Kur artışı Akkuyu’yu da vurdu

2023’te açılması planlanan Akkuyu Nükleer Santrali'nin üreteceği elektrik şimdiden devlete 2,5 kattan fazlaya mal oldu.

Pelin CENGİZ

Geçen hafta Enerji Bakanı Berat Albayrak, Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin ilk inşaat sürecine bu yıl başlanacağını, santrali 2023 yılında da hizmete almayı planladıklarını söyledi. 2023 tarihi daha önce hem Akkuyu NGS yetkilileri hem de Bakan Albayrak tarafından dile getirilmişti. Ancak, santrali inşa edecek Rusya ile sürekli bir gerilip bir düzelen ilişkiler, santralin faaliyete geçirileceği tarihin sık sık gündeme getirilmesine neden oluyor.

Rus savaş uçağının 24 Kasım 2015'te Türk jetleri tarafından düşürülmesiyle Moskova ile Ankara arasında yaşanan gerilimin ardından Rusya'nın Türkiye'ye karşı uyguladığı ekonomik yaptırımlar, Akkuyu’nun inşası ile ilgili soru işaretleri yaratmıştı. Erdoğan, Rusya’nın buraya 3 milyar dolar harcadığını belirterek, "Rusya yapmazsa gelir başkaları yapar" demişti. Aradan geçen sürede ilişkiler düzelince, Türkiye tarafı Ağustos 2016’da Akkuyu’yu "stratejik yatırım" statüsüne aldı. Ancak, Rusya ile ilişkiler anlık değişebiliyor. Fırat Kalkanı Harekatı sırasında bir Rus savaş uçağının Türk askerlerinin bulunduğu bir binayı vurmasının ardından Akkuyu ile ilgili yeni açıklamaların gelip gelmeyeceği şimdilik belirsiz.

Son duruma göre, ilk ünitenin 22 Nisan 2023, ikinci ünitenin 22 Nisan 2024, üçüncü ünitenin 22 Nisan 2025 ve sonuncu ünitenin de 22 Nisan 2026 tarihinde işletmeye alınması bekleniyor.

2,5 KATTAN FAZLA YÜKSELDİ

Proje takviminde, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’ndan (TAEK) inşaat lisansının 2015 sonunda alınması, ilk ünite inşaatının ise Ocak 2016’da başlaması öngörülüyordu. Bu kapsamda ilk ünitede elektrik üretiminin 2019 yılında başlaması hedefleniyordu. Ancak, 2015 yılında santralin, 2022’de devreye gireceği açıklanmıştı. Ardından Akkuyu NGS yönetimi, son hedefin 2023 olduğunu belirterek, tarihi bir yıl daha ileri taşımıştı. 2023 tarihi son bir yıldır birkaç kez Bakan Albayrak tarafından yinelendi.

Ancak, tüm bu gecikmelerin bir de maliyet boyutu var. 20 milyar dolara mal olacağı ancak gecikmeler sebebiyle bu rakamın 25 milyar dolar seviyesine çıkabileceği ifade ediliyor. Türkiye’nin Rusya’ya verdiği alım garantisinde üretilecek her 1 KWH elektrik için fiyat 12,35 dolar sent. Devletlerarası anlaşmanın yapıldığı 6 Ekim 2010 tarihinde 1,42 olan dolar kuru, aradan geçen altı yıldan fazla sürede 3,70 seviyesine geldi. Dolayısıyla, bugün itibariyle henüz çivisi çakılmamış Akkuyu nükleer santralinin üreteceği elektrik devlete 2,5 kattan fazlaya mal oldu.

HEM STRATEJİK YATIRIM HEM FON KAPSAMINDA

Kanuna göre, santralin I. ve II. ünitelerinde üretilecek elektriğin yüzde 70'ine, III. ve IV. ünitelerinde üretilecek elektriğin yüzde 30'una 15 yıl satın alma garantisi verildi. Elektrik satın alma anlaşmasının ilgili maddesinde, elektrik fiyatındaki yıllık değişime bağlı olarak projenin geri ödemesinin sağlanması açısından, fiyat limiti üst tavanının 15,33 dolar sent olarak hesaplanacağı belirtiliyor. Dolayısıyla, Türkiye’nin henüz ortada olmayan, akıbeti de sürekli değişkenliğe uğrayan bir projeden gelecek elektriğe harcayacağı miktar durduğu yerde sürekli artıyor.

Diğer yandan, stratejik yatırım statüsüne sahip Akkuyu projesi, KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi, sigorta primi desteği, arazi tahsisi, kredi faizi desteği, stopaj desteği ve bazı şartlarda KDV iadesi imkanlarına sahip olacak. Aynı zamanda Varlık Fonu’nun kuruluş amaçlarındaki zikredilen projeler arasında yer alması, gelecekte Fon’dan projeye kaynak aktarılmasını gündeme getirebilir.

RUSYA'YA YÖNELİK BELİRSİZLİKLER

Dünyada nükleer enerjiyi savunanların en çok kullandığı argümanlardan biri, nükleerin ucuz olduğu yönündedir. Oysa, nükleer endüstride yaşanan gelişmeler, bu iddiayı giderek daha fazla boşa çıkarıyor. Nükleer santral inşaatlarındaki tahminlerin üzerindeki gecikmeler, nükleeri ucuz olmaktan çıkarıp maliyetleri giderek arttırırken, nükleer endüstri şirketlerine büyük zararlara mal oluyor.

Bilimsel verilere dayanarak hazırlanan son Dünya Nükleer Endüstrisi Durum Raporu’nda (WNISR- World Nuclear Industry Status Report) küresel anlamda yeni nükleer santral kurma planlarının Rusya’nın teknolojisine bağlı olduğu ve yatırımcı şirketlerin çoğunun da Rus olduğu belirtildi. Rusya’ya uygulanan ambargolar, petrol fiyatlarındaki düşüşler ve ekonomik sıkıntılara bağlı olarak Rusya’nın yurtdışında yapacağı projelerde gecikme olacağına işaret edildi. Rusya’nın hali hazırda Türkiye dahil 13 ülkede 2016 sonu itibariyle 137 milyar dolarlık nükleer santral projesi mevcut.