10 soruda Omicron varyantı

Güney Afrika’da ortaya çıkan koronavirüsünün Omicron varyantı nedeniyle dünya alarma geçti. Bulaşıcılığı hakkında hala çok az şey biliniyor. 

İlk olarak Güney Afrika'da ortaya çıkan ardından alınan tüm önlemlere rağmen Avrupa ve dünyanın birçok yerinde tespit edilmeye başlanan Covid-19'un yeni varyantı "Omicron" dünya çapında endişe yarattı. Virüsün aşılar tarafından hedef alınan proteininde 30'u aşkın mutasyon geçirmiş olması, pandeminin geleceğine dair birçok soru işareti yaratıyor. Bu varyant hakkında birçok sorunun yanıtı hâlâ bilinmiyor. İşte, 'Omicron' hakkında bilinenler ve bilinmeyenler...

ENDİŞE YARATMASININ NEDENİ NE? 

Omricon varyantında tespit edilen 30'u aşkın mutasyon, korona virüsünün aşılar tarafından hedef alınan 'çıkıntılı proteininde' (spike protein) yoğunlaşmış durumda. Virüsün insan vücuduna tutunup enfekte etmek için kullandığı bu 'anahtarı'nda görülen mutasyon sayısı, Delta'dakinden iki kat daha fazla. 

Bilim insanları, bu kadar büyük bir değişim sonrasında virüsün, aşılama veya geçmişte Covid geçirme sayesinde ortaya çıkan antikorlardan etkilenmemesinden, bu şekilde bağışıklık sisteminden kaçarak hastalığa yol açmasından endişeli. İlgili araştırmalarda kesin sonuca ulaşılmasının haftalar sürebileceği belirtiliyor. Şu an içinse, geçmiş deneyimlere dayanılarak, virüsün bu yeni haliyle önceki varyantlara bağışıklığı bulunan kişileri enfekte etmesinden korkuluyor.

NEDEN OMİCRON ADI VERİLDİ?

Varyantları isimlendirmek için Yunan harflerini kullanan Dünya Sağlık Örgütü, bunun "bilimsel olmayan izleyiciler tarafından tartışılmasının daha kolay ve daha pratik olacağını" belirtiyor.

Dünya Sağlık Örgütü, Omicron (B.1.1.529) varyantının ilk olarak Güney Afrika’da tespit edildiğini ifade etmişti. Varyantın ismi başta 'Nu' olarak ifade edilmiş ardından DSÖ, B.1.1.529 kod ismiyle anılan yeni tehlikeye Omicron adını vermişti.

BELİRTİLER NELER?

Güney Afrika'da ortaya çıkan varyant ile ilgili açıklamalarda bulunan Güney Afrika Tabipler Birliği (SAMA) Başkanı Dr. Angelique Coetzee, sözkonusu varyantın belirtilerini sıraladı.

Coetzee, sık görülenin aksine insanların bu varyantta koku ve tat alma yetilerini kaybetmediğini bildirdi.

Doktor diğer belirtileri ise, "Bir veya iki gün boyunca kas ağrısı ve yorgunluk ile kendini iyi hissetmeyen hafif bir hastalık sunuyor. Bu varyanta yakalananlarda hafif bir öksürük olabiliyor" diyerek anlattı.

OMİCRON VARYANTININ YAYILIM HIZI DİĞERLERİNDEN DAHA MI FAZLA?

Bilim insanları bunun için somut bir kanıtın henüz bulunmadığını bildirerek herhangi bir açıklama yapmanın "şu an için" yanlış olacağını savunuyorlar. Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) internet sitesinde yer alan "Omicron" bölümünde varyantın bulaşı hızı ve çeşidine dair araştırmaların sürdüğü bilgisine yer verilip, "Omicron'un, Delta dahil diğer varyantlara göre daha hızlı bulaşıp bulaşmadığına dair henüz kesin bir bilgi bulunmuyor.

Güney Afrika'da test sonuçları pozitif çıkan ve Omicron varyantı taşıyan insanlara yönelik epidemolojik çalışmalar Omicron pozitif olan insanlardaki bulaşı yolu ve hızının başka faktörlerden mi yoksa varyant özelliklerin mi olduğunu anlamaya çalışıyor" diye yazıldı.

OMİCRON VARYANTI AŞILARA KARŞI DAYANIKLI MI?

Bilim insanlarının "en kötü" varyant olarak tanımladıkları Omicron'a yönelik en çok merak edilen başlıklardan biri de aşıların söz konusu varyantı karşısında dayanıklı olup olmadığı. Bilim insanları sözkonusu varyanta yönelik çalışmalarına devam ediyorlar ve henüz kesin bir veriye ulaşabilmiş değiller. Ancak İngiliz Daily Mail Gazetesi'ne konuşan bilim insanları omicron varyantının aşı etkilerini yüzde 40 dolaylarında azaltabileceğini söyledi.

YENİ AŞI GEREKİYOR MU?

Dünyayı endişelendiren Covid-19'un yeni varyantına dair merak edilen sorulardan biri de yeni bir aşıya gerek olup olmayacağı. Bilim insanları söz konusu varyantın mevcut aşılar üzerindeki etkisinin kesin olmadığını belirtmekle birlikte ihtiyaç olursa yeni bir aşının geliştirileceğini söylüyor.

AŞILAR NE KADAR ZAMANDA ADAPTE EDİLEBİLİR?

Mevcut aşıların Omicron karşısında yeterince etkili bulunmaması halinde değiştirilmesi de gündemde. Bilim insanları, Beta ve Delta varyantları ilk ortaya çıktığında aşıların hızla adapte edilmesi için araştırmalar yapıldığını, dolayısıyla aşıların yeni versiyonlarının geliştirilmesi için altyapının ve ne tür denemelerin yapılması gerektiği gibi süreçlerin şimdiden bilindiğini söylüyor. Ancak güncellenmiş aşıların yaygın kullanımının yine de dört ila altı ayı bulabileceği belirtiliyor.

Koronavirüse karşı geliştirilen mevcut aşıların omicrona karşı önceki varyantlara göre daha az etkili olacağını söyleten Moderna CEO'su, yeni varyanta karşı aşı geliştirmelerinin aylar sürebileceğini belirtti. Moderna CEO'su Stephane Bancel Financial Times'a verdiği röportajda, Omicron varyantının spike proteinindeki yüksek sayıda mutasyonun ve virüsün Güney Afrika'da hızlı yayılmasının mevcut aşılarda güncellemeyi gerektirebileceğini belirten Bancel, Omicron varyantının ne derece ağır bir hastalanmaya yol açtığının ve aşıların varyanta karşı etkinliğinin iki hafta içinde netleşeceğini bildirdi.

BioNTech'den yapılan açıklamada ise varyanta uyarlanmış aşının geliştirilmesi için ilk adımların atılmaya başlandığı vurgulandı. Açıklamada "Aksi ispatlanana kadar varyant aşısına ihtiyaç duyulacağı varsayılacak" denildi. Yeni aşıyı geliştirmeye zaman kaybetmeden başlayacaklarını belirten şirket, 100 gün içerisinde yeni aşının geliştirilebileceğini söyledi.

COVİD HAPLARINI BOŞA ÇIKARIR MI?

Bilim insanları, Omicron'da görülen mutasyonların, Merck firmasının ürettiği ve Türkiye'de de kullanımına başlanması planlanan Molnupiravir gibi Covid haplarını etkilemeyeceğini düşünüyor. Bunun sebebi, bu hapların virüsün mutasyona uğrayan proteinini hedef almaması; virüsün vücutta çoğalmasını engelleme prensibi üzerine çalışması.

Ancak ABD'de yaygın kullanılan, Regeneron gibi monoklonal antikor tedavilerinin virüsteki mutasyonlu bölgeleri hedef alarak işe yaraması nedeniyle Omicron'dan etkilenmesi bekleniyor. Bu konuda da incelemeler başlatılmış durumda. Sözgelimi AstraZeneca firması, AZD7442 adı verilen antikor tedavisini yeni varyant karşısında test etmeye başladığını duyurdu. 

AŞI ETKİLERİNİ AZALTMA NEDENİ NEDİR?

Söz konusu varyantın aşıya karşı dirençli 32 mutasyonu olduğunu söyleyen bilim insanları, aşının virüsün vücudumuza girmesini engelleyen özelliklerine karşı 10 adet mutasyonu olduğunu belirterek, mutasyon sayısının bulaşı hızı ve etkisini artırdığının altını çiziyorlar.

Uzmanlar, Delta varyantından iki kat daha fazla mutasyonu tespit edilen Omicron için "şimdiye kadar karşılaşılan en dayanıklı" versiyon olduğunu belirterek "endişelenmesi gerektiğinin" altını çizmişti.

Ancak tüm endişelere rağmen Omicron'un henüz aşıları olumsuz yönde etkilediğine dair kesin bir sonuca ulaşılamadı.

VARYANT HANGİ ÜLKELERDE GÖRÜLDÜ?

Güney Afrika'da görülmesinin ardından alınan önlemlere rağmen hızlıca diğer ülkelerde de tespit edilen Omicron varyantı, şimdiye kadar Güney Afrika ülkeleri dışında, İngiltere, İtalya, Portekiz, Avustralya, İskoçya, Almanya, Hollanda, Belçika, Çekya ve Kanada'da görüldü.

Hollanda, şu ana kadar Avrupa ülkeleri içinde en yüksek Omicron vakasına sahip ülke. Pazartesi gününden bu yana Güney Afrika'dan Hollanda'ya 5 bin kişinin geldiğini belirten yetkililer, Omicron varyantı vakalarının daha da artmasını bekliyor.

Güney Afrika'nın Cape Town ve Johannesburg kentlerinden Amsterdam Schipol Havalimanı'na inen iki uçaktaki toplam 600 yolcudan 61'inin testleri pozitif çıkmış içlerinde 13'ünün Omicron olduğu tespit edilmişti.