Paralı askerden, kazan kaldıran asiye: Wagner'in kurucusu Yevgeniy Prigojin kimdir?

Artı Gerçek - Yıllar önce Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e yakınlığından fayda sağlayan düşük profilli bir iş insanı olan Yevgeniy Prigojin, Rusya'nın Ukrayna'daki savaşıyla küresel ilgi odağı haline geldi. Rus ordusunun Ukrayna'daki en çetin muharebelerinden birçoğunda savaşan paralı asker şirketi Wagner'in kurucusu olan, 62 yaşındaki Prigojin, en tehlikeli rolünü oynayarak haziran ayında Rusya'nın askeri liderliğine karşı açıkça isyan etti. Rus ordusuna başkaldırmasından tam iki ay sonra, Moskova'nın kuzeyinde düşen özel uçakta öldüğü açıklandı.Prigojin'i tanıyanlar, onu motive eden faktörün ne para ne de güç olduğunu düşünüyor. Bunun yerine, kovalamacanın heyecanı, sıradan insanlar adına yozlaşmış elitlerle mücadele ettiği inancı ve rakiplerini ezme arzusuyla hareket ettiği görüşü hakim. Öyle ki Rusya'nın eski bir savunma yetkilisi, onu tanımlarken "Sadece sonuçtan değil, sürecin kendisinden de zevk alıyor gibi görünüyor" ifadelerini kullanmaktan geri durmadı.

Peki eski suçlu, sosisli sandviç satıcısı ve uzun süre Putin'in ortağı olan Prigojin kimdir?

'PUTİN'İN ŞEFİ'

Prigojin ve Putin, dokuz yıl arayla şimdi St. Petersburg olarak bilinen Leningrad'da doğdu. Sovyetler Birliği'nin son yıllarında Prigojin, ne için olduğunu söylemese de, kendi açıklamalarına göre 10 yıl hapis yattı. Daha sonra bir sosisli sandviç standı ve ardından Putin'in ilgisini çeken lüks restoranların sahibi oldu. Rus lider, ilk döneminde dönemin Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac'ı bu restoranlardan birine yemeğe götürdü. Prigojin, 2011'de yayınlanan bir röportajda, "Vladimir Putin, bir büfeden nasıl bir iş kurduğumu gördü, değerli misafirlere hizmet etmekten çekinmediğimi gördü, çünkü onlar benim misafirlerimdi" demişti. İşleri giderek catering ve okul öğle yemeği sağlamaya kadar önemli ölçüde genişledi. 2010 yılında Putin, Prigojin'in bir devlet bankası tarafından cömert kredilerle inşa edilen fabrikasının açılmasına yardım etti.

Şirketi Concord yalnızca Moskova'da, devlet okullarında yemek sağlama sözleşmelerinden milyonlarca dolar kazandı. Ayrıca birkaç yıl boyunca Kremlin etkinlikleri için yemek tedarik etti. Bu ona "Putin'in şefi" lakabını kazandırdı ve ardından Rus ordusuna yemek ve yardımcı hizmetler sağladı. 2017'de muhalefet liderlerinden Aleksey Navalni, Prigojin'in şirketlerini Savunma Bakanlığı sözleşmelerinde yaklaşık 387 milyon dolarlık teklif vererek antitröst yasalarını çiğnemekle suçladı.

ORDU BAĞLANTISI

Prigojin Putin'in dünyanın dört bir yanındaki sorunlu noktalarda Rus nüfuzunu yansıtmasında merkezi bir rol oynayan, Kremlin'e bağlı bir paralı asker şirketi olan Wagner Grubu'nun kurucusu ve sahibi. Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler Wagner'in özellikle Afrika'daki ülkelerdeki çatışmalara karıştığını söylüyor. Wagner savaşçılarının, genellikle altın veya diğer doğal kaynakların bir payı da dahil olmak üzere, kazançlı ödemeler karşılığında ulusal liderler veya savaş ağalarına güvenlik sağladığı iddia ediliyor. ABD'li yetkililer, Rusya'nın Ukrayna'daki savaşını desteklemek için Wagner'in Afrika'daki çalışmalarını da kullanıyor olabileceğini söylüyor.

Ukrayna'da ise Prigojin'in paralı askerleri son ayaklanmanın ardından Belarus'a çekilmeden önce, Kiev güçleriyle savaşlarda Rus ordusunun muadilleri olarak savaşarak alanda önemli bir güç haline gelmişti. Buna, en kanlı ve en uzun savaşların yapıldığı şehir olan Bahmut'u alan Wagner savaşçıları da dahil. Üç ay öncesine aya kadar, Wagner ve Rus kuvvetleri, çok sayıda askerin canına mal olmasına rağmen Rusya için stratejik olarak önemsiz bir zafer olan Bahmut'u büyük ölçüde ele geçirmiş görünüyordu. Öyle ki ABD, o dönemde aralık ayından bu yana Ukrayna'da öldürülen 20 bin Rus askerinin yaklaşık yarısının Bahmut'taki Wagner savaşçıları olduğunu iddia ediyor. Batılı istihbarat kuruluşlarının tahminlerine göre Prigojin, Rusya'nın dört bir yanındaki hapishanelerden, çoğu zaman bizzat kendisi tarafından devşirilen on binlerce eski mahkum da dahil olmak üzere, yaklaşık 50 bin Wagner savaşçısının komutanlığını üstlenmişti.

RUS GENERALLERE ÖFKELİ SESLENİŞLER

Güçleri Ukrayna'da topluca savaşıp ölürken, Prigojin Rusya'nın askeri yetkililerine karşı öfkeliydi. Ekibi tarafından yayınlanan bir videoda Prigojin, Wagner savaşçılarına ait olduğunu söylediği sıra sıra cesetlerin yanında duruyordu. Rusya'nın düzenli ordusunu beceriksizlikle ve birliklerini savaşmak için ihtiyaç duydukları silah ve cephaneden mahrum bırakmakla suçlayan Prigojin "Bunlar birinin babaları ve birilerinin oğulları. Bize cephane vermeyen pislikler cehennemde kendi bağırsaklarını yiyecekler" demişti.

ABD DEFALARCA YAPTIRIM UYGULADI

Prigojin bir düzine diğer Rus vatandaşı ile birlikte ABD'de Donald Trump'ın 2016 seçim zaferi öncesinde anlaşmazlığı kışkırtmayı amaçlayan gizli bir sosyal medya kampanyası yürütmekle suçlandığında, ABD'de daha sınırlı ilgi gördü. Özel savcı Robert Mueller'in Rusya'nın seçimlere müdahalesine yönelik soruşturmasının bir parçası olarak suçlandılar. ABD Hazine Bakanlığı, hem seçimlere müdahale ettiği iddiasıyla hem de Wagner Grubu liderliğiyle bağlantılı olarak Prigojin ve ortaklarına defalarca yaptırım uyguladı.

2018 iddianamesinden sonra, RIA Novosti haber ajansı Prigojin'in açıkça alaycı bir sözle şunları söylediğini aktardı: "Amerikalılar çok etkilenebilir insanlar; görmek istediklerini görürler. Onlara büyük saygı duyuyorum. Bu listede olduğum için hiç üzülmüyorum. Eğer şeytanı görmek istiyorlarsa, onu görmelerine izin verin." Biden yönetimi ise Prigojin'i "bilinen bir kötü aktör" olarak nitelendirdi.

PUTİN'LE ÇATIŞMAKTAN KAÇINIYORDU

Prigojin, Rusya'nın konvansiyonel ordusunun Ukrayna'da savaşma biçimine karşı daha açık sözlü hale geldikçe, Rus saldırısı için görünüşte vazgeçilmez bir rol oynamaya devam etti ve Putin'in generallerini eleştirdiği için Devlet Başkanı'ndan herhangi bir misillemeye uğramamış gibi görünüyordu.

Basında çıkan haberler zaman zaman onun Putin üzerindeki etkisinin arttığını ve önemli bir siyasi görevin peşinde olduğunu öne sürdü. Ancak analistler, Putin üzerindeki etkisini abartmama konusunda uyarıyordu. Londra'daki University College'dan Rus güvenlik meselelerinde uzman Mark Galeotti bir podcast programında "Putin'e yakın isimlerinden biri veya sırdaşı değil. Prigojin, Kremlin'in istediğini yapıyor ve bu süreç kendisi için çok iyi gidiyor. Ama mesele şu ki- o ailenin bir parçası olmaktan çok ekibin bir parçası" ifadelerini kullanmıştı. (DIŞ HABERLER)