23 yılda 38 milyar dolar deprem vergisi toplandı
Artı Gerçek - Maraş merkezli depremlerin ardından dün yapılan ortak yayınla, 115 milyar lira bağış toplandı. Bağışların vergi indirimine tabi olması tartışma konusu olurken, 17 Ağustos Marmara Depremi'nin ardından toplanan devasa boyutlardaki 'deprem vergileri'nin akıbeti yeniden gündeme geldi.
Önce, 1999 ile 2022 yılları arasında ne kadar deprem vergisi toplandığına bakalım. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın verilerine göre, 2 Şubat 2023 itibariyle 88 milyar 47 milyon 705 bin lira tutarında deprem vergisi tahsil edildi. Merkez Bankası'nın yıllık ortalama dolar kuru hesabına göre bu paranın dolar cinsinden karşılığı 38 milyar 248 milyon dolar ediyor. Bu para günümüz dolar kuru üzerinden TL'ye çevrildiğinde toplanan paranın yaklaşık 720 milyar lira olduğu görülüyor. Bu meblağın 36,5 milyar dolarıysa, AKP'nin 20 yıllık kesintisiz iktidarı döneminde toplandı.
İKİ BUÇUK MİLYON KİŞİ DEPREME DAYANIKLI KONUTA KAVUŞABİLİRDİ
Vergi Uzmanı Ozan Bingöl, toplanan deprem vergileriyle neler yapılabileceğine ilişkin şu hesaplamayı yapıyor: "Tanesi 50 bin dolardan 763 bin 934 adet depreme dayanıklı konut inşa edilebilirdi. TÜİK tarafından açıklanan 2021 verilerine göre Türkiye’de ortalama hanehalkı büyüklüğü 3,23 kişidir. Buna göre depremin yaralarını sarmak için bugüne kadar toplanan vergiler konut olarak ihtiyaç sahiplerine verilmiş olsa idi toplam 2 milyon 467 bin 500 kişinin konut sorunu çözülmüş olacaktı. Ama olmadı."
Bir başka hesaplamaya göreyse, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın 2022 yılında açıkladığı ortalama birim maliyeti kapsamında, TOKİ'nin inşa ettiği 96 metrekare büyüklüğünde 1,3 milyon konut yapılabilirdi.
HANGİ VERGİLER VAR
'Deprem Vergisi' olarak anılan Özel İletişim Vergisi, 4481 sayılı kanun ile getirilen ve zaman içinde kalıcı hale getirilen bir vergi türü. 4481 sayılı kanun ile getirilen vergiler şöyle:
- Özel İletişim Vergisi,
- Özel İşlem Vergisi
- Ek Gelir Vergisi,
- Ek Kurumlar Vergisi
- Ek Emlak Vergisi,
- Ek Motorlu Taşıtlar Vergisi...
DEPREM VERGİLERİ NEREYE GİTTİ?
AKP hükümetleri döneminde, toplanan deprem vergileri başka alanlarda kullanıldı. Bu konudaki en net açıklama iki bakandan gelmişti. Eski Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 2011 Van depreminden sonra yaptığı açıklamada, vergilerin akıbetine ilişkin şu açıklamayı yapmıştı: "Deprem vergisi adı altındaki vergiden çok sürekli hale gelmiş ÖTV vesaire var. Diyorsunuz ki bu çerçevede 44 milyar liralık vergi topladınız, nereye gitti. Sadece bir yıllık vatandaşın sağlığı için yaptığımız harcama 44 milyar lira. Bu, duble yollara gidiyor, demiryollarına, havayollarına, çiftçimize, eğitime gidiyor."
30 Ekim 2020'deki İzmir depreminin ardından ise dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, aynı soruya "Herhangi bir gidere harcanmış olabilir" yanıtını vermişti. (EKONOMİ SERVİSİ)
Deprem sonrası tartışılan iki kurum: AFAD'ın özerkliği, Kızılay'ın yetkisi yok
