Tariş zeytinyağı alım fiyatını 295 TL olarak açıkladı: Tüketici bir litre zeytinyağını rafta ortalama 410 TL bandında görecek

Osman ÇAKLI

İSTANBUL - Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Başkanı Hilmi Sürek, 2023-2024 yılında bir kilogram zeytinyağı alım fiyatını 295 TL olarak belirlediklerini açıkladı. Tariş piyasadaki en yüksek fiyatı açıklamış olsa da Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi (UZZK) Başkanı Dr. Mustafa Tan’a göre üretici kazanç sağlayamadığı için ürününü satmak istemiyor. Bunun başlıca nedenlerinden biri zeytinyağı üretim maliyetinin 300 lira bandında seyretmesi. Zeytinin “yok yılı” olması nedeniyle de geçen yıla göre üretimde yüzde 50 düşüşün beklendiği Türkiye’de zeytin-zeytinyağı fiyatlarının çok kısa sürede yükselmeye devam etmesi bekleniyor. Peki, üreticinin kilogram olarak sattığı zeytinyağından tüketici litre bazında ortalama hangi fiyatlarla karşılaşacak?

‘ÜRETİM MALİYETLERİ ARTTI’

Geçtiğimiz yıl İspanya ve İtalya gibi dünya zeytinciliğinde önemli yeri olan ülkelerin üretimde yaşadığı düşüşle birlikte, Türkiye yıllık ürün rekoru kırmıştı. Türkiye 2023’ün ilk altı ayında dünyaya 123 milyon kilo zeytin ihracatı gerçekleştirmiş, Ticaret Bakanlığı ise yurt içi fiyatların etkilenmemesi için ağustos ayı itibariyle ihracatı yasaklamıştı. Ancak zeytinyağı üretiminde maliyetler de geçen yıla göre zamlandı. UZZK Başkanı Mustafa Tan, kurumların fiyatlarına ilişkin yorum yapmadığını ancak zeytinyağı maliyetlerinin “inanılmaz” düzeyde yükseldiğini söyledi. Tan, “Marjinal bölgeler dediğimiz dağlık ve engebeli alanlarda Türkiye zeytinliklerinin yüzde 70 civarındaki bölümünde zeytinler bu yıl azaldı. Bu yıl yüzde 50 civarında bir rekolte düşüşü var” dedi.

‘ZEYTİNİN YOK YILI’

Zeytin hasadının başladığı bugünlerde, fiyatların biraz daha makul olması bekleniyor. Ancak zeytinyağı miktarı öngörülen düzeyde olmazsa Tan’a göre fiyatların yükselmesi kaçınılmaz. Tan, “Bu işin bir borsası var. Zeytinyağı fiyatları 8-10 euro civarına çıktı. Güncel fiyatlar bu çerçeveye göre artırılır ya da eksiltilir, sezon sonuna kadar ‘böyle gider’ diye bir şey yok.”

Bu yıl Türkiye’de zeytinin “yok yılı” olduğunu sözlerine ekleyen Tan, şöyle devam etti: “Geçen yıla göre zeytinyağı oranında yüzde 58 düşüş var. Sofralık zeytinde de yüzde 40 düşüş var. Bu veriler bir panik havası oluşturmasın. Bu yıl 180 bin ton yağ bekleniyor. Geçen yıldan kalma bir 180 bin ton yağ daha var. İspanya’dan sonra elinde en çok yağ olan ülkeyiz. Geçen yıl rekor düzeyde üretim yapmıştık, bu yıl yok yılı olarak geçiyor ama o da daha önceki yıllara göre biraz iyi durumda.”

‘DÜNYAYA GÖRE ŞEKİLLENECEK’

Zeytinyağı fiyatlarının geçen seneye göre dünya fiyatları çerçevesinde değer kazanacağını savunan Tan, iç piyasada da durum aynı şekilde ilerleyeceğini düşünüyor: “Hiçbir şey geçen seneyle aynı değil. Yani ambalaj, hasat maliyeti, etiket vs. gibi materyallerin fiyatları değişti.”

ÜRETİCİYE NASIL YANSIYACAK?

Üretici ürününü satarken, kilogram üzerinden satıyor. Tariş’in açıkladığı kilogram başına 295 TL olan fiyatın yanı sıra tüketicinin de raflarda göreceği fiyatlar daha farklı olacak. Hesaplamayı UZZK Başkanı Tan şöyle anlatıyor:

“5 litrelik ortalama bir zeytinyağı tenekesinde, 1445 lira maliyet oluyor. Ancak teneke, etiket, kargo ve dolum parası eklendiğinde maliyet, 1600 TL’ye yükseliyor. Ortalama yüzde 30 karlılık ile 5 litre zeytinyağı tenekesi 2048 TL’ye tekabül ediyor. Bu fiyat yüzde 30 karlılık ile devam edemez. Yani bir yıl böyle geçmez. En fazla birkaç ay sürer, sonra tekrar yükselir.”

Yani ortalama kalitede olan bir zeytinyağının litresi yaklaşık 410 TL bandında olacak.

‘PİYASANIN EN İYİ FİYATI OLSA DA ÜRETİM MALİYETİNİN ÜZERİNDE DEĞİL’

Tan, UZZK olarak yaptıkları hesaplamayı da şöyle aktardı: “Bizim hesabımıza göre bir kilo zeytinyağı maliyeti, 20 ila 35 lira arasında. 6 buçuk kilo zeytinden bir kilo yağ çıkıyor. Sadece bir kilo zeytinyağının hasat maliyeti yaklaşık 150 lira. Hasat maliyeti, toplam maliyetin yarısıdır. Yani 300 liraya kadar bir kilogram zeytinyağının maliyeti var. Açıklanan fiyatlar maliyeti anca karşılıyor. Ancak, bu fiyat piyasanın en iyisi konumunda.”

‘ÜRETİCİ BU FİYATA SATMAK İSTEMİYOR’

Üreticinin açıklanan fiyatlara yağ vermediğini, çünkü maliyeti anca karşılayabildiklerini de anlatan Tan, “Önümüzdeki günlerde alım-satım sürecinde Tariş’in de ne kadar yağ alacağını göreceğiz. Tariş’den daha düşük fiyat açıklayan firmalara üretici maliyeti kurtarmadığı için yağını satmıyor. En iyi fiyatı Tariş vermiş olsa da ancak üretim maliyeti düzeyinde kaldı” diye konuştu.

‘TARİŞ YAPABİLECEĞİNİN EN İYİSİNİ YAPTI’

Tan, Tariş’in yine de yapabileceğinin en iyisini yaptığını düşünüyor: “Çünkü eskiden destek veriliyordu, artık bunlar yok. Tariş her zaman bizim önemli üyelerimizdendir. Tariş ve Marmarabirlik sektörde her zaman en iyi fiyatı vermeye çalışır. Basiretli bir tüccar gibi davranmasını talep ediyor bakanlıklar. Onlar da dünyaya bakıp, üreticiye iyi fiyat vermeye çalışıyor. Gönül ister ki daha fazla olsun.”