Enflasyonu artıranların tümü gıda maddeleri

EKONOMİ - Enflasyon, 2017 yılını yüzde 11.92 ile son 13 yılın en yüksek yıllık enflasyonu ile kapattı. Aralık 2017 enflasyonu yüzde 0.63 olan piyasa beklentisinin biraz üstünde yüzde 0.69 artarken, yıllık enflasyon yüzde 11.92’ye çıktı. Merkez Bankası'nın ve güncellenen Orta Vadeli Program’daki enflasyon beklenti ise yıllık yüzde 9.8'di.

2018'de tek haneye düşüş beklense de, bir yılda domates, limon, sabun, tereyağı, otomobil, patates, soğan, yoğurt, tuvalet kağıdı çift hanenin üzerinde arttı. Bunun yanı sıra memur ve emekli ise altı aylık enflasyon olan yüzde 5.69 çerçevesinde yüzde 4’lük toplu sözleşme zammının üstünde kalan yüzde 1.69 seviyesinde artış alacak.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre, üretici fiyatlarında da artış sürdü. Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi Yİ-ÜFE, Aralık 2017'de yüzde 1.37 arttı, yıllık artış ise yüzde 15.47 oldu. Bu da 11 yılın en yüksek üretici enflasyonu verisi. Merkez Bankası’nın para politikası için takip ettiği çekirdek enflasyon göstergeleri de tarihi zirvelerinde.

TÜİK’in işlenmemiş gıda, enerji, içki ve sigara ile altın hariç hesapladığı B çekirdek enflasyonu aylık yüzde 0.51 arttı ve yıllık yüzde 12.28’ye ulaştı. Yine TÜİK’in enerji, gıda, içki ve sigara ile altın fiyatlarındaki değişimleri göz ardı ederek hesapladığı C çekirdek enflasyonu da aylık yüzde 0.55 arttı ve yıllık yüzde 12.30’e çıktı. Bu ikisi de rekor seviyeler. Merkez Bankası, bu veriler nedeniyle hükümete beşinci kez ‘neden tutturamadık’ mektubu yazacak.

HER ÜRÜNDE ZAM VAR

Enflasyon hesabında öne çıkan iki grup ulaştırma ve gıda olsa da, diğer tüm gruplarda enflasyon 2016’ya göre arttı. 2017’de zam görmeyen sektör yok. Sigaraya zam enflasyonu sarstığı için hükümet Temmuz 2017'de ve Ocak 2018'de sigaraya zammı pas geçti sadece alkollü içki fiyatlarını arttırdı. Bu sayede içki ve sigara grubunda yıllık enflasyon yüzde 2.86 arttı. Bunun genel enflasyona etkisi 0.17 puan oldu.

Giyim ve ayakkabı yıl içinde çoğu ay kurtarıcı sektördü ama yıllık enflasyona etkisi 0.84 puan oldu. Konutta doğalgaz ve kira zamları etkili olurken, 2018’de ilk zam elektriğe geldi. Ev eşyası grubundaki geçen yılki vergi indirimleri de bu grupta aylarca talebi arttırdı. Bu grubun genel enflasyona artırıcı etkisi 1 puan olarak gerçekleşti. Lokanta ve oteller hem kurdan hem de gıdadaki artışın yansımasından kaynaklanıyor.

ÇEKİRDEK ENFLASYON VURGUSU

Verlerin açıklanmasının ardından Merkez Bankası, aralık enflasyonuna ilişkin değerlendirmelerini yayınladı. Raporda; gıda enflasyonunda yaşanan gerilemenin kaynağının işlenmemiş gıda grubundaki baz etkisinin yanı sıra işlenmiş gıdadaki ılımlı seyir olduğu bilgisine yer verildi.

Ayrıca, temel mal enflasyonunda gözlenen yukarı yönlü hareketin alt gruplar geneline yayılarak sürdüğü kaydedildi.

Raporun ayrıntıları şu şekilde:

"Aralık ayında tüketici fiyatları yüzde 0,69 oranında artmış ve yıllık enflasyon 1,06 puan azalarak 11,92 olmuştur. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 0,11 ve 0,22 puan artarak yüzde 12,28 ve 12,30 oranında gerçekleşmiştir.

Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre temel mal grubunun katkısının 0,06 puan arttığı, gıda, alkol-tütün ve enerji gruplarının katkısının ise sırasıyla 0,42, 0,42 ve 0,23 puan azaldığı görülmüştür. Hizmet grubunun katkısında ise belirgin bir değişim olmamıştır.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle çekirdek enflasyon göstergelerinin üç aylık ortalamalarına göre enflasyonun ana eğilimi sınırlı bir oranda gerilemiş, ancak yüksek seviyesini korumuştur. Bu dönemde ana eğilim temel mal grubunda yatay seyrederken, hizmet grubunda sınırlı bir oranda gerilemiştir. Giyim grubundaki yöntem değişikliğinin etkisi arındırıldığında ise enflasyonun ana eğilimi görece yatay seyretmiştir.

Aralık ayında hizmet grubu fiyatları yüzde 0,43 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu yüzde 9,47 ile önemli bir değişim göstermemiştir. Bu dönemde yıllık enflasyon ulaştırma hizmetlerinde artarken, lokanta-otel ve haberleşme grubunda görece yatay seyretmiş, diğer gruplarda ise azalmıştır. Ulaştırma grubunda fiyatlar karayolu ve havayolu yolcu taşımacılığına bağlı olarak artmıştır. Bu dönemde kira yıllık enflasyonu sınırlı bir oranda azalsa da yüzde 9,21 ile yüksek seviyesini korumuştur. Diğer hizmetler grubu enflasyonu ise paket tur fiyatlarındaki düşüşle (yüzde 1,97) birlikte yavaşlamıştır.

Temel mal grubu yıllık enflasyonu aralık ayında 0,40 puan yükselerek yüzde 15,45’e ulaşmıştır. Bu gelişmede otomobil (yüzde 3,62) ve beyaz eşya (yüzde 3,98) fiyatlarındaki yüksek artışa bağlı olarak dayanıklı mal grubu fiyatları belirleyici olmuştur. Bunun yanında, ithal bileşeni yüksek ürünlerdeki kur etkileri nedeniyle diğer temel mallar grubunda da aylık fiyat artışı hızlanmıştır. Özetle, temel mal grubu enflasyonunda birikimli döviz kuru etkileri öne çıkarken, toplam talep koşulları da enflasyondaki yukarı yönlü seyri desteklemiştir.

Enerji fiyatları Aralık ayında yüzde 0,50 oranında artmıştır. Bu gelişmede, sırasıyla yüzde 2,02 ve 0,48 oranında artan katı yakıt ve akaryakıt fiyatları etkili olmuştur. Aylık bazda gözlenen fiyat artışına rağmen bu dönemde enerji grubu yıllık enflasyonu baz etkisiyle 1,81 puan gerileyerek yüzde 10,41 olmuştur.

Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu aralık ayında 1,99 puan azalarak yüzde 13,79 olmuştur. İşlenmemiş gıda grubunda yıllık enflasyon kırmızı et fiyatlarında süregelen gerileme ve baz etkisi kaynaklı olarak yüzde 15,55’e düşmüştür. Ancak mevsimsellikten arındırılmış grup fiyatlarındaki yükseliş sebze grubu öncülüğünde sürmüştür. Çiğ süt fiyatlarındaki artışın durması ve kırmızı et fiyatlarındaki aşağı yönlü eğilim, işlenmiş gıda fiyatlarını da olumlu etkilemiş ve bu grupta yılın en düşük aylık fiyat artışı (yüzde 0,32) gerçekleşmiştir. Bu gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı gıda yıllık enflasyonu Aralık ayında yüzde 11,13’e gerilemiştir.

Yurt içi üretici fiyatları aralık ayında yüzde 1,37 oranında artmış, yıllık enflasyon baz etkisiyle 1,84 puan gerileyerek yüzde 15,47 olmuştur. Yıllık enflasyon imalat sanayisinde yılı yüzde 16,64 ile yüksek bir seviyede tamamlamıştır. Bu dönemde petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış ana eğilimi ise önemli ölçüde hızlanmıştır.

Ana sanayi gruplarına göre aralık ayında fiyatlar dayanıksız tüketim mallarında görece ılımlı bir artış gösterirken, diğer alt gruplarda güçlü bir seyir izlemiştir. Ara malı fiyatlarındaki belirgin artışta başta demir-çelik ürünleri olmak üzere genele yayılan fiyat artışlarının etkisi gözlenmiştir. Sermaye malı fiyatlarındaki yükselişte motorlu kara taşıtları ile parça ve aksesuarları öne çıkmıştır. Bu dönemde, dayanıklı tüketim malları fiyatları ev aletleri ve tüketici elektroniği kaynaklı artış kaydetmiş, dayanıksız tüketim malı fiyatları ise işlenmiş meyve-sebze, katı-sıvı yağlar ve ayakkabı grubuna bağlı olarak yükselmiştir. Sonuç olarak, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı maliyet yönlü baskılar güçlü seyrini korumuştur."