Yurt dışı çıkış harcı Van'da bavul ticaretini vurdu: 'Tamamen işsizliğe mahkum edildik'

Zelal Sahidenur SARİ

VAN - Hazine ve Maliye Bakanlığı yurt dışı çıkış harcını yükseltti. 150 TL’den 1500 TL’ye çıkarılması planlanan yurt dışı çıkış harcı tepkilerin ardından 500 TL olarak açıklandı. 2 Ağustos'ta Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren zam sınır kentlerinde bavul ticaretini vurdu. İran’a sınır olan Van’da Kapıköy Sınır Kapısında günübirlik ticaret için neredeyse günde 1000 kişi geçerken bu sayı 80’e kadar düştü.

BAVUL TİCARETİNİ TEŞVİK İÇİN DÜŞÜRÜLDÜ

2001 yılında uygulamaya başlanılan yurt dışı çıkış harcı 2007 yılına kadar 50 dolardı. Günübirlik ticaret yapanlar harç nedeniyle sınır kapılarından geçmek yerine sınırdan kaçak geçmeye başladı. Bunun önüne geçmek için 2007 yılında yurt dışı çıkış harcı 15 TL olarak belirlendi ve günü birlik ticaret yapanların sınır kapılarından geçmesi teşvik edildi. Böylelikle ‘bavul ticareti’ denilen günü birlik ticaret sınır kentlerinde çok sayıda insanın geçim kaynağı oldu. Yurt dışı çıkış harcı 2019 yılında 50 TL ve 2022 yılında 150 TL'ye bu yıl ise 500 TL'ye yükseltildi.

VAN İŞSİZLİĞİN EN YÜKSEK OLDUĞU İLLERDEN

TÜİK verilerine göre Van yüzde 19.2 ile işsizliğin en yüksek olduğu iller arasında. Bavul ticareti Van'da ve sınır illerinde işsizler için önemli bir geçim kaynağı. Komşu ülkelerden aldıkları çay, sigara, şeker, porselen, pirinç gibi ürünleri Van'a getirerek tezgahlarda satan pek çok kişi geçimini bu yolla sağlıyor. Ancak bu yıl yurt dışı çıkış harcının 150 TL'den 500 TL'ye yükseltilmesi bavul ticareti yapanları zor durumda bıraktı.

'TAMAMEN İŞSİZLİĞE MAHKUM EDİLDİK'

2011 yılından bu yana bavul ticareti yapan Ömer Acar (33), "Bölgenin temel geçim kaynağı gümrük ticareti. Zaten burada başka ticari bir faaliyet olmadığı için buna izin veriliyor. Bir nevi kaçakçılığı bazı denetimlerle legal hale getirdiler. Bulunduğumuz bölgede zaten iş yok. Harç pulu da artınca tamamen işsizliğe mahkûm edildik. Günlük 300-500 TL için gidip gelen insanlar vardı” dedi. 18-33 yaş arası gençler ve 50 yaş üzeri işsizlerin bavul ticareti yaptığını Acar, gençlerin işsizlik yüzünden ve yaşadıkları ilçenin, köyün koşullarından kaynaklı, geriye kalanın da meslek sahibi olamadığı ve geçinmeye çalıştığı için bavul ticaretiyle uğraştığını söyledi.

'EKONOMİK KRİZ YÜZÜNDEN ZORLANIYORUZ'

Acar, “Harç pulu 150 TL iken ticaret yapana 700 TL kalıyordu. Şimdi harç pulu 500 TL, 350-400 TL kalıyor ancak. Yasal olarak her üründen 430 euroyu geçmemek şartıyla getirebiliyorsunuz. Aslında harç yüzünden değil, ekonomik kriz yüzünden zorlanıyoruz. Döviz kurundan dolayı bizim para birimimiz düştü. 2021 yılında 150 TL harç 25 dolar yapıyordu. Şimdi 500 TL 15 dolar yapıyor. Yani sorun harç değil. Bizim paramızın değersizliği" dedi.

'ARTIK GÜNLÜK 300 TL BİLE KAZANILMIYOR'

Tıpkı Acar gibi uzun yıllardır bavul ticareti yapan Şahin Karaer (35) de “Bugün gümrüğe gittim. Eskiden 1000 kişi olurdu ama 80 kişi vardı. Çok ciddi bir düşüş var. Evinin geçimini sağlamak için gelenler artık sınıra gelmiyor. Günlük 300 TL kâr eden ayda 9 bin TL kazanıyordu. Ama artık kimse bunu da kazanamıyor. Sınıra gelen herkes ya evde oturuyor ya da inşaatta çalışmaya başladı” diye konuştu.

'GİDİŞ GELİŞ MASRAFI 100O TL'

Enflasyon ve hayat pahalılığıyla birlikte artan maliyetlere dikkat çeken Karaer, "Bir parça eşya fazla getirdin mi gümrüğe terk alıyorlar. Ya da makbuz veriyorlar ertesi gün o fazla parça için bir de 185 TL ödeyip malını geri alıyorsun. Diyelim ki 120 TL’ye şeker aldın ona 185 TL makbuz kesildiğinde otomatikman maliyeti 305 TL oluyor. Kim o fiyata şekeri alır ki? Hele bir de kârını koymamışsın üzerine. Sınıra gidişinde harcadığın para muazzam. Saray’a gitmek 170 TL. Gidiş dönüş 340 TL. Üstüne 500 TL harç pulu. Bir dürüm yesen bir de su içsen 1000 TL gitti bile. E zaten günlük kazancın 300 TL. Gümrük bir ürüne el koydu mu o da gitti. Epey zahmetli bir iş. En azından sınır köyleri ücretsiz gidip gelebilse merkezdekiler gidip oradan alırsa daha kârlı bir iş olur” dedi.

'ELİMİZDE BİR BAVUL TİCARETİ KALMIŞTI'

Uzun yıllar bavul ticareti yapan Lokman Günay (47) yurt dışı çıkış harcı nedeniyle artık bavul ticareti yapamıyor. Günay, “İşsizlik yüzünden bütün gençlerimiz göç edip gitti. Elimizde bir bu ticaret kalmıştı. Artık o da yok. Zaten Van’ın kalkınmasını da istemiyorlar. Gün geçtikçe boşalıyor buralar. Eskiden pirinç bile getirsen günü kurtarıyordun ama şimdi sadece harca çalışıyorsun. İranlılar harç yok diye rahat gidip geliyorlar ama biz de durum öyle değil. Halbuki öyle olsa buralar da kalkınır” diye konuştu.

Van Ticaret ve Sanayi Odası Başkan Yardımcısı Fevzi Çeliktaş

'SINIR KENTLERİNDE YURT DIŞI HARCI ALINMAMALI'

Artı Gerçek'e Van Ticaret ve Sanayi Odası (Van TSO) Başkan Yardımcısı Fevzi Çeliktaş, yurt dışı çıkış harcına zam gelmeden önce 2024 yılının ilk 6 ayında Kapıköy Sınır Kapısından 145 bin kişinin geçtiğini belirtti.

Çeliktaş, "Buradan İran’a tekstil ürünü götürülürken oradan da çay, sigara ve pirinç çoğunlukta gelen ürünler. Bu ticareti yapanlar böylelikle evlerinin geçimini sağlıyordu. Harç pulunda yaşanan artışla ilgili oda başkanımız ve diğer sınır illerindeki oda başkanlarıyla Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı
Rıfat Hisarcıklıoğlu’nu ve Ekonomi Bakanını ziyaret ettiler. Bize bu harçların Yunan Adaları için konulduğunu ve bizim de bu durumdan etkilendiğimizi ifade ettiler. Biz harcın bölgemizdeki insanlardan alınmaması yönünde yüksek sesle görüş bildirdik. Fakat harç tüm çabalarımıza rağmen 500 TL’ye çıkarıldı. Bu durumun bizi olumsuz etkilediğinin farkındayız" dedi.

'İŞSİZLİK ÇOK, İNSANLARI GEÇİNMESİ LAZIM'

İran ile ciddi bir gümrük ticareti yapıldığını fakat kaydedilmediği için verilere yansımadığını vurgulayan Çeliktaş, “Çok önemli bir ihracat yapıyoruz. Yani aslında ülkemize ciddi anlamda gelir geliyor. Kayıtlara yansımasa da bu ticaret bizim ve insanımızın faydasınadır. İşsizimiz çok onlar da ailelerini bu şekilde geçindirmek zorundalar. Burada geçim sıkıntımız var. Yanı başımızda büyük bir devlet var. Bizim geçinmemiz lazım. Bu ticareti yapan insanların ya götürüp getirdikleri ürünleri daha geniş kapsamlı yapmaları lazım ya da harçların bizim bölgemizdeki insanlar dan alınmaması lazım” diye konuştu. (HABER MERKEZİ)

Geniş tanımlı işsizlik son 3 yılın en yüksek seviyesine ulaştı, sanayide istihdam pandemi döneminin gerisine düştü