kaldırılmadan sonucun değişmesinin mümkün olmadığını vurguladı.

Bireysel silahlanma ve buna bağlı şiddet olaylarına karşı ciddi tedbirler alınması gerektiğini söyleyen Güngör’e göre, cezaların caydırıcılığını sağlayan asıl etken cezaların etkin şekilde uygulanması. Güngör, infaz kanununda yapılan değişiklikler nedeniyle ceza kanununda öngörülen cezaların etkinliğinin zayıflatıldığını belirterek, “Birini öldürdüğü için 20 yıl ceza alan birisi denetimli serbestlikten yararlanmak suretiyle 3 yıl yatıp çıkıyorsa bu kişinin göz önünde bulunduracağı bir faktör olabilir. Mağdur açısından da ciddi kuşkular doğurabilir. Ama mesele şu: ruhsatsız silah bulundurmanın cezasının az olduğunu düşünmüyorum. Mesele zaten ruhsatlı silah sahibi olmak çok kolay. Bunun önüne geçmek gerekiyor. Bununla birlikte ruhsatsız edinilebilen av tüfekleri gibi çeşitli silahlar var. Bunlarla işlenen de çok sayıda suç var. Bu tür vasıtalar olmadığında bu tür olumsuz sonuçların ortaya çıkma ihtimali azalır. Bunun önüne geçmek gerekiyor. Bu konuda yeterli adımın atıldığını göremiyoruz. Tam aksi bir politika izlendiğini düşünüyorum” dedi.

İNTERNETTE SİLAHA ERİŞMEK OLDUKÇA RAHAT

Ruhsatlı ve ruhsatsız silah sayısında patlama yaşanırken, silahlara erişmek de kolaylaşıyor. Genellikle hobi ve eğlence amacıyla kullanılan havalı tabancalar ve tüfekler internet üzerinden çeşitli platformlar aracılığıyla satılıyor. Hava basıncı ile çalışan söz konusu silahlar, ciddi yaralanmalara ve ölüm riskine sebep olmasına rağmen Türkiye’deki mevzuat gereği ateşli silah kategorisinde değil. Bu silahların, kamu kurumu PTT'nin PttAVM'sinde de satışı söz konusu.

Bununla birlikte ruhsatsız silahlara yönelik operasyonlarına rağmen ruhsatsız silahlardaki artış hız kesmedi. İnternetteki satış platformları ve hatta sosyal medya silaha erişim için ciddi kolaylıklar sağlıyor. Bu site ve sayfalar belge ve başvuruya gerek duymadan ‘kapıda ödeme’ yöntemiyle kargoyla silah gönderebiliyor. Üstelik bu siteler hiçbirinin silah üretim ve satış izni de bulunmuyor. Türkiye’deki yasalarla öngörülen cezalar da bu satışları önlemek için yeterli değil.

İstanbul Pendik’te 2017 yılında Mustafa Yetkin, bir süredir takip ettiği 17 yaşındaki lise öğrencisi Helin Palandöken’i okul çıkışında otomatik av tüfeğiyle vurarak öldürdü. Yetkin’in cinayette kullandığı av tüfeğini internetten 800 liraya 9 taksitle satın aldığı ve kargoyla getirttiği ortaya çıktı.

Ruhsatsız silah bulundurma ve taşıma kanunen suç. 6136 sayılı Ateşli Silahlar Kanunu uyarınca 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ve otuz günden yüz güne kadar adli para cezası öngörülüyor.

SATICILAR: DEVLET RUHSATSIZ SİLAHLARLA İLGİLİ BÜYÜK ADIMLAR ATMALI

Ulus’ta görüştüğümüz silah satıcıları için asıl sorun silah edinme sürecinde işletilen prosedürler. Tabanca alma sürecinin zor olduğunu belirten satıcılar av tüfeğine erişimin oldukça kolay olduğunu söyledi. Satıcılara göre, ruhsatlı silahların olması en azından denetleme ve kontrol etme açısından önemli.

Bunun yanı sıra, satıcılar ruhsatsız silahların piyasadaki çokluğunun büyük bir sorun olduğuna dikkat çekti. Ruhsatsız silahlara karşı çıktıklarını ifade eden satıcılar, “Ruhsatsız silah satımının önüne geçilmeye çalışılıyor ama bitmiş durumda değil. İnsanlar biraz araştırınca bu silahlara ulaşabiliyor. Bununla ilgili devletin büyük adımlar atması gerekiyor. İnsanlar ruhsatsız silahlara bu kadar kolay ulaşmamalı” dedi.

Satıcılar ruhsatlı silahlardaki prosedürlerin esnetilmesi bir çözüm olarak görürken yakın zamanlarda yaşanan kimi olaylar bu durumu yanlışlıyor. Örneğin HDP İzmir İl Başkanlığı'nı basarak çalışan Deniz Poyraz'ı katleden Onur Gencer de olaydan kısa süre önce emniyetten silah ruhsatı alarak cinayeti bu silahla işlemişti.

‘EN UFAK TARTIŞMADA ÖLEBİLİRSİNİZ’

Bireysel silahlanmaya ilişkin konuştuğumuz yurttaşlar, her türlü silaha erişimin zor olması gerektiği görüşünde. İnsanların rahatça silaha erişebildiğini ve neredeyse herkese ateşli silah bulunduğunu gözlemlediğini aktaran Perihan Ateş isimli yurttaş, “Önceden birilerinde silah görünce insanlar şaşırırlardı. Şimdi herkeste silah var. Resmen kanıksadık. Türkiye’de konuşarak anlaşmak çok zor. Her tartışma şiddetle bitiyor. En ufak tartışmada biri sizi yaralayabilir ya da öldürebilir. Ya da yolda bir kavgada alakasız insanlar ölebiliyor. Sokakta ya da hayatta sürekli tedirgin haldeyiz. İnsanların hayatı birilerinin anlık öfkesine bağlı olmamalı. Devlet etkin cezalar uygulamalı. İnsanlar kolayca silaha ulaşamamalı” diye konuştu.