Erdoğan: Faiz düşerse, enflasyon düşer dedik, gerekeni yapmadı
ARTI GERÇEK - Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Murat Çetinkaya, cuma gece yarısı yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle görevden alındı. Çetinkaya’nın yerine yardımcısı Murat Uysal atandı.
Çetinkaya’nın dört yıllık görev süresinin dolmasına 10 ay kala görevden alınmasında, hükümetin talebine rağmen TCMB’nin faiz oranlarını indirmemesinin etkili olduğu ifade edildi.
Çetinkaya'nın TCMB Yasası’nda sayılan nedenler gerçekleşmediği halde görevden alınması da tartışma yarattı. Atama kararında 375 sayılı KHK’nin ek 35'inci maddesi gerekçe gösterildi. Bu maddeye göre, Cumhurbaşkanı üst kademe yöneticilerini, "kurumsal hedeflere ulaşılamaması nedeniyle" sürelerini tamamlamadan görevden alabiliyor.
GÖREV SÜRESİNİN DOLMASINA 10 AY KALA GÖREVDEN ALINDI
Çetinkaya, Merkez Bankası'ına 2012 yılında başkan yardımcısı olarak gelmiş, Erdem Başçı’nın yardımcısı olarak çalışmıştı. Başçı’nın görev süresinin dolmasının ardından Çetinkaya, 2016 yılında başkanlığa getirildi. Görev süresinin dolmasına 10 ay varken de görevden alındı.
Atamanın ardından Merkez Bankası’ndan yapılan açıklamada, Merkez Bankası Başkanlığına atanan Uysal’ın, 9 Haziran 2016 yılından bu yana kurumda başkan yardımcılığı yaptığı belirtilerek, açıklamada, "Başkan Murat Uysal yaptığı ilk açıklamada, bankamızın kanunla kendisine verilen görev ve yetkiler çerçevesinde temel amacı olan fiyat istikrarını sağlamaya odaklı para politikası araçlarını bağımsız bir şekilde uygulamaya devam edeceğini belirtti" denildi.
Reuters, isminin verilmesini istemeyen bir hükümet yetkilisinin, "Cumhurbaşkanı ve Maliye Bakanı, Çetinkaya’nın istifa etmesini istedi ancak Çetinkaya Merkez Bankası’nın bağımsız olduğunu hatırlatıp istifa etmeyi reddetti" dediğini yazdı.
ERDOĞAN: GEREKENİ YAPMADI, AYNI KULVARDA DEĞİLDİK
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Marmara Bölgesi milletvekilleriyle yaptığı toplantıda, Merkez Bankası Başkanı Murat Çetinkaya’nın görevden alınmasıyla ilgili değerlendirmelerde bulundu.
Hürriyert gazetesinde yer alan habere göre, Erdoğan, "Kendisine ekonomi toplantılarında defalarca faizi indirmesi gerektiğini söyledik. ‘Faiz düşerse, enflasyon düşer’ dedik. Gerekeni yapmadı. Aynı kulvarda değildik" dedi.
Gelişmelerin ardından ekonomistler, siyasi parti temsilcileri, akademisyenler sosyal medya üzerinden tepkilerini gösterdi. Görevden almanın yankıları hala sürerken, tepkiler de büyüyor.
DURMUŞ YILMAZ: PİYASALARI OLUMSUZ ETKİLEYECEK
İyi Parti Genel Başkan Yardımcısı ve aynı zamanda Merkez Bankası eski başkanlarından Durmuş Yılmaz, kararı "Bankanın bağımsızlığına müdahale" olarak değerlendirdi. 2001’deki yasal değişikliği sonrası başkanın görevden alınması gibi bir uygulamanın hiç olmadığını hatırlatan Yılmaz, kararın piyasaları olumsuz etkiyeceğini, TL’de değer kaybına neden olabileceğini, sonuçlarının daha yüksek faiz, daha yüksek enflasyon ve daha az refah olarak döneceğini öne sürdü. Yılmaz, TCMB Kanunu’nda görevden alma şartları bulunmamasına rağmen kararın verildiğini belirtti.
1.Madde 27- Başkanlık görevi, özel bir kanuna dayanmadıkça Banka dışında teşrii, resmi veya özel herhangi bir görev ile birleşemez. Bundan başka Başkan, ticaretle uğraşamayacağı gibi, bankalar ve şirketlerde de hissedar olamaz. Hayır dernekleri ile amacı hayır, sosyal ve ... https://t.co/iXSDKimlgJ
— Durmuş Yılmaz (@DurmusYillmaz) 6 Temmuz 2019
2. Madde 28- ...
— Durmuş Yılmaz (@DurmusYillmaz) 6 Temmuz 2019
Başkan (Guvernör) ancak, 27 nci maddedeki yasakların gerçekleşmesi ve bu Kanunla kendisine verilen görevlerin devamlı surette ifasını imkansız kılacak durumların ortaya çıkması hallerinde, atanmasındaki usule göre görevinden af olunabilir.
Cumhuriyet gazetesinde yer alan habere göre Prof. Dr. Korkut Kanadoğlu, Cumhurbaşkanının, yürürlükteki kanunu değiştirecek şekilde Cumhurbaşkanlığı kararnamesi (CBK) çıkarabileceği kabul edilse bile Anayasa’ya göre "kanunun açıkça düzenlediği alanlarda" Cumhurbaşkanına bu yetkinin verilmediğini ve "CBK ile kanun hükmü çatışırsa kanunun uygulanması gerektiğini" hatırlatarak, "Merkez Bankası Kanunun 28'inci maddesinin açık hükmüne aykırı karar çıkarıldığını" dile getirdi.
Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) kanunlar ile CBK arasındaki ilişkiye dair içtihadını bir an önce oluşturması gerektiğini vurgulayan Kanadoğlu, kararın AYM ve Danıştay tarafından incelenmesini istedi.
TÜRK LİRASI'NIN DEĞERİN DÜŞÜRÜR, FAİZİ ARTIRABİLİR
Birçok iktisatçı ve yatırımcı kararla ilgili değerlendirmesinde "Merkez Bankası bağımsızlığına müdahale" ifadesini kullandı:
İktisatçı Mahfi Eğilmez, "TCMB Başkanı, kurumsal hedeflere ulaşamadıkları gerekçesiyle görevinden alındı.
Hedef yanlıştı. Maliye politikası, para politikası hedefinin tam tersi bir hedefe yönelmişti. Bu koşullar altında hedefin tutması zaten mümkün değildi" dedi.
TCMB Başkanı, kurumsal hedeflere ulaşamadıkları gerekçesiyle görevinden alındı.
— Mahfi Eğilmez (@mahfiegilmez) 6 Temmuz 2019
Hedef yanlıştı. Maliye politikası, para politikası hedefinin tam tersi bir hedefe yönelmişti. Bu koşullar altında hedefin tutması zaten mümkün değildi. https://t.co/O50vNShzPb
TÜSİAD eski Başkanı Erol Bilecik, Merkez Bankası Başkanı gibi üst düzey bir bürokratın gece yarısı kararnamesi ile görevden alınması, ülkemiz kurumlarının itibarı açısından hayli düşündürücü! Uluslararası piyasaların bu gibi sürprizlere negatif tepki vermemesini diliyoruz" ifadelerini kullandı.
Merkez Bankası Başkanı gibi üst düzey bir bürokratın gece yarısı kararnamesi ile görevden alınması, ülkemiz kurumlarının itibarı açısından hayli düşündürücü!
— Erol Bilecik (@ErolBilecik) 6 Temmuz 2019
Uluslararası piyasaların bu gibi sürprizlere negatif tepki vermemesini diliyoruz.
İktisatçı Ümit Akçay, "Merkez Bankası Başkanının görevden alınması çok önemli bir gelişme. 2001 sonrası başlayan banka bağımsızlığı resmî olarak son buldu. Fiili olan hukukileştirildi" dedi.
Merkez bankası başkanının görevden alınması çok önemli bir gelişme. 2001 sonrası başlayan banka bağımsızlığı resmî olarak son buldu. Fiili olan hukukileştirildi. https://t.co/ZgwgKOBZXh
— Umit Akcay (@umitak) 6 Temmuz 2019
CHP Genel Başkan Yardımcısı Faik Öztrak, "Bunu da gördük. Bağımsız TCMB’nin Başkanı, Cumhurbaşkanı tarafından kurumsal hedeflere ulaşılamaması gerekçesiyle bir gece yarısı görevden alındı. Bunu yapanlar bizim ekonomi yönetimimize güvenin deme hakkını kaybetmiştir. TCMB Sarayın elinde tutsaktır NOKTA" şeklinde tepksini dile getirdi.
Bunu da gördük. Bağımsız TCMB’nin Başkanı, Cumhurbaşkanı tarafından kurumsal hedeflere ulaşılamaması gerekçesiyle bir gece yarısı görevden alındı. Bunu yapanlar bizim ekonomi yönetimimize güvenin deme hakkını kaybetmiştir. TCMB Sarayın elinde tutsaktır NOKTA.
— Faik Öztrak (@faikoztrak) 6 Temmuz 2019
İktisatçı Mustafa Sönmez de, "TCMB Başkanı istifa ettirilmiş. Gerekçe enflasyonda başarısızlık. Enflasyonun iki kaynağı, 1-çöken tarım, gıda arz eksikliği; 2-güven kaybıyla kaçan dış sermayedar ve dövizde tırmanışla maliyetlerin artması. Bunlar, rejimin başarısızlıkları. İstifa ettirilmesi gereken rejim. TCMB ne yapsın?" dedi.
TCMB bşk istifa ettirilmiş. Gerekçe enf da başarısızlık. Enf nun iki kaynağı,
— Mustafa Sönmez (@mustfsnmz) 6 Temmuz 2019
1-çöken tarım, gıda arz eksikliği;
2-güven kaybıyla kaçan dış sermayedar ve dövizde tırmanışla maliyetlerin artması.
Bunlar, rejimin başarısızlıkları. İstifa ettirilmesi gereken rejim. TCMB ne yapsın?
İktisatçı Uğur Gürses, "Tahmin ettiğim gibi;seçim kaybeden Ankara maceracı yola hızla giriyor; Merkez Bankası başkanını görevden almanın amacı belli. Para basılsın, hızla faiz düşürülsün isteniyor. Ancak yasasında belirtilen sebepler yoksa Başkan görevden alınamaz. CB kararnamesi yasanın üzerinde değil" dedi.
Tahmin ettiğim gibi;seçim kaybeden Ankara maceracı yola hızla giriyor;
— uğur gürses (@ugurses) 6 Temmuz 2019
Merkez Bankası başkanını görevden almanın amacı belli. Para basılsın, hızla faiz düşürülsün isteniyor.
Ancak yasasında belirtilen sebepler yoksa Başkan görevden alınamaz. CB kararnamesi yasanın üzerinde değil
Stratejist Timothy Ash, "TCMB’nin güvenilirliği zaten ciddi hasar almıştı. Bu adım bunu daha da geriye götürdü. İronik ama bu adım faiz indirmesini de zorlaştırdı derken, fon yöneticisi Paul McNamara, "Olağanüstü aptalca bir adım. TL pazartesi çok kötü değer kaybedecek" ifadesini kullandı.
Financial Times, "Murat Çetinkaya’nın süresi dolmadan bir yıl önce görevden alınması, Merkez Bankası’nın bağımsızlığı konusundaki soru işaretlerini artırıyor" dedi.
FAİZ VE 40 MİLYAR LİRALIK YEDEK AKÇE
Çetinkaya’nın görevden, TCMB’nin yaklaşık 40 milyar lira olan yedek akçesinin Hazine’ye devredilmesine ilişkin yasa değişikliği hazırlıkları döneminde ve TCMB’nin 23 Temmuz’daki Para Politikası Kurulu toplantısı öncesinde alınması ayrıca dikkat çekti.
TCMB Yasası’nın "yasaklar" başlıklı 27'nci maddesinde, "Başkanlık (Guvernörlük) görevi, özel bir kanuna dayanmadıkça banka dışında teşrii, resmi veya özel herhangi bir görev ile birleşemez. Bundan başka başkan (Guvernör), ticaretle uğraşamayacağı gibi, bankalar ve şirketlerde de hissedar olamaz. Hayır dernekleri ile amacı hayır, sosyal ve eğitim işlerine yönelmiş vakıflardaki görevler ve kâr amacı gütmeyen kooperatif ortaklığı bu hüküm dışındadır" hükmü yer alıyor. Başkan bu tür durumlarda görevden alınabiliyor.
