'Nüfuzlu kişiler'e para takibi: İki faktör etkili oldu

Cengiz Anıl BÖLÜKBAŞ

Artı Gerçek - Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), belediye başkanları ve üst düzey kamu görevlilerinin yanısıra Türkiye’de bulunan veya Türkiye’nin yurt dışında atadığı diplomatların finansal işlemlerine sıkı takip getirecek bir tebliğ yayınladı. Bunun yanı sıra, dernek veya benzeri tüzel kişilerin finansal işlemleri de denetime tabi tutulacak.

Tebliğ, 17 Kasım'da Resmî Gazete’de yayınlandı. Tebliğde, 'kamusal nüfuz sahibi kişi' başlığıyla “Yurt içinde veya yabancı bir ülkede seçimle veya atama yoluyla kendisine önemli bir kamusal görev tevdi edilen üst düzey gerçek kişiler ile uluslararası kuruluşların yönetim kurulu üyeleri, üst düzey yöneticileri ile eşdeğer görev yapan diğer kişiler” tanımlaması yapıldı. Bunun yanı sıra, diplomatların eşleri ve yakınlarının da finansal işlemleri kontrol altında olacak. Bu kontroller, atanmış veya seçilmiş kişilerin görev sürelerinin dolmasından sonraki bir yıl içinde de yapılacak.

Tebliğde, alınacak tedbirler ise şöyle sıralandı: “Finansal kuruluşlar, finansal olmayan belirli iş ve meslekler ile kripto varlık hizmet sağlayıcıların, müşterinin ya da gerçek faydalanıcının kamusal nüfuz sahibi kişi olup olmadığının belirlenmesi amacıyla makul tedbirleri alacağı...” Böylelikle yurt içinde seçimle gelen belediye başkanı, vakıf ve dernek yöneticileri de bu kapsama alınmış oldu.

YENİ İŞ İLİŞKİSİ ONAYA SUNULACAK

Bu kapsamdaki kişilere yönelik alınacak tedbirler arasında, finansal işlem denetimi sıkılaştırılacak kişilerin yeni iş ilişkisi kurarken bir üst görevlinin onayına sunması var. Bu onay sadece yeni bir iş kurmakla sınırlı değil. Aynı zamanda bu kişiler devam eden iş ilişkileri için de üst görevliden onay almak zorunda. Ayrıca 'Bu kişilere ait veya işleme konu malvarlıkları ve fonların kaynağının tespiti için' MASAK tarafından 'makul' tedbirler alınacak. Bu kişilere uygulanacak kontrollerin sıklığı ve biçimleri MASAK’ın yetkisinde olacak.

‘PARA AKIŞINI KONTROL ALTINA ALACAKLAR’

Tebliği Artı Gerçek’e değerlendiren ekonomistlerin ortak görüşü, Türkiye’nin uluslararası baskılar sonucunda bu adımı attığı yönünde. Ekonomistler, bu konuda iki faktörün etkili olduğunu düşünüyor. İlk olarak, özellikle ABD’den gelen uyarı ve tavsiyeler söyleniyor. İkincisi ise seçim sürecinde para akışının kontrol altına alınması ve ülke içinde tutulması gayreti.

Diğer yandan Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) ile Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine İlişkin Mali Çalışma Grubu'nun (FATF) bu konuda açıkların olduğu ve gerekli tedbirlerin alınmadığına yönelik kanaati de bir başkan etken olarak sıralanıyor. Ekonomistlerin ortak kanaatine göre, gri listedeki Türkiye’ye yönelik 'kara para incelemesinin yapılmaması'na yönelik tepkiler bu adımın atılmasını adeta bir zorunluluk haline getirdi. Peki bu adım Türkiye’yi gri listeden çıkarmaya yeter mi? Uzmanlar bu soruya net bir yanıt verilemeyeceği konusunda hemfikir. Genel kanı, “OECD ve FTAF, düzenleme ve uygulanmaya bakarak Türkiye’yi ya gri listede tutmaya devam eder ya da listeden çıkarır” yönünde.

AKP YASA ÖNERİSİNDEN İLGİLİ MADDEYİ ÇIKARMIŞTI

2020 yılının sonlarında 'kara para aklamakla mücadele ve yolsuzluğu önlemeyi' de içeren geniş kapsamlı bir yasa önerisi, uluslararası zorunluluk olarak Meclis'e getirilmişti. AKP tarafından getirilen yasada, Mali Eylem Görev Grubu'nun tavsiye maddelerinde yer alan 12'nci madde çıkarıldı. Bu madde, 'siyasi nüfuz sahibi kişiler ve onların yakınlarının mal varlıkları ile mali yükümlülüklerinin izlenmesini' öngörüyordu.

TÜRKİYE 1991'DE ÜYE OLDU

İki ayrı muhalefet şerhine rağmen madde yasadan çıkarıldı. Türkiye Mali Eylem Görev Grubu'na 1991 yılında üye oldu. Kuralları yerine getirmek için imza attı. FATF kurallarına uyulmadığı taktirde bazı yaptırımlar uyguluyor. Bu yaptırımlardan biri de üye ülkeyi 'gri liste'ye almak. Geçen sene, Mali Eylem Görev Gücü, Paris’te gerçekleştirilen basın toplantısında, kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanını engellemede eksikleri olduğu için Türkiye'nin daha sıkı izlenmesini gerektiren gri listeye alındığını duyurmuştu.