Prof. Dr. Cem Say: Makinaların da insanlar gibi aşık olması teorik olarak mümkün
Esra ÇİFTÇİ
Artı Gerçek - Günlük hayatta çeşitli alanlarda yapay zekâ kullanımı giderek artıyor. Siber güvenlik, savunma sanayi, sesli asistanlar, dil çeviricileri, öneri sistemleri, sosyal güvenlik, e-ticaret, yardımcı robot uygulamaları, sağlık hizmetleri ve navigasyon gibi kullanım alanları bulunuyor.
Yapay zekâ toplumu nasıl etkiliyor, makinelerin hayatımızdaki yeri nedir? Teorik bilgisayar bilimcisi ve Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği bölümü hocalarından Prof. Dr. Cem Say Artı Gerçek’in sorularını yanıtladı.
'İNSANLAR DA BİR TAKIM FİZİKİ PARÇALARDAN OLUŞMUŞ MAKİNELER'
İnsanların yapıp, makinelerin yapamayacağı şeyler var mı?
Bu felsefi olarak çok boyutları olan bir problem. Esas olarak iki boyutta cevap verilebilir. Birincisi teorik; -ki ben teoriciyim- yeterli miktarda kaynak verilse mesela ve yüz yıl çalışılsa bütün o pratik sorun ve zorluklar aslında çözülebilir sorunlar. Ortada olmasa da canla başla çalışsak yapabileceğimiz böyle bir makinenin yapamayacağı, insanların yapabildiği herhangi bir şey yok. O kalitede insandan ayırt edilemeyecek şekilde bir şey yapıp yapamayacağını soruyorsak cevap evet, yani fen bilimleri tartışmasız bir şekilde bunu gösteriyor. Aslında sebebi de çok basit. Çünkü insanlar da sonuçta bir takım fiziki parçalardan oluşmuş makineler, yani makine onun benzerini hatta belki daha iyisini daha hızlısını yapabilir. Tabii bir de şu tarafı var, "şimdi" yapabilir miyiz? Şu an itibariyle insanın yaptığı her şeyi makine aynı kalitede yapabilir mi diye soruyorsanız şu anda tabii ki böyle bir makine yok.
'İNSANIN YAPTIĞI ŞEYLERDEN BİRİ DE DÜŞÜNMEK'
Düşünen bir makine yapılabilir mi?
İnsanın yaptığı şeylerden biri de düşünmek. Burada esas dikkat etmek gereken konu şu: düşünmek derken neyi kast ediyoruz? Onun bir tanımı olması lazım. Zaten yapay zekâ, bilişsel bilim dalları bunu da netleştirmeye çalışıyor; faydalarından biri bu. Düşünme bir tür hesap; birtakım veriler elimizde var, birtakım bilgiler var. Onlardan başka bir bilgi hesaplıyoruz. Tam bir programın ya da bilgisayarın yapabileceği bir şey yani insanların düşünürken yaptığı. Tabii makineler de bunu yapabilir.
'GPT-4o YKS SORULARINDA DAHA YÜKSEK PUAN ALIYOR'
Robotlar, sanat, avukatlık, askerlik, doktorluk vs. yapabilir mi? Âşık olabilir mi?
Sokaktaki insana sorsanız daha da net bir şekilde ‘tabii canım onu da yapar, bunu da yapar’ der. Avukatlık gibi sözel mesleklerde ya da siz de duymuşsunuzdur YKS sözel sorularında aynı soruyu GPT-4o'ya sorduğunuzda ortalama insandan yüksek puan alıyor mesela. O tip şeyleri yapamaması için hiçbir sebep yok, artık dile hâkim olan sistemler geliştirdiğimiz için yapıyor. Tabii ki hala eksikleri vardır ama temel bir engel olmadığı çok açık. Her sene daha geliştirilecek. Üniversiteden diploma alacak kadar bir bilgiyi bilgisayara yüklerseniz "yapar" kısa cevabı sorunuzun.
Aşk gibi insanın iç dünyasındaki şeyler biraz daha karışık. Yani iç dünyamızda biz o işleri nasıl yapıyoruz? Onu tam bilemediğimiz için bize çok gizemli geliyor, ultra garip. Mantıken bunun da fiziki cisimlerin, makinelerin yapamayacağı bir numara olmaması lazım. Yani insanlar bunu nasıl yapıyorsa makine de yapabilir (en azından o insanı atom atom kopyalayarak onun benzerini yaparak) aynı durumda aynı kişiye âşık olan bir sistem olabilir, bunun teorik cevabı bu.
'MİLYARLARCA İNSANIN HAKKINDAKİ VERİLER ORTALIKTA OLUNCA ONLAR ÜZERİNDE İSTATİSTİK YAPILABİLİYOR'
O zaman bilgisayarlar bizi bizden daha iyi tanıyabilir mi?
Veri bilimi budur. Ortalık veri kaynıyor malum. Bütün bilgilerimizi internete koyuyoruz ya da istemesek de sızıyor. Milyarlarca insanın hakkındaki veriler ortalıkta olunca onlar üzerinde istatistik yapılabiliyor. Şu durumda şunu satın alan şöyle düşünür, bu durumda bu partiye oy verir, şu ihtimalle falan gibi hesaplar yapılabiliyor. Aslında istatistik bu. Siz bir dükkâna girdiğinizde, sizin boyunuza, posunuza, ırkınıza, cinsiyetinize, ne bileyim telefonunuzun markasına bakıp sizin o dükkândan neyi alabileceğiniz, neyi almak isteyeceğiniz üç aşağı beş yukarı saptanabiliyor. O anlamda bizi bizden daha tanıyabiliyor.
'HAKİM OLAN BİZ İNSANLARIZ'
Yapay zekanın hayatımızdaki yeri nedir? Yapay zekâ dünyayı ele geçirip hepimizi yok eder mi?
Dünyayı ele geçirdi zaten. Otomobille navigasyon kullanarak her yere gidebiliyoruz. Dilini bilmediğimiz bir ülkeye gittiğimizde Google çeviri kullanmayı biliyorsak konuşabiliyoruz, anlaşabiliyoruz. Otomobiller dünyayı ele geçirdi, her yer otomobillerle dolu ve ekonomi onların üzerine çalışıyor. Bütün coğrafyayı onlar için değiştiriyoruz, köprü yapıyoruz, yol döşüyoruz. Bu anlamda bu teknoloji de dünyayı sardı ama kendisi düşünüp dünyayı ele geçireyim demez, öyle yapmaz tabi. Hâkim olan biz insanlarız. Kötü insanlar başka insanlardan daha fazla para kazanmak ya da onları belli şeylere inandırmak için kullanabilirler, böyle bir durumda dünyayı birilerinin ele geçirmesine fayda edebilir. Otomobiller nasıl dünyayı ele geçirmek istemiyorsa, yapay zekâ da dünyayı kendi kendine ele geçirmek istemez
