Ruble hızla değer kazandı: Bunun anlamı ne?

New York Times yazarı Peter Coy, Rus para birimi Ruble’nin yaptırımların ardından kaybettiği değeri hızla geri kazanmasının nedenlerini ve Rus ekonomisinin gidişatını analiz etti

Başkan Biden, 26 Mart'ta Twitter'da "benzeri görülmemiş yaptırımlarımızın bir sonucu olarak, ruble neredeyse anında çöpe dönüştü" diye övündü. Zamansız bir tweet oldu. Rus para birimi, yaptırımlar uygulandıktan sonra Şubat ayında düştü, ancak Biden sevincini ifade ettiği sırada, kaybettiği zemini çoktan geri kazanmıştı. Savaştan önceki 1,3 sentten aşağıdaydı ancak savaş zamanının en düşük seviyesi olan 0,8 sentin oldukça üzerinde, yaklaşık 1,2 sent değerinde.

Rublenin en düşük seviyesinden yüzde 50 değer kazanması bize ne anlatıyor? Bu, Rusya ekonomisinin beklenenden daha iyi durumda olduğu ve yaptırımların işe yaramadığı anlamına mı geliyor? Bu kötü bir haber olur, çünkü Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini sürdürmek için bol imkanları olduğunu gösterir. 

Yeni Amerikan Güvenliği Merkezi’nin kıdemli üyesi Rachel Ziemba Politico sitesine, "Rublenin gücü, enerji tarafında daha büyük adımlar atmamız gerektiğini düşünenler için argümanı güçlendiriyor. Rusya'nın petrol ve gaz satmasını zorlaştırma konusunda siyasi baskıyı kesinlikle artırıyor" dedi.

Gerçek şu ki, Rusya'nın mali durumu kısa vadede pek çok kişinin beklediğinden daha güçlü, ancak uzun vadede hala zayıf. Rusya'nın rubleyi desteklemek için aldığı bazı önlemler, finansal sistemini 1991'de çöken Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği dönemindeki haline geri götürüyor.

Geçtiğimiz birkaç on yıl boyunca ruble, değeri arz ve talep tarafından belirlenen bir biçimde, dünya çapında serbestçe ve kolayca alınıp satıldı. Bu dönüştürülebilirlik, Batılı yatırımcılara Rusya'ya yatırım yapma ve Rus şirketleriyle iş yapma konusunda güven verdi. Ama o dönem bitti, en azından şimdilik. Rus hükümeti, rublenin değerini desteklemek için döviz cinsinden serbest piyasayı en azından geçici olarak kapattı.

1990'larda maliye bakan yardımcısı ve ardından Rusya Merkez Bankası'nın ilk başkan yardımcısı olan Sergey Aleksashenko, "Ruble artık konvertibl değil. "1993 ya da 1994 olduğu gibi" dedi.

Savaşın başlarında para birimi uzmanlarının rublede düşüşe geçmesinin bir nedeni, Rusya'nın ülke dışında tutulan döviz rezervlerinin donmuş olmasıydı. Normalde Rusya, bu rezervleri, ruble zayıfken ruble satın almak için harcardı. Bu rezervler artık erişilebilir olmadığı için, Merkez Bankası’nın başka silahı olmadığı ortaya çıktı.

Ancak şu anda Rusya'nın döviz rezervlerine acilen erişmesi gerekmiyor çünkü en azından şimdilik dolar, euro ve diğer döviz sıkıntısı yok. Büyük miktarlarda petrol ve gaz ihraç etmeye devam ediyor ve savaş nedeniyle fiyatlardaki artış gelirlerini yalnızca artırdı. 1 Nisan'da Bloomberg ekonomistleri Rusya'nın enerji ihracat kazançlarının 2022'de üçte bir oranında artacağını tahmin ettiler.

Ve içeriye daha fazla para akarken, dışarıya daha az para çıkıyor. Batılı ülkeler, hem tüketici hem de endüstriyel mallar olmak üzere birçok ürünün satışını keserek Rusya'yı Ukrayna'yı işgalinden dolayı cezalandırıyor. Ve Rus makamları döviz tüketecek ithalatı kısıyor. Sonuç olarak, Uluslararası Finans Enstitüsü'ne göre, Rusya'nın cari hesabı (mal ve hizmet ticareti artı yatırım gelirinin en geniş ölçüsü) bu yıl rekor bir fazlaya gidiyor.

Rusya'da şu anda bol miktarda döviz olmasına rağmen, işler kötüye giderse diye yetkililer bunu kontrol altına alıyor. Sıradan vatandaşlar artık ülke dışına büyük miktarlarda euro ve dolar çıkaramıyor. Merkez Bankası, Rusya'ya giren euro, dolar ve diğer sabit para birimlerinin yüzde 80'inin Moskova borsasında veya yetkili bir banka aracılığıyla rubleye dönüştürülmesini şart koşuyor. 

Merkez Bankası daha sonra bu para birimlerini dış borçlarını ödemek için kullanan Maliye Bakanlığı'na ve özel bankalara ve bankanın ürün ithal etmesine izin verilmesi gerektiğine karar verdiği şirketlere yönlendiriyor.

Kremlin ayrıca, dost olmayan ulusların doğal gaz (şimdiye kadar petrol değil) alımlarını ruble ile ödemelerini istiyor. Euro, dolar veya sözleşmelerde belirtilen diğer para birimi cinsinden ödeme yapabilirler, ancak bu para birimlerinin yüzde 100'ü Gazprombank (dünyanın en büyük gaz üreticilerinden biri olan Gazprom'a hizmet veren banka) tarafından resmi döviz kuru üzerinden rubleye çevrilecektir. Atlantik Konseyi'nin JeoEkonomi Merkezi müdür yardımcısı Charles Lichfield, "Bu politikanın beklentisi birçok iş insanının rubleye bakışını değiştirdi" dedi. Bu şarttan en çok etkilenen ülkeler olan Almanya ve İtalya, sözleşmelerini ihlal ettiğini iddia ederek Rusya'nın talebini kabul etmedi. 

2004'ten 2013'e kadar Moskova'daki Yeni Ekonomi Okulu'nu yöneten Paris'teki Sciences Po'da ekonomi profesörü olan Sergei Guriev, Rubleyi desteklemek ve Biden'ın çöp ifadesinin yanlış olduğunu kanıtlamak, "çok önemli bir propaganda sinyali" dedi.

Vladimir Putin için siyasi açıdan da değerli olan, Rusya'nın petrol ve gaz işlemlerini dolar yerine ruble ile gerçekleştirme konusundaki ısrarıdır. "Putin diyor ki: 'Kurallarımı dayatmak istiyorum. Kural koyucu olmayacağım. Ben bir kural koyucu olacağım. Rubleye gelmeni istiyorum."

Yine de, rublenin konvertibilitesini kapatmak, Rusya'yı piyasa güçlerinden sonsuza kadar yalıtamaz. Aleksashenko, yaptırımların zaten enflasyon oranını artırdığını ve giderek üreticiler için önemli bileşenlerin eksikliğine neden olacağını söyledi. 

Foley, Rusya'nın yabancı para cinsinden büyük borç ödemeleriyle karşı karşıya kalması nedeniyle para biriminin yeniden baskı altına gireceğini söyledi. Rusya, ülkeden çekilen yabancı şirketlerin varlıklarını satmasına ve nakit çıkışı yapmasına izin verirse, ruble de aşağı yönlü baskıyla karşı karşıya kalacak.

Sonra beyin göçü var. Guriev Mart ayında düzenlenen bir Princeton Üniversitesi video seminerinde "tanıdığım herkes Rusya'dan kaçmaya çalışıyor" dedi. Atlantik Konseyi'nin JeoEkonomi Merkezi müdür yardımcısı Charles Lichfield, "Rusya için ekonomik görünüm hala çok kasvetli. Sermaye kontrollerinin yeniden uygulanmasının Rusya'nın geleceği için olumsuz etkileri var" yorumu yaptı.