Filistin direnişinin 'İslami' yüzü: Hamas nedir?

Artı Gerçek - İsrail'in son yıllarda karşı karşıya kaldığı en büyük meydan okumanın ardından 2007'den beri de Gazze'yi kontrol altında tutan Hamas örgütünün kökenleri ve amaçları merak ediliyor. İnternette son günlerde en çok aranan sorular arasına "Hamas ne zaman kuruldu?", "Hamas'ın tarihi", "Hamas'ın liderleri kimler?" soruları girdi.

Hamas (İslamî Direniş Hareketi) 1987'de, Birinci İntifada sırasında Mısır merkezli Müslüman Kardeşler hareketinin Filistin kolu olarak Şeyh Ahmed Yasin, Abdülaziz el Rantisi ve Muhammed Taha tarafından Gazze'de bir direniş örgütü olarak kuruldu.

KURULUŞ AMACI İSRAİL'İN YOK OLUŞUYDU

Kuruluş bildirisindeki ana hedef, Filistin topraklarının tamamının İsrail'den geri alınması, yani "1948 sınırlarına" dönüş ve İsrail'in ortadan kaldırılması olarak belirlenmişti. Filistin Kurtuluş Örgütü'nün (FKÖ) ve El Fetih'in aksine İsrail'i devlet olarak tanımayan örgüt, Filistin davasına yönelik İslami bakış açısı ve "Filistin topraklarında bir İslam devleti kurma" hedefi ile de ayrışıyordu.

OSLO İLE GELEN 'YUMUŞAMA'

Örgüt 1994 yılından sonra ise İsrail'in 1967 sınırlarına çekilmesi, tazminat ödemesi ve Filistinli mültecilere geri dönüş hakkı tanıması halinde bir ateşkesi kabul edeceğini sık sık dile getirmeye başladı. Hamas lideri İsmail Haniye 2008'de "1967 sınırlarında bağımsız bir Filistin devletini ve uzun süreli bir ateşesi kabul edeceklerini" açıkça söylerken, örgütün 2017 tarihli "güncellenmiş" bildirisinde de bu nosyon yer aldı.

Bu gelişmeler Hamas'ın İsrail'i "dolaylı olarak" tanıması şeklinde yorumlansa da, örgüt resmi tanımayı reddetti. İsrail de Hamas'ın bu açıklamalarını "dünyayı kandırma girişimi" olarak niteleyip "gerçek değişim için terör faaliyetlerine son verme" çağrısında bulundu.

Yıllar içinde çok sayıda lideri İsrail tarafından suikastla öldürülen, askeri kanadı İzzeddin el Kassam Tugayları aracılığıyla misilleme yaparak İsrail'de çok sayıda canlı bomba saldırısı gerçekleştiren Hamas, aynı zamanda 'Dava' isimli bir sosyal hizmet/hayır işleri kanadı üzerinden Filistin toplumu içinde de geniş bir taban oluşturdu.

DÖNÜM NOKTASI: 2006 SEÇİMLERİ

Örgütün 2006 yılında Filistin Yönetimi'nde düzenlenen parlamento seçimleri kazanması ise hem İsrail'e karşı mücadele, hem de Filistinliler arasındaki ayrışmalar açısından bir dönüm noktası oldu. Hamas, 'Değişim ve Reform' listesi ile girdiği seçimlerde yüzde 44.45 oranında oy alarak 132 sandalyeli parlamentoda 74 sandalye kazandı. İktidar partisi El Fetih'in oy oranı yüzde 41.43'te, sandalye sayısı 45'te kaldı.

'İKİ BAŞLILIĞIN' KEMİKLEŞMESİ

İsrail'in Gazze'den 2005 yılında tek taraflı olarak asker ve yerleşimcilerini çekmesi sonrasında düzenlenen bu seçimler, Filistinliler arasında derin bir bölünmenin de habercisiydi. İsrail'in 'Hamas'ın yönetme hakkı'nı reddettiği, İzzeddin El Kassam Tugayları'nın İsrail askeri Gilad Şalit'i esir aldığı, Hamas'ın liderliğinde ki hükümetin laik El Fetih tarafından reddedildiği, ulusal birlik hükümeti girişimlerinin sonuçsuz kaldığı karmaşık bir sürecin ardından Hamas 2007 yılında El Fetih'le çatışmaların ardından Gazze'yi fiilen kontrol eden güç haline geldi.

BİR DAHA SEÇİM DÜZENLENMEDİ

Her iki taraftan 600'e yakın kişinin öldüğü, El Fetih'in Hamas'ı 'darbe' ile suçladığı bu bölünme, Filistin Yönetimi'nin fiilen Batı Şeria (El Fetih) ile Gazze (Hamas) arasında "iki başlı" hale gelmesi anlamına da geliyordu.

Öte yandan, Filistin Yönetimi'nde bu tarihten sonra bir daha seçim de düzenlenmedi.

Hamas, en son başlattığı 'Aksa Tufanı' harekâtı öncesinde de Gazze'den İsrail'e yönelik roket saldırılarını sürdürürken, İsrail ordusu da Gazze'yi sık sık bombalamaya devam etti. Saldırılarda yüzlerce Filistinli öldü; Gazze üzerindeki hava, kara ve deniz ablukası da fiilen hiç kaldırılmadı.

SURİYE İLE İLİŞKİLERİ NE DURUMDA?

Hamas'ın ana destekçilerinden biri olan Suriye ile ilişkilerindeki gel-gitler de son yıllarda dikkat çekti. Suriye'de Müslüman Kardeşler bağlantılı grupların iç savaşta Esad yönetimine karşı başı çekmesiyle, Şam yönetimi ile Hamas liderleri arasındaki ilişkiler de soğudu. 'Ortak düşman' olarak görülen İsrail'e karşı ortaklık, Hamas'ın protestoculara karşı şiddete başvurulması gerekçesiyle Şam yönetimi eleştirmesi sonrasında bozuldu. Hamas liderliği 'güvenli sığınak' olagelmiş Suriye'yi 2012'de terk etti.

Ekim 2022'de ise ilişkiler yeniden tesis edildi. Taraflar, Hizbullah ve İran'ın araya girmesiyle 'geçmişi unutup geleceğe bakmakta' anlaştı.

KİMLER 'TERÖR ÖRGÜTÜ' OLARAK GÖRÜYOR?

Hamas, İsrail'in yanı sıra ABD, İngiltere, Kanada, Japonya ve Avustralya gibi ülkeler tarafından terör örgütü olarak tanınıyor. Avrupa Birliği de Hamas'ı da terör listesine almış durumda. Yeni Zelanda ve Paraguay'da Hamas'ın sadece askeri kanadı terör örgütü olarak görülüyor. Türkiye, İran, Katar, Suriye, Rusya, Brezilya ve Çin ise Hamas'ı terör örgütü olarak görmüyor. (DIŞ HABERLER)