ABD, başkanın 'oyun alanı'nı denetleyen Kongre'yi de seçecek: Muhtemel senaryolar ne?

Artı Gerçek - ABD'de sadece başkan değil, aynı zamanda Kongre'nin iki kanadındaki Demokrat-Cumhuriyetçi dengeleri de değişecek. Seçimlerde Kongre'nin üst kanadı olan 100 sandalyeli Senato'nun üçte biri (34 sandalye) ve 435 sandalyeli Temsilciler Meclisi'nin tamamı yeniden belirlenecek. Dolayısıyla 5 Kasım seçimleri, hem Beyaz Saray'ın, hem de Kongre'nin rengini değiştirebilir.

119. dönem Kongre'nin belirleneceği seçimlerden önce yapılan anketlere göre Cumhuriyetçilerin Senatoda, Demokratların ise Temsilciler Meclisi'nde çoğunluğu ele geçirmesi muhtemel gözüküyor.

KONGRE SEÇİMLERİ NASIL YAPILIYOR?

ABD seçim sisteminde Temsilciler Meclisi'ndeki tüm üyeler iki yıllığına seçiliyor, dolayısıyla her iki yılda bir seçime giriyor. Senato'daki 100 senatör altı yıllığına seçiliyor ve her iki yılda bir Senato'nun üçte biri yenileniyor. Kongre'nin iki kanatlı olması ve ara seçim sisteminin uygulanması, Amerikan demokrasisinin denge-denetim mekanizmalarından biri addediliyor; dört yıllığına seçilen başkanın politikalarından memnun olunmaması halinde seçmenlere Kongre üzerinden bir 'uyarı' hakkı tanınıyor.

MEVCUT DENGELER NE YÖNDE?

Mevcut Kongre yapısında 435 sandalyeli Temsilciler Meclisi'nde Cumhuriyetçiler 220 sandalye ile çoğunluğu elinde tutarken Demokratlar 212 sandalyeye sahip.

100 sandalyeli Senatoda ise güncel durumda Demokratlar (3 bağımsız senatörün de katılımıyla) 51 sandalyeye, Cumhuriyetçiler ise 49 sandalyeye sahip durumda.

TEMSİLCİLER MECLİSİ'NDE NÜFUS BAZLI TEMSİL VAR

5 Kasım'da Temsilciler Meclisi'ndeki 435 sandalyenin tamamı için yapılacak seçimlerde, eyaletler nüfus oranlarına göre vekil gönderecek. Örneğin ülkenin en yüksek nüfuslu eyaleti olan Kaliforniya 54 vekili Washington'a gönderirken Teksas 38 vekil ile ikinci sırada.

SENATO'YA HER EYALETTEN İKİ SENATÖR ÇIKIYOR

Buna mukabil ülkedeki seçim sistemi ve anayasa gereği her eyaletin, nüfusundan bağımsız olarak Senato'da eşit derecede temsil edilebilmesi için iki senatörü bulunuyor.

KONGRE'NİN ÖNEMİ: BAŞKANIN DENETLENMESİ VE SINIRLANDIRILMASI...

ABD Kongresi, yasama-yürütme-yargı şeklindeki Amerikan siyasal sisteminin yasama ayağını temsil ediyor ve başkanın yetkilerini hem sınırlandırıyor hem de denetliyor.

Kongre, yasa ve bütçe yapma gücünün yanı sıra dış politika, bütçenin hazırlanması ve onaylanması, üst düzey federal yetkililerin onaylanması ve federal yetkililerin azli gibi yetkilerle başkanın sahip olduğu oyun alanını önemli ölçüde sınırlandırabiliyor.

ABD Kongresi, özellikle bütçe yapımındaki rolü, Amerikan askerlerinin kullanımını denetlemesi, savaş ilanı ve ülkenin dış politikasının belirlenmesindeki etkisi nedeniyle başkanın siyasi hareket ve eylem kabiliyetini önemli ölçüde etkileyebiliyor.

Örneğin ABD yönetimi bir ülkeye Amerikan askeri göndermek veya bir ülkeye silah satmak istediğinde bunu Kongre'den bağımsız olarak sadece kendi inisiyatifiyle gerçekleştiremiyor.

SENATO'NUN ATAMALARDAKİ YETKİSİ

Senato, başkanın kabinesi ve atamak istediği üst düzey isimlerin onaylanmasında rol oynuyor, dolayısıyla başkanın çalışma ekibini belirlerken Senatodaki durumu ve dengeyi gözetmesi gerekiyor.

Aynı şekilde Senato, başkanın azli istemiyle Temsilciler Meclisi tarafından suçlanması durumunda karar verici mahkeme rolüne sahip. Eski başkan ve bugün Cumhuriyetçilerin adayı olan Trump'ın biri Ukrayna, diğeri de 6 Ocak Kongre baskını olmak üzere iki kez azil istemiyle suçlandığı ve Senato'da aklandığı göz önüne alındığında, bu kanadın önemi ortaya çıkıyor.

Diğer yandan, Kongre'nin 'alt kanadı' olarak tanımlansa da Temsilciler Meclisi de yasaların ve bütçenin hazırlanması ve onaylanması, federal yetkililerin azil istemiyle suçlanması gibi birçok başlıkta önemli rolleri bulunuyor.

SENATO VE TEMSİLCİLER MECLİSİ İÇİN SON ANKETLER NE DİYOR?

ABD'de yapılan güncel anketler ve kamuoyu yoklamaları ışığında, 49 sandalyeye sahip olan Cumhuriyetçilerin Senato'da çoğunluğu ele geçirmesi güçlü olasılık olarak değerlendiriliyor. Senato'da seçimlere konu olan 34 sandalyenin 19'u Demokratlara, 11'i Cumhuriyetçilere ve 4'ü de bağımsızlara ait durumda.

MUHTEMEL SENARYOLAR

Güncel anketler ve veriler ışığında Trump'ın başkanlık seçimlerini, Cumhuriyetçilerin de Senato'da çoğunluğu kazanması durumunda, ABD'de bir sonraki Kongre ara seçimlerinin yapılacağı 2026'ya kadar güçlü bir Cumhuriyetçi dalga olacak. Zira Trump istediği isimlerden oluşan bir kabine kurabilecek ve istediği isimlerin üst düzey atamalarının Senato'dan geçmesini görece daha hızlı sağlayabilecek.

Temsilciler Meclisi'nde çoğunluğun Demokratlara geçmesi halinde özellikle bütçe ve harcamalar konusunda Demokratların kontrolündeki Temsilciler Meclisi'nin, Cumhuriyetçilerin kontrolündeki Senato'ya ve Beyaz Saray'a zorluk çıkaracağı değerlendiriliyor. (AA, DIŞ HABERLER)