Seçimde nelere dikkat etmeli?: Seçmenler için hukuk rehberi

Artı Gerçek - Türkiye Barolar Birliği (TBB), 14 Mayıs seçimleri öncesinde 'Seçmenler İçin Hukuk Rehberi' yayımladı.

Rehberde, oy verme süreci, sandık kurulu, oy sayımı, seçim günü kuralları ve seçim cezaları gibi konular detaylı biçimde yer alıyor.

18 yaşını dolduran her vatandaş seçmendir.

OY KULLANAMAYACAK OLANLAR

Silah altında bulunan erler, onbaşılar ve kıta çavuşları (Her ne sebeple olursa olsun, izinli bulunanlar da bu hükme tabidir), askeri öğrenciler, ceza infaz kurumlarında hükümlü olarak bulunanlar.

SEÇMEN OLAMAYANLAR

Kısıtlı olanlar, kamu hizmetinden yasaklı olanlar.

"Oy verme gününe kadar, haklarında seçme yeterliğini kaybettiğine dair yetkili mercilerden resmî belge gelmiş bulunan seçmenler ile tutuklu sandık seçmen listesine kaydedilmiş olup da tahliye edilen veya taksirli suçlar dışında bir suçtan hüküm giyerek cezası kesinleşenlerin durumlarını gösteren resmî belge gelmiş bulunanlara, seçmen listesinde kayıtlı olsalar bile oy kullandırılmaz ve bu husus sandık kurulunca tutanağa geçirilir."

SEÇMENLER KAYITLI OLDUKLARI ADRESTE NASIL OY KULLANIR?

Seçmen kütükleri Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü Adres Kayıt Sistemi'ndeki bilgiler esas alınarak düzenlenir.

Seçimde kayıtlı olduğu adres dışındaki bir yerde oy kullanmak isteyen yurttaşların nüfus müdürlükleri, nüfusmatikler ve e-Devlet üzerinden adres değişikliği bildirimi yapabilmeleri için son tarih 17 Mart.

Bu tarihten sonra da seçmen listeleri kesinleşene kadar adres değişikliği bildirimi yapmak mümkündür. Ancak 17 Mart 2023 Cuma (saat 23:59) gününden seçmen listelerinin kesinleşmesine kadarki bildirimler ilçe seçim kurulları nezdinde yapılabilecektir.

Seçmen Kütüğü Listeleri'ne son itiraz tarihi 2 Nisan.

Adres değişikliği bildirimde bulunmamak seçme hakkının kaybı anlamına gelmez. Böyle bir durumda seçmenler daha evvel kayıtlı oldukları seçim çevresinde oylarını kullanabilecek.

YURT DIŞINDA YAŞAYANLAR DA ADRES BEYAN ETMELİDİR

Adres Beyan Formu, yurt dışında temsilciliklerden temin edilebilir. Ayrıca www.ysk.gov.tr adresinde “Yurt Dışı Seçmen” menüsünün altında bulunan Adres Beyan Formu bağlantısından da indirilebilir.

Yurtdışı seçmen kütüğüne kayıtlı seçmenler; Yurt dışı seçmen listelerine, seçim takviminde belirtilen süre ile sınırlı olmak kaydıyla doğrudan veya seçim kurulları ya da konsolosluklar aracılığıyla Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu Başkanlığı'na yazılı olarak itiraz edebilir.

Bu seçmenler yurt dışı temsilciliklerde ve gümrük kapılarında kurulan sandıkta oy kullanır.

YATAĞA BAĞIMLI SEÇMENLER SEYYAR SANDIKTA OY KULLANABİLİR

Seyyar sandıklarda oy kullanabilmek için seçmenin il ve ilçe merkezlerinde ikamet etmesi gerekir. Bu sandıklara kayıt olmak için askı süresi içinde engeli veya hastalığı nedeniyle yatağa bağımlı olduğu ibaresinin yer aldığı sağlık raporu ile askı süresinin son günü olan 2 Nisan 2023 tarihine kadar birlikte, www.ysk.gov.tr internet adresinden temin edebileceği “Seyyar Sandık Kurulu Talep Formunu” doldurup muhtarlığa teslim etmeleri halinde kayıtlı oldukları adreste seyyar sandıkta oy kullanabilecekler.
Bir önceki seçimde kalıcı olarak yatağa bağımlı olduğu tespit edilerek seyyar sandık seçmen listesine
dâhil edilmiş seçmenlerin müracaatları halinde yeniden sağlık raporu istenmez.

Engelli Seçmenler için Engelli Beyan Formu Doldurulmalıdır

Engelli seçmenlerin, seçim dönemlerinde binaların giriş katlarında oylarını rahatlıkla kullanabilmeleri için, seçmen kütüğündeki kayıtlarında “Engelli” kutusunun işaretli olması gerekmektedir. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünden görme ve ortopedik engelli seçmenlerin listesi alınarak SEÇSİS’e işlenir.

Seçmen Kütüğünde engelli kaydı bulunmayan görme ve ortopedik engelli seçmenler “Engelli Beyan Formunu” doldurarak yerleşim yeri adresinin bağlı olduğu ilçe seçim kuruluna veya ilçe seçim kuruluna iletilmek üzere bağlı bulunduğu muhtarlığa veya doğrudan Seçmen Kütüğü Genel Müdürlüğüne iletebilirler.

SEÇİM KURULLARI

SEÇİM ÇEVRESİ

SANDIK ÇEVRESİNDE BULUNABİLECEK KİŞİLER

Sandık Kurulu Başkan ve Üyeleri,
Adaylar,
Milletvekilleri,
Sandık Bölgesinde Kayıtlı Seçmenler
Sandıkta Görevli Müşahitler
Bina Sorumluları
Çağrı veya ihbar üzerine gelen görevli kolluk güçleri
Önceden belge verilmek kaydıyla siyasi partilerin seçim kurullarına bildirdikleri itiraza yetkili kişiler ile temsilciler

"Medya mensupları, sandık başı işlemlerine engel olmamak şartıyla,haber amacıyla görüntü ve bilgi elde edecek şekilde bulunabilir."

SANDIK KURULU

Sandık kurulu bir başkan ile altı asıl ve altı yedek üyeden kurulur. Bu kurul asıl üyeleriyle toplanır.

SANDIK KURULU ÜYELERİ

İlçe seçim kurulu başkanı, yukarıdaki usul uyarınca sandık kurulu başkanı olarak belirlenmeyenler arasından, ihtiyaç duyulan sandık kurulu üye sayısının iki katı kamu görevlisini ad çekme suretiyle tespit eder. Bu kişilerden mani hali bulunmayanlar sandık kurulu asıl ve yedek üyesi olarak belirler. Son milletvekili genel seçiminde o ilçede en çok oy almış olan beş parti her sandık için birer asıl ve birer yedek üye bildirir.

MÜŞAHİT NASIL SEÇİLİR?

SEÇİM GÜNÜ

“Seçimin güvenliğini sağlamakla görevli kolluk güçleri hariç, özel güvenlik görevlileri ve belediye zabıtaları gibi görevliler de dâhil olmak üzere resmî üniforma ve silah taşıyan kişiler, sandığın konulduğu bina, yapı ve bunların eklentilerine (örneğin oy kullanılan okulun bahçesine) giremezler.

Sandığın konulduğu bina, yapı ve bunların eklentilerinde hiç kimse, başkalarının görebileceği şekilde bir siyasi parti veya adaya ait rozet, amblem veya benzeri işaretler ya da propaganda amaçlı yayınlar taşıyamaz; yazılı, sözlü veya görüntülü propaganda yapamaz. Bu yasağa uymayan kişiler kolluk güçleri tarafından uzaklaştırılır.

OY VERME GÜNÜ YASAKLARI

OY KULLANMA SÜRECİ

BİRİNCİ ADIM: KİMLİK KONTROLÜ

İKİNCİ ADIM: OY PUSULASI, ZARF VE MÜHRÜN ALINMASI

ÜÇÜNCÜ ADIM: OY KULLANMA KABİNİNE GİDİP OY KULLANILMASI

DÖRDÜNCÜ ADIM: OY VERME İŞLEMİNİN TAMAMLANMASI

OY VERME ÖNCESİ KİMLİK TESPİTİ YAPILMASI

Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı Nüfus Cüzdanı, (Resim şart değil. T.C. numarası yeterli)

T.C. Resmi dairelerince verilen soğuk damgalı kimlik kartı

Üzerinde Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası olmayan bir kimlik belgesi ibraz eden seçmenin oy kullanabilmesi için, bu belgelerin yanında ayrıca seçmen bilgi kâğıdını veya Türkiye Cumhuriyeti kimliğini ispata elverişli Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilan edilen bir belgeyi de ibraz etmesi şarttır.

T.C. Evlenme Cüzdanı

T.C. Sürücü Belgesi

Avukat Kimlik Belgesi

Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde tutuklu ya da taksirli suçlardan hükümlü bulunan seçmenlerden yukarıda sayılan kimlik belgeleri bulunmayanlar için, cezaevi idaresince verilmiş belge, kimlik belgesi yerine geçer.

Pasaport

T.C. Askerlik Belgesi

T.C. Geçici Kimlik Belgesi

OY KULLANIRKEN GİZLİ OY İLKESİ GEÇERLİDİR

Okuma Yazma Bilmeyen Seçmenler;

Oy verme sırasında yardım etmek amacıyla oy verme yerine kendisinden başka kimse giremez ve oy kullanma sırasında yardım edemez. Kendi oyunu kendi kullanır. Seçmen, sorduğu ve istediği takdirde sandık kurulu başkanı, pusula ve oyun nasıl kullanılacağı hakkında bilgi verir.

Engelli Seçmenlerin oy kullanması

Görme engelliler için sandıkta uygun pusula bulunmaması halinde bu seçim çevresi seçmeni olan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilirler. Felçliler veya bu gibi bedeni engellilikleri açıkça belli olanlar da aynı şekilde oy kullanabilir. Bir seçmen birden fazla malule refakat edemez.

SANDIKLARIN AÇILMASI VE ZARF SAYIMI

1- Sandıkların kapanma saatinde sırada bekleyenler tespit edilerek oy kullanmaları sağlanır.

2-Oy kullanan seçmenlerin imzaları sayılır ve tutanağa işlenir.

3- Kullanılmamış oy pusulası ve zarflar sayılarak tutanağa geçirilmelidir.

4- Sandıktan çıkan zarflar, sandık kurulu başkanı tarafından yüksek sesle iki defa sayılır. İki sayım arasında fark olursa, üçüncü sayım yapılır.

Oy sayımında açıklık ilkesi geçerlidir.

OYLAR HANGİ HALLERDE GEÇERLİ SAYILACAK?

OYLAR HANGİ HALLERDE GEÇERSİZ SAYILACAK

SANDIK SONUÇ TUTANAĞI

İşlem tamamlandığında sandık kurulu tarafından imzalanmış sandık sonuç tutanağı düzenlenir.

Tutanakların bir sureti sandıkta bulunan tüm parti ve bağımsız aday müşahitleri tarafından alınabilmelidir.

KİM, NEREYE, NASIL İTİRAZ YAPABİLİR?

KİM ŞİKAYET EDEBİLİR? ŞİKAKET SONUCUNDA NE OLUR?

Seçim işlerinin yerine getirilmesi sırasında, seçimin düzenli yürütülmesini sağlamak maksadı ile, seçim kurulları veya kurul başkanları tarafından alınan karar ve tedbirlere, uyarıya rağmen riayet etmeyen kişilere idarî para cezası verilir.

SEÇMEN İÇİN ÖNEMLİ TARİHLER