The New York Review Of Books, Reşad Ekrem Koçu'nun İstanbul Ansiklopedisi'ne yer verdi: İstanbul meraklıları için bir hediye

Artı Gerçek - Yazar Kaya Genç, Reşad Ekrem Koçu'nun dijital ortama aktarılan İstanbul Ansiklopedisi çalışmaları ve 'Başka Kayda Rastlanmadı' sergisi hakkında The New York Review Of Books'da bir makale kaleme aldı. Arşiv için "İstanbul meraklılarına bir hediye" dedi.

Salt’ın Kadir Has Üniversitesi iş birliğiyle 2018 yılından bu yana yürüttüğü Reşad Ekrem Koçu ve İstanbul Ansiklopedisi Arşivi çalışmaları kapsamında hazırlanan “Başka Kayda Rastlanmadı" Salt Galata’da ziyaretçilerle buluşmaya devam ediyor.

2019 yılında dijitale aktarılan İstanbul Ansiklopedisi'ni İstanbul meraklıları için bir hediye olarak nitelendiren Genç, yazısında ansiklopedinin yazılış süreciyle ilgili bilgiler veriyor.

Ansiklopedide okuduğu ilk maddenin, Beyoğlu'ndaki yazı stüdyoma bir taş atımı mesafede bulunan bir Türk hamamı olan Ağa Hamamı hakkında olduğunu ifade eden Genç, On altıncı yüzyılda klasik Osmanlı mimari tarzında inşa edilen hamamın bir zamanlar bir Ermeni tarafından işletildiğini ve 1953'te bir Müslüman'a satılarak çoğunlukla "kabadayı sınıfına mensup bazı bekâr erkeklerin burayı otel olarak kullandığını" öğrendiğini ifade ediyor.

'ANSİKLOPEDİ KOÇU'NUN ÖLÜMÜNDEN KISA SÜRE ÖNCE G HARFİNDE KALDI'

Arşivin dijital kaydını "ansiklopedinin gerçekçi sesi ile bir dedikodu köşesinin gayri resmiliğinin büyüleyici bir karışımı" olarak ifade eden Genç'in yazısından satır başları şöyle:

"Amatör tarihçi Reşad Ekrem Koçu, yazar ve sanatçılardan oluşan ekibiyle birlikte, doğduğu antik kent hakkında bu özeti bir araya getirmek için yirmi iki yıl uğraştı. Projenin 1944'ten 1951'e kadar süren ilk aşaması iflasla sonuçlandı; 1958'den 1973'e kadar süren ikinci aşaması ise Koçu'nun ölümünden kısa bir süre önce sona erdi ve ansiklopedi G harfinde kaldı. (Son giriş, yasadışı madde bulundurmaktan on sekiz ay hapis yatan ve yerel halkın onu İstanbul sokaklarında çıplak dolaştığını fark etmesinin ardından "Hippi Mehmed" lakabını kazanan İstanbullu keş bir şair olan "Gökçınar, Mehmed "in hikayesini anlatıyor."

'İSTANBUL'UN SİCİLİNİ ÇIKARMAK'

Koçu'nun Osmanlı tarihinin en müstehcen ayrıntılarına dahi yer vermeyi seven bir gazeteci olduğunu yazan Kaya Genç, Koçu'nun bir şehir ansiklopedi yazma fikrini ilk olarak 1940'larda düşündüğünü belirterek kaleme aldığı makalede, söz konusu süreci şöyle aktarıyor:

"Koçu'nun amacı 1946'da ilk cildin girişinde belirttiği gibi, İstanbul'un "büyük bir sicilini" çıkarmaktı. İstanbul Ansiklopedisi, William Kent'in An Encyclopedia of London (1937) adlı eserinden sonra, tarihte bilinen ikinci şehir ansiklopedisidir. Kent'in İkinci Dünya Savaşı öncesi Londra'sının simge yapılarını derleyen ve tatmin edici bir sonuca ulaşan çalışmasının aksine, Koçu'nun ansiklopedisi devam eden bir çalışma olarak kalmaya mahkumdu: İstanbul'un cinayetlerinin, aşk ilişkilerinin, emlak tartışmalarının, salgın hastalıklarının ve daha fazlasının sürekli büyüyen bir palimpsestiydi. Sıradan bir vatandaşın mezar taşı, anıtsal bir cami kadar ayrıntılı bir makaleye konu olabiliyor; yoksul bir mahallenin hırsızı, bir Osmanlı sultanıyla aynı dikkatle profilini çıkarabiliyordu."

Salt Galata'da ziyaretçilerle buluşan ve Koçu'nun arşivinin dijital kayıtlarından oluşan Başka Kayda Rastlanmadı adlı sergiye de makalesinde yer veren Kaya Genç, sergi alanın dizaynından içeriğine kadar pek çok başlık hakkında detaylı bilgiler veriyor.

'KOÇU'NUN DETAYLARA YÖNELİK SAPLANTISI ARŞİVİN DAİMA EKSİK KALMASINI SAĞLADI'

Genç'in sergiye ilişkin verdiği bilgiler şöyle:

"İstanbul Salt Galata'daki "Başka Kayda Rastlanmadı" sergisi, Koçu'nun yayınlanmamış ciltler için biriktirdiği her şeyi ilk kez kamuya açan bir arşiv projesinin parçası: makale taslakları, gazete kupürleri, notlar, çizimler, çalışmalarını desteklemek için para isteyen mektuplar. Fotoğraflar ve el yazması taslaklar sergi alanına uygun bir karmaşayla serpiştirilmiş, metin parçacıkları ansiklopedinin kapsamı hakkında ipuçları sunuyor. İstanbul'un hamamları, camileri, mezarlıkları, âlimleri, berberleri, bahçıvanları, şarap satıcıları, hava durumu, baharatları, çiçekleri ve eşkıyaları hakkında sürekli gözden geçirilmiş ve genişletilmiş yüzlerce liste var. Küratörler, Koçu'nun saplantısının boyutunun, eserinin "her zaman eksik kalmasını" sağladığını iddia ediyor"

Reşad Ekrem Koçu'nun tamamlanmamış çalışmalarından oluşan sergi, 29 Ekim’e kadar Salt Galata’da ziyaret edilebilir.

Makalenin tamamına buradan ulaşabilirsiniz. (KÜLTÜR SANAT)