Anayasa Mahkemesi, kamuda grev ve TİS hakkını yok eden düzenlemeyi iptal etti

Artı Gerçek - Anayasa Mahkemesi (AYM), kamuda çalışan işçilerin toplu iş sözleşmesi ve grev hakkını yok eden düzenlemeyi iptal etti. Konfederasyonlar tarafından imzalanan 'toplu iş sözleşmesi çerçeve anlaşma protokolü' bu kararla birlikte artık sendikalar için bağlayıcı olmayacak.

Anayasa Mahkemesi, sendika konfederasyonları ile hükümet tarafından imzalanan ve kamu işçilerinin mali-sosyal haklarını belirleyen 'çerçeve anlaşma protokolleri'nin bağlayıcı olacağına dair düzenlemeyi anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal etti. Bu kararla birlikte, kamuda çalışan 700 bini aşkın işçinin ücretlerini ve sosyal haklarını belirleyen sürecin konfederasyonlar ve hükümet arasındaki protokollerle değil, idare ve sendikalar arasındaki toplu iş sözleşmesiyle yürütülmesinin önü açılmış oldu.

KARAR OYBİRLİĞİYLE ALINDI

CHP'li milletvekillerinin başvuru üzerine yapıIan incelemede, 6356 sayılı yasaya eklenen ek 2'nci maddenin “Bu protokol hükümleri geçerlilik süresi içinde bu madde kapsamındaki idareler ile taraf konfederasyona üye olan sendikalar için bağlayıcıdır” hükmünün anayasaya aykırı olduğu tespit edildi.

Çerçeve protokollerinin bağlayıcılığı sebebiyle sendikaların toplu iş sözleşmesi yapma hakkını kısıtladığı belirtilen kararda şöyle denildi: "Söz konusu bağlayıcılık toplu iş sözleşmesi yapılması sırasında uyuşmazlık çıkmasını da engeller nitelikte olduğundan sendikanın grev kararı almasını dolaylı olarak engeller niteliktedir."

Kararda bu engellerin sendikal faaliyete ve sendika hakkı kapsamında olan haklara temas ettiği ve düzenlemenin sendika hakkını sınırlandırdı aktarıldı.

Düzenlemenin anayasanın 13. ve 51. maddelerine aykırı olduğu belirtildi. Resmi Gazete'nin dünkü sayısında yer alan karar oy birliğiyle alındı.

OHAL DÖNEMİNDE HAYATA GEÇİRİLMİŞTİ

Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen düzenleme, 15 Temmuz darbe girişimi sonrası ilan edilen OHAL şartlarında Aralık 2017’de hayata geçirilmişti. Söz konusu düzenlemeyle devredışı bırakılan sendikaların yerine Türk-İş ve Hak-İş, hükümetle çerçeve anlaşma protokolü imzalıyordu.

ÇELİK: HUKUKSUZ DÜZENLEME İPTAL EDİLDİ

Sosyal politikalar ve çalışma iktisadı uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımla, AYM kararına ilişkin şu değerlendirmede bulundu:

"AYM 6356 sayılı yasaya eklenen ek 2. maddenin “Bu protokol hükümleri geçerlilik süresi içinde bu madde kapsamındaki idareler ile taraf konfederasyona üye olan sendikalar için bağlayıcıdır” hükmünü iptal etti. Karar 17/4/2024 tarihli Resmi Gazete'de yayımlandı.

Bilindiği gibi Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair 7079 Sayılı Kanun ile 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanuna eklenen ek 2. madde işçi konfederasyonlarına hükümet ile toplu iş söyleşmesi çerçeve anlaşma protokolüne imzalama imkanı veriliyordu. Ek 2. maddeye göre protokol hükümleri madde kapsamındaki idareler ile taraf konfederasyona üye olan sendikalar için bağlayıcı idi.

Böylece konfederasyonlar sendikalara rağmen bağlayıcı protokoller imzalayabiliyor, üye sendikalar bunlarla bağlı oluyor ve konfederasyonların imzaladığı “çerçeve anlaşma protokolü” ile toplu iş sözleşmesi ve grev hakkı fiilen ortadan kaldırılmış oluyordu.

Protokol sırasında konfederasyonlara greve başvurma hakkı vermeyen kanun hükmü protokolün üye sendikalar için bağlayıcı olduğunu kuralını getirerek üye sendikaların uyuşmazlık yoluna gitmesini ve greve başvurmasını engelliyordu.

Bu hükme dayanarak Hükümet ile Türk-İş ve Hak-İş arasında toplu iş sözleşmesi çerçeve anlaşma protokolleri imzalanmıştı.

AYM, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na eklenen ek 2. maddenin (1) numaralı fıkrasının ikinci cümlesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE OYBİRLİĞİYLE ile karar verdi.

İptal kararının sonuçları

İptal kararı sonrasında hükümet ile konfederasyonlar arasında protokoller yine imzalanabilecek ancak konfederasyonlar tarafından imzalanan çerçeve anlaşma protokolü taraf idare ve üye sendikalar için bağlayıcı olmayacak. Üye sendikalar taraf idareler ile toplu iş sözleşmesi prosedürü yürütebilecek, uyuşmazlık çıkarabilecek ve greve çıkabilecek.

Çerçeve anlaşma protokolü bağlayıcı değil yol gösterici olabilecek. Üye sendikalar isterlerse bu protokolü esas alabilecek. Bu karar ile konfederasyonların üye sendikaların grev hakkını askıya almasının önüne geçilmiş oldu.

Karar ile sendikaların grev hakkı iade edilmiş oldu. Bu iptal kararı ile halen yürürlükte olan toplu iş sözleşmesi çerçeve protokolü hukuken dayanaksız kalmış oldu.

Anayasa aykırı olduğunu yazmıştım

Çerçeve protokoller 1990’lardan bu yana Türk-İş ile hükümet arasında imzalanıyor. Ancak geçmişteki protokoller birer prensip anlaşması niteliğindeydi. Hukuken bağlayıcı değildi.

Aralık 2017’de 696 sayılı KHK ile (daha sonra 7079 sayılı Kanun hükmü oldu) 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na ek 2. madde eklenerek hükümet ve kamu işveren sendikaları ile işçi sendikaları konfederasyonları arasında kamu işçilerinin mali ve sosyal haklarını belirlemek üzere kamu toplu iş sözleşmeleri çerçeve anlaşma protokolü imzalanmasına olanak tanındı.

Ayrıca bu protokol hükümlerinin geçerlilik süresi içinde idare ile taraf konfederasyona üye olan sendikalar için bağlayıcı olacağı hükme bağlandı. İşte püf noktası burasıydı.

Türkiye’nin çalışma ilişkileri rejiminde toplu iş sözleşmesi ehliyet işkolu sendikalarına aittir. Konfederasyonlar toplu iş sözleşmesi bağıtlayamaz, toplu iş uyuşmazlığı çıkaramaz ve greve gidemez. Bunları sadece işkolu sendikaları yapabilir.

KHK ile yapılan yasa değişikliği ile toplu iş sözleşmesine taraf olamayan ve greve başvuramayan konfederasyonlara toplu iş sözleşmeleri açısından bağlayıcı protokol imzalama yetkisi verilmişti. Üye sendikaların iradesi aranmaksızın konfederasyona bağlayıcı protokol yapma imkânı tanınmıştı. Bu düzenleme bir garabetti. İşkolu sendikalarının toplu pazarlık yetkisini boşa düşürmekte ve greve başvurmalarını imkânsız hale getirmekteydi.

Bu kuralın Anayasaya açıkça aykırı olduğuna 2019’da dikkat çekmiştim. Haklı çıktım. AYM yıllar sonra bu kuralı iptal etti." (HABER MERKEZİ)