Şi Jinping'in 'ekarte ettiği' eski Çin başbakanı öldü

Artı Gerçek - Çin'de 2013-2023 yıllarında görev yapan eski Başbakan Li Kıçiang'ın 68 yaşında kalp krizinden öldü. Devlet medyasında yer alan haberlere göre Li, dün gece Şanghay kentinde istirahati sırasında kalp krizi geçirdi.

2013-2023 yıllarında Başbakanlık görevini yürüten Li, Devlet Başkanı Şi Cinping ile birlikte son 10 yılda Çin siyasetinin önde gelen figürlerindendi. Li, başbakanlık yaptığı dönemde ekonominin günlük yönetiminden sorumlu olmuş, özel sektörün teşvik edilmesi, yapısal reformlar ve Covid-19 dönemindeki acil ekonomik tedbirlerin uygulanmasında yönlendirici olmuştu.

Li'nin Çin'i dengesiz ekonomik büyümeden sürdürülebilir kalkınma modeline dönüşümünü sağlamak için mali risklerin azaltılmasına ve yapısal reformlara odaklanan ekonomi politikaları, "Linomics" olarak anılıyordu.

Eski Başbakan'ın siyasi etkisi, özellikle son döneminde, Devlet Başkanı Şi Cinping'in Çin siyasetinde artan gücünün ve tek adam konumunun gölgesinde kalmıştı.

Lİ KIÇİANG KİMDİR?

1955 yılında Anhui eyaletinin Hıfey şehrinde dünyaya gelen Li, Peking Üniversitesi'nde hukuk öğreniminin ardından ekonomi alanında master ve ekonomi felsefesi dalında doktora dereceleriyle yüksek lisans çalışmaları yürütmüştü. Ülkeyi yöneten Çin Komünist Partisinin (ÇKP) gençlik teşkilatı Komünist Gençlik Birliğinin saflarında yükselen Li, 1993-1998 yıllarında teşkilatın birinci sekreteri olarak görev yapmıştı.

Li, 1998-2002 yıllarında Hınan eyaleti Valisi, ardından 2002-2004 yıllarında bu eyaletin Komünist Parti Sekteri olmuştu. 2004-2007 yıllarında Liaoning eyaleti Komünist Parti Sekreteri olan Li, ÇKP'nin 2007'de yapılan 17. Ulusal Kongresi'nde partinin en yüksek karar organı olan, o dönemde dokuz kişiden oluşan Daimi Komite'ye seçilmişti.

Li, dönemin Devlet Başkanı Hu Cintao gibi, Komünist Gençlik Birliği'nden yetiştiği ve yöneticilik yaptığı için, birliğin adıyla anılan parti kliğinin parçası ve Hu'ya yakın bir isim olarak görülüyordu.

'GELECEĞİN LİDERİ' OLARAK GÖRÜLÜYORDU

Hu'dan sonraki lider adayı olarak görülen Li, parti içi dengelerin ve kendi tercihlerinin yönlendirmesiyle ekonomi yönetimden sorumlu bir role yönelmişti. Kendisi ile aynı dönemde Daimi Komite'ye seçilen, ondan bir yaş büyük olan Şi Cinping, 17. ÇKP Kongresi'nin ardından 2008'de düzenlenen 11. Ulusal Halk Kongresi'nde Devlet Başkanı Yardımcısı, Li ise Başbakan Birinci Yardımcısı olmuştu.

Böylece Şi ve Li'nin Çin'in gelecekteki liderleri olacağı tescillenirken, dönemin Devlet Başkanı Hu Cintao ve Başbakan Vın Ciabao'nun anayasada öngörülen iki dönemi tamamlayarak görevlerini devretmesinin ardından, 2013'teki 12. Ulusal Halk Kongresi'nde Şi devlet başkanlığına, Li de başbakanlığa seçilmişti.

BAŞBAKANLIK DÖNEMİ

Li, başkan olarak Çin'de kabine işlevini yerine getiren Devlet Konseyi'nin başında geçtikten sonra özer sektörü ve yabancı yatırımları teşvik eden, bürokratik prosedürleri azaltan reformlara öncelik vermişti.

"Linomics" adıyla anılan, büyük çaplı devlet teşviklerini ve kredi genişlemesini kontrol altına alarak sürdürülebilir büyümeye ve yapısal reformlara odaklanan, küçük girişimciliği ve yerel kalkınmayı teşvik eden ekonomi politikalarıyla, Çin ekonomisini ihracat odaklı bir yapıdan iç tüketime ve pazar dinamiklerine dayalı bir yapıya kavuşturmaya çalışmıştı.

Ancak Devlet Başkanı ve ÇKP Genel Sekreteri Şi'nin, kendi liderliğinde ekonomi, finans, diplomasi, güvenlik, reform ve diğer alanlarda kurduğu parti komiteleriyle gücü elinde toplaması, Li'nin ve başında bulunduğu Devlet Konseyi'nin etki alanını sınırlamıştı. 2018'de Başbakan Yardımcısı Liu Hı'ya, Şi'nin desteğiyle ABD ile ticaret müzakerelerini yürütme yetkisi verilmesi Li'nin dış ekonomik ilişkilerdeki rolünü ikinci plana itmişti.

Li, Kovid-19 salgını döneminde, ülkenin ekonomik hayatını sekteye uğratan katı salgın koruma tedbirlerine karşı, her ne kadar etkisi sınırlı olsa, "sağduyunun sesi" olarak, tedbirlerin ekonomik ve sosyal kalkınma ile denge içinde yürütülmesini savunmuştu. Li'nin başında bulunduğu hükümet, salgından etkilenen işletmelere ve bireylere destek için, 2020-2022 yıllarında büyük çaplı vergi kesintilerine gitmişti.

SİYASİ ETKİSİ SINIRLI KALDI

Li, kendisinden önce görev yapan Çin'in iki güçlü başbakanı Cu Rongci ve Vın Ciabao'ya göre siyasette daha düşük bir profil çizdi. 1998-2003 yıllarında görev yapan eski Başbakan Cu, devlet sektöründe reform gibi tartışmalı konularda etkisini ortaya koyarak Çin'in 2001'de Dünya Ticaret Örgütü'ne katılımına giden süreçte kilit rol oynamıştı.

2003-2013 yıllarında görev yapan eski Başbakan Vın da, siyasi reformların sonsuza dek askıda bırakılamayacağını aksi takdirde Kültür Devrimi gibi trajedilerin tekrarlanacağını dile getirerek devlet ile parti arasında tanımlanmış sınırların olması gerektiğini vurgulamıştı. Li, görevi döneminde siyasi reformlara hiçbir zaman değinmezken, reform siyasetini daha çok ekonomi üzerine kurmuştu.

Çin'de 2018'de Anayasa değişikliği ile devlet başkanının görev süresini iki dönemle sınırlayan kuralı da kaldırılırken başbakanın görev süresini sınırlayan kural korunmuştu. Devlet Başkanı Şi Cinping'in iktidarını üçüncü döneme taşıyacağının sinyalini veren değişiklik, Li'nin de ikinci iktidar döneminin sonunda sahneyi terk edeceğini işaretini veriyordu.

Şi, 2022'de yapılan 20. ÇKP Kongresi'nde yeniden genel sekreter seçilirken Li, partideki görevlerinden ayrılmıştı. Bu yıl mart ayında yapılan 14. Ulusal Haşk Kongresi'nde son kez hükümetin çalışma raporunu meclise sunan Li, görevini halefi Li Çiang'a devretmişti. (AA)