Erdoğan zaten aday olabiliyorsa neden Anayasa 116'ya başvuruluyor?

Özgür TOPUZ

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, "Mayıs ayında bu işi bitirelim" diyerek, 18 Haziran 2023 tarihli seçimi bir ay kadar öne çekme mesajı verdi. AKP cenahından da daha önce seçimi öne çekme mesajları verilmişti.

“Hiçbir şey olmadıysa da bir şey oldu” veciz sözüyle tarihe geçen AKP’li Ali İhsan Yavuz da, Bahçeli gibi tarih 'güncellemesi'nden bahsetmiş, devamında "Sadece seçimlerin yenilenmesine ilişkin bir karar alınacak. 'Seçim tarihinin güncellenmesi' konusunda bir karar verilmesi halinde bu hem anayasal ve hem de yasal ifadeyle 'seçimlerin yenilenmesi' işi olur” demişti.

Bahçeli de AKP de seçimin olağan tarihinden erken yapılması için, 'seçimin yenilenmesi'ni tarif eden Anayasa'nın 116'ncı maddesini işaret ediyor.

ERDOĞAN'A ADAYLIK YOLU AÇAN MADDE NE DİYOR?

Önce bu maddeye bakalım:
MADDE 116- Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.
Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder.
Bu şekilde seçilen Meclis ve Cumhurbaşkanının görev süreleri de beş yıldır.”

MECLİS'TEN SEÇİM KARARI ÇIKABİLİR Mİ?

Recep Tayyip Erdoğan 10 Ağustos 2014 ve 24 Haziran 2018 tarihlerinde iki kez cumhurbaşkanı seçildi. Anayasaya göre, bir kişi en fazla iki dönem cumhurbaşkanlığı görevi yapma imkanına sahip. İşte bahse konu Anayasa 116'ya sığınılmasının nedeni, Meclis tarafından 'seçimin yenilenmesi' sayesinde Erdoğan'ın bir kez daha aday olabilmesine yasal yolu açmasıydı. Görüldüğü üzere madde, iki kez cumhurbaşkanı seçilen Erdoğan'ın yeniden aday olabilmesinin tartışmasız bir anayasal yolu.

Ancak bu yol, mevcut Meclis aritmetiğine bakıldığında, muhalefetin 'evet' oyu vermesini gerektiriyor. Çünkü TBMM tarafından üye tam sayısının 3/5 çoğunluğu (360 sandalye) ile seçimlerin yenilenmesine kararı verilebiliyor. AKP ile MHP’nin toplam sandalye sayısı ise (286+48) 334.

Geriye diğer yol kalıyor: Cumhurbaşkanı kararıyla seçimin yenilenmesi! Ancak 116'da seçimin yenilenmesi imkanı Cumhurbaşkanı'na da tanınırken 'Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir' denilmiyor. Yorum yoluyla yine bu sonucun çıkacağını söyleyenler, yani Erdoğan'ın kararıyla seçime gidildiğinde de 'Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir' diyenler var.

MAYIS AYINDAKİ SEÇİMDE ERDOĞAN ADAY OLABİLİR Mİ?

Diyelim ki bu yorum da doğru. Peki bu 116 yoluyla çıkacak bir seçim kararında, sandıklar ne zaman kurulabilir? Erdoğan'ın aday olabileceği seçimin tarihi ne olabilir? Mevzuata göre bu tarihin, Bahçeli ve AKP'nin bahsettiği mayıs ayı olması mümkün değil. Nedeni, seçim takvimini belirleyen yasalarda gizli.
Yasalara göre, 18 Haziran 2023 seçimlerinin başlangıç tarihi, oy verme gününden 60 gün öncesi olan 20 Nisan'a denk geliyor. Bu tarihten itibaren olağan seçimin süreci başlamış oluyor. Yani eğer, Erdoğan’ın 116’daki ‘bir defa daha aday olabilir’ ibaresinden yararlanması hesaplanıyorsa, 20 Nisan’dan öncesinde seçimin yapılması gerekiyordu.

EN OLASI ERKEN SEÇİM TARİHİ 16 NİSAN'DI

Seçimler bilindiği üzere pazar günleri yapılır. 20 Nisan’dan önceki ilk pazar 16 Nisan’a denk geliyor. Meclis kararıyla alınacak bir erken seçimin bu tarihte yapılması, Erdoğan'ın adaylığıyla ilgili bir tartışma çıkarmayacaktı. Mevzuat bize, 16 Nisan'daki bir seçim için Meclis'in en geç ne zaman 116'daki maddeyi işletmesi gerektiğini de söylüyor.

Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu’na göre, TBMM seçimlerin yenilenmesi kararı aldıktan sonra 60 gün tamamlanmasını takip eden ilk pazar günü seçim yapılabiliyor. 16 Nisan’dan geriye 60 gün gittiğimizde 15 Şubat tarihine varıyoruz. Yani TBMM’nin en geç 15 Şubat’ta seçimlerin yenilenmesi kararını alması lazım. YSK’nin seçim takvimini kısaltma olanağıyla bu 60 günlük süreyi daha aza indirmesi mümkün.

Özetleyecek olursak, baştan söylediğimizi yineleyelim, eğer Cumhurbaşkanının seçim yenileme yetkisi kullanılarak ve ‘bir defa daha aday olabilir’ ibaresinin bu durum için de geçerli olduğu yorumuna sığınılarak erken seçime gidilecekse bunun tarihi 16 Nisan olabilirdi. Yok eğer Meclis’ten muhalefet partilerinin desteğiyle bu kararın çıkarılmasına kalkışılacaksa erken seçimin tarihi yine 16 Nisan’ı gösteriyordu.

(Seçimler için 16 Nisan tarihi, siyaset sahnesinde ilk olarak Kasım 2022'de gündeme gelmişti. Habertürk yazarı Muharrem Sarıkaya, BBP Genel Başkanı Mustafa Destici’nin, “16 Nisan'da seçim yapılır, akşamında da oruca kalkılır; AK Parti bunu arzuluyor olabilir” sözüne yer vermişti. Destici daha sonra öyle bir sözü olmadığını söyledi.)

BİR AY İÇİN Mİ OLAĞANÜSTÜ YOLA BAŞVURULUYOR?

Bahçeli'nin son açıklaması ise şu tezin kabul edildiğini ortaya koyuyor: “Anayasa değişikliğiyle sistem değişti, ‘başkan’ seçimi yapıldı. Erdoğan yeni sisteme göre, aslında ikinci kez başkan adayı olacak, dolayısıyla önünde engel yok. Biz sadece mevsim şartları nedeniyle ‘tarih güncellemesi’ yapmak istiyoruz.”
Seçimi 1 ay öne çekmek için anayasadaki olağanüstü duruma başvurmak zorunda bırakan şey mevsimsel şartlar mı gerçekten?