Van'da inci kefalinin son yıllardaki en büyük göçü
Zelal Sahidenur SARİ
VAN - Sadece Van Gölü'nde yaşamanı sürdüren ve son yıllarda kuraklık nedeniyle göç yolculuğunu tamamlayamayan inci kefali, bu yıl yoğun bir göç gerçekleştirdi.
"Son dört yılın en yoğun göçüne şahitlik ettik" diyen Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Mustafa Akkuş, inci kefalinin korunması için kaçak avcılığın önüne geçilmesi, su kaynaklarının dikkatli kullanılması ve Van Gölü'ndeki arıtma tesislerinin etkin çalıştırılması gerektiğini söyledi.
'ÜÇ - DÖRT YILDIR CİDDİ KURAKLIK YAŞANIYOR'
Üreme dönemlerinde tatlı suya ihtiyaç duyan inci kefali, üreme dönemlerinde tatlı sulara doğru tersine bir yolculuk başlattı. Akarsular üzerinde temmuz ayına kadar sürecek olan göç dönemlerinde av yasağı uygulanarak koruma altına alınıyor.
Kuraklık nedeniyle akarsuların debisinin (belirli bir zaman diliminde geçen su miktarı) düşmesi inci kefalinin birçoğunu göç yolculuğunda ölmesine sebep oldu. Akarsuların debisinin düşmesi Van Gölü’nün çekilmesine de yol açıyor. Bu yıl ilkbahar yağışlarının yüksek olması hem inci kefaline hem de Van Gölü'ne yaradı. Göldeki su seviyesi yükselirken inci kefalinin de göç yolculuğu başarılı geçti.
800 BİN YILLIK GÖÇ YOLCULUĞU
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Mustafa Akkuş, "Her yıl nisan ve temmuz ayları arasında Van Gölü’nün tuzlu ve sodalı sularında yaşayan inci kefalleri üremek için Van Gölü’ne dökülen akarsulara göç ediyor. Milyarlarca balık Van Gölü’ne dökülen akarsulara göç ederken kendi boylarının belki 20 katı yüksekliğindeki kayaları zıplayarak geçiyor. 800 bin yıldır devam eden bir üreme yolculuğundan bahsediyoruz. Özellikle Van Gölü’nün çevresinde yaşayan insanlar olarak kendimize sormamız lazım, hangimizin atası 800 bin yıl önce buradaydı? Dolayısıyla gerçek buralı, gerçek Serhatlı, gerçek Vanlı biri varsa o da inci kefalidir. Yani inci kefali kadim bir geçmişe sahip" dedi.
'PROF. DR SARI İNCİ KEFALİNİ YOK OLMAKTAN KURTARDI'
İnci kefali göçü sırasında kaçak avcılığın önlenmesi gerektiğini dile getiren Akkuş, "Geçmişte buradan gelip geçen uygarlıkların birçoğu balık akarsulara girdiği zaman balığa dokunmamıştır. Fakat nasıl olmuşsa 1990’lara doğru bu değerlerimizi kaybetmişiz ve üreme döneminde maalesef inci kefallerini katletmişiz" dedi.
Öğretim Üyesi Mustafa Akkuş, Prof. Dr. Mustafa Sarı'nın inci kefalin nesli tükenmemesi adına gerçekleştirdiği projeleri şöyle anlattı:
"Bu noktada Prof. Dr. Mustafa Sarı’dan bahsetmeden geçemeyeceğiz. Çünkü 1990’lı yıllarda buraya gelen Sarı, yaptığı bilimsel çalışmalar, başlattığı koruma çalışmaları ile beraber inci kefalini yok olmaktan kurtardı. Bugün belki milyarlarca balık görüyoruz ama 2000 yılında bir dere kenarına inseydiniz bir tek balık göremezdiniz. Çünkü aşırı avcılık nedeni ile inci kefali yok olma noktasına gelmişti. Bugün Norduz tarafına gider Çatak Çayı etrafındaki yaşlı insanlarla konuşursanız size geçmişte 2-3 kiloluk kırmızı benekli alabalıkların o derelerde yüzdüğünü anlatırlar. Ama bugün bunların hepsini adeta bir hayalmiş gibi anlatıyoruz."
'SON DÖRT YILIN EN YOĞUN GÖÇÜNE ŞAHİTLİK ETTİK'
Akkuş, son dört yıldır yaşanan kuraklığın ardından bu yıl Van Gölü Havzası'nın bol yağış alması nedeniyle derelerin debilerinin yüksek olduğunu söyledi. Akkuş şu bilgileri verdi:
"Üç dört yıldır akarsulara hasret kalmış inci kefali yoğun bir göç gerçekleştirdi. Şunu rahatlıkla söyleyebiliriz son dört yılın en yoğun göçüne şahitlik ettik. Başarılı bir üreme dönemi geçirdik ve sonuna doğru yaklaşıyoruz. Fakat sadece akarsularda su olması yeterli olmuyor, koruma çalışmalarını etkin bir şekilde yürütmemiz lazım. Geçmişe göre inci kefalinin kaçak avcılığı çok çok azaldı. Geçmişte 3 aylık dönemde 12-13 bin ton kaçak inci kefali avlanırken bu rakam son yıllarda bin tonun altına düştü. Elbette gönül tek bir tane dahi inci kefalinin kaçak avlanmasını istemez, fakat insanoğlunun gözünde balıklar adeta yüzen para gibi. Bu yüzden koruma çalışmalarının aralıksız bir şekilde devam etmesi gerekiyor."
ARITMA TESİSLERİ ETKİN ÇALIŞTIRILMALI'
Van Gölü'nün ve inci kefalinin korunması için göldeki arıtma tesislerinin etkin çalıştırılması gerektiğini dile getiren Akkuş, konuşmasını şu şekilde tamamladı:
"İnci kefalinin bu yıl ki üreme dönemindeki başarısı üç ya da dört yıl sonra görülecek. Çünkü şimdi göle dönen inci kefalleri üç, dört yıl sonra stoğa katılarak avlanabilir kotaya girmiş olacak. Sadece bu seneye bakıp da bir değerlendirme yapmak doğru değil. Uzun yıllar boyunca bu başarılı göç serüveninin devam etmesi lazım. Bulunduğumuz coğrafya itibariyle her zaman bir belirsizliğin içerisindeyiz. Önümüzdeki yıl acaba yağışlı geçecek mi, sonraki yıl yağışlı geçecek mi… Şunu iyi bilmemiz lazım; bizim suyumuz her geçen yıl azalıyor dolayısıyla suyu etkin kullanmamız gerekiyor. Çaldıran’daki, Muradiye’deki artıma tesisleri çalışmazsa ne kadar suyunuz olursa olsun maalesef pek bir anlam ifade etmiyor. Bu yüzden inci kefalinin geleceği birçok kurumun, olgunun, donenin aynı anda bir saatin çarkları gibi çalışmasına bağlı."
Dr. Akkuş: İnci kefali uzun yıllar sonra ilk kez sağlıklı üreme şansı buldu
İnci kefali için av yasağı başladı: 'Kaçak avcılıkla mücadele edilmeli, su yönetimi oluşturulmalı'
Sadece Van Gölü'nde yaşıyorlar: İnci kefali için üç aylık av yasağı başladı
