'Dezavantajlı' grupların ve azınlıkların temsili sembolik kaldı

Oğulcan ÖZGENÇ

ANKARA - Siyasi partilerin milletvekili aday listelerinin kesinleşmesinin ardından temsiliyet meselesi kamuoyunun gündeminde. Toplumun “dezavantajlı” olarak nitelendirilen gruplarının ve azınlıkların aday listelerinde yer alma oranı oldukça düşük.

MUHALEFET LİSTELERİNDE ENGELLİ ADAYLARIN ADI YOK

Kesinleşen listelerde sınırlı sayıda yer alan gruplardan biri, engelliler. 27’inci dönemde AKP’den üç, CHP ve HDP’den birer engelli, milletvekili olarak Meclis’te yer aldı. AKP'de engelli adaylardan Husret Dinç Hakkari’den, Serkan Bayram İstanbul’dan, Hacı Ahmet Özdemir Konya’dan seçilerek milletvekili oldu. HDP’den İstanbul 1’inci Bölge 2’nci sıradan aday olan Musa Piroğlu, CHP’den de İstanbul 3’üncü bölgeden Turan Hançerli milletvekilliği çalışmalarını yürüttü.

28’inci dönem milletvekili adaylığı için AKP listelerinde beş engelli isim bulunurken muhalefet partilerinin listelerinde engelli adayların olmaması dikkat çekiyor. Aday adaylığına başvuran pek çok engelli, kesinleşen listelerde yer alamadı. Bu isimlerden bazıları şöyle: Cumhuriyet Halk Partisi’nden İzmir 1’inci bölge milletvekili aday adayı Nisa Sarıbacak, CHP Ankara 1’inci bölge milletvekili aday adayı Turhan İçli, İyi Parti Bursa milletvekili aday adayı İbrahim Çavuş, Deva İzmir milletvekili aday adayı İlknur Peder. 27’inci dönemde HDP İstanbul milletvekili olan Musa Piroğlu da bu dönemde milletvekili adayı olmadı.

'HOŞ GÖRÜNMEK İÇİN KULLANDIKLARI BİR ALAN HALİNE GELDİ'

Engelsiz Hayat Dayanışma Derneği Başkanı Adem Kuyumcu, engellilik olgusundan doğrudan etkilenen nüfusa dikkat çekerek, “İktidar yıllarca nüfusun 12,29’unun engelli olduğunu söyledi. Her engellinin bir ailesi var. Buradan baktığımızda; en az 30 milyon kişi engellilik olgusundan doğrudan etkileniyor ve ne yazık ki bu yıl Meclis’te engelli vekil olmayacak" dedi. Kuyumcu, "Engellilik alanı siyasilerin, toplumun geri kalanına hoş görünmek için kullandığı bir alan haline geldi. Her ay Aile Bakanlığı’nın sayfasında şu kadar engelli maaşı verdik diye duyuru yapılıyor. Bir devlet anayasa ve kanunun gerektirdiği yardımı yerine getirirken bunu duyurmaz” tepkisini gösterdi.

'YANLIŞ YAPTILAR, ADAY ADAYI OLAN ARKADAŞLAR DESTEKLENMELİYDİ'

Kuyumcu’ya göre, engelli vekil adaylarının sınırlı olmasının bir diğer nedeni de daha önce vekillik yapmış engellilerin var olan sorunlara etkin bir biçimde tepki göstermemesi. Engellilerin sorunlarının artarak büyüdüğünü vurgulayan Kuyumcu, bu vekillerin Meclis’te bulunmamasının sonuçları için şunları söyledi:

"Meclis’te engelli vekil bulunmaması, var olan yazılı standartların uygulanmasını sekteye uğratacak, eylem planlarını neden uygulanmadığı sorulamayacak, engellilerin haklara erişimi için mücadele edilemeyecek. Maalesef partiler yanlış yaptı. Aday adayı olan arkadaşlar desteklenmeliydi. Ayrıca aday adayı olan arkadaşlar da camia ile iletişim halinde olmalıydı.”

‘ENGELLİLİK, SİYASET ÜSTÜ DEĞİLDİR’

Kuyumcu, kazanılmış hakların kaybedildiğini belirtti ve “Engellilik siyaset üstü değildir. Tam tersine siyasetin göbeğindedir. Engellilerin eşit katılımı için kanunlar yapılır. Kanunları siyaset yapar. Var olan kanunların uygulanması için bürokrasi ve yerel yönetimler gerekir. Bunu da siyaseten yaparlar. Sorunları yaratanlar da siyasiler, çözmesi gerekenler de siyasilerdir. Birkaç tane vekil adayı var ama matematiksel olarak seçilebilecek durumda değil” ifadelerini kullandı.

ÖZCAN PURÇU: TÜM SİYASİ PARTİLER ROMANLARI SAHİPSİZ BIRAKTI

Romanlar da listelerde sembolik olarak yer alan toplumsal gruplarda birisi. Üç dönem CHP İzmir milletvekili olarak görev yapan ve Roman adaylara yer verilmemesini gerekçe göstererek CHP üyeliğinden istifa eden Özcan Purçu da, aday listeleri kesinleşmeden önce şu açıklamayı yapmıştı:

"Ben üç dönem vekillik yaptım, aday gösterilmedim ama benim dışımda Romanlardan on aday adayı vardı. Onlardan da aday göstermediler. Ne yazık ki bu konuya Romanlardan ciddi bir tepki var.”

'AKP'NİN ROMAN ADAYI DA SEÇİLECEK YERDE DEĞİL'

Purçu, AKP’nin Roman adayı Cemal Bekle’nin adaylığına ilişkin de “O da seçilemeyecek. O da seçilecek yerde değil. Meclis’te Romanların sesi olmayacak” ifadelerini kullanmıştı. Aday listelerinin kesinleşmesiyle birlikte AKP’de dört Roman vekil adayının yer aldığı görülürken; CHP 2’inci bölge 16’ıncı sıradan aday olan Elmas Arus, parti listesinde yer alan tek Roman.

'KAZANILMIŞ BİR HAK VARDI, GERİ ALINDI'

İzmir Eşittir Derneği Başkanı Sitem Kara ise vekil listelerindeki Roman temsiline ilişkin değerlendirmesinde, partilerin Roman politikalarını rafa kaldırdığına dikkat çekti. Kara, “AKP’den dört CHP’den bir vekil adayı var ama bunlar seçilemeyecek yerlerden. AKP adayı Cemal Bekle de sınırda, seçilemeyecek gibi görünüyor. Aynı şekilde CHP’den aday gösterilen Elmas Arus da tabana hakim olmasına rağmen seçilecek bir yerde aday gösterilmedi. CHP açısından baktığımızda; kazanılmış bir hak vardı ve bu hak geri alındı. Bu durum elbette tepki topladı” dedi.

'7 MİLYONLUK NÜFUSU TEMSİL EDEN BİRDEN FAZLA VEKİL OLMASI GEREKİR'

Kara, Meclis’teki Roman temsilinin önemini şöyle ifade etti: "Meclis’te Roman vekillerin bulunması, sorunların en üst düzeyde iletilmesi bakımından oldukça faydalı. Doğuda Domlar ve Abdallar olmak üzere birden çok farklı Roman topluluğu var. Baktığımız zaman bu 7 milyonun üzerinde bir nüfusa denk geliyor. Bu nüfusu temsil edecek birden fazla vekil olması gerekir. Şu anda tüm siyasi partiler, Romanları sahipsiz bıraktı.”

ÇERKESLER, EZİDİLER, ERMENİLER, SÜRYANİLER, RUMLAR VE LGBTİ+’LAR…

Kesinleşen aday listelerinde Çerkes, Ezidi, Ermeni, Rum ve LGBTİ+ temsili de sınırlı kaldı. Tek Çerkes vekil adayı Yeşil Sol Parti Bursa 2’inci bölge 2’inci sıradan aday gösterilen Metin Kılıç oldu. Ezidi bir Kürt olan Azad Barış, Yeşil Sol Parti Diyarbakır 10’uncu sıradan aday gösterildi. Süryani Ferman Yaramış, AKP'den İstanbul 3’üncü bölge milletvekili aday adayı olmasına rağmen kesinleşen listelerde yer alamadı. Listelerdeki tek Süryani, Yeşil Sol Parti Mardin 4’üncü sıradan aday gösterilen George Aslan.

Listelerdeki Ermeni ve Rum temsiliyeti ise şöyle: Garo Paylan iki dönem kuralı nedeniyle Yeşil Sol Parti vekil adayları listesinde yer alamazken, İstanbul Ermenilerinden AKP MKYK üyesi Sevan Sıvacıoğlu ve TİP üyesi yazar Masis Kürkçügil vekil adayı oldu. Listelerde yer alan tek Rum aday, TİP üyesi yazar ve yayıncı Foti Benlisoy.

SADECE TİP LGBTİ+ ADAY GÖSTERDİ

Aday listelerine bakıldığında, LGBTİ+’ların sadece TİP’ten aday gösterilmesi dikkat çekiyor. Trans kadın aktivist ve oyuncu Esmeray Özadikti İstanbul 2’inci bölge 3’üncü sıradan aday olurken, trans kadın aktivist Niler Albayrak 3’üncü bölge 11’inci sıradan, Talya Aydın da 2’inci bölge 18’inci sıradan aday gösterildi.