Trump düşerken: Suriye ve James Jeffrey'in düşüşü
Mehmet Ali ÇELEBİ*
ABD'de Beyaz Saray'da oturacak 46. başkanı seçmek için yapılan 3 Kasım 2020 başkanlık ve Temsilciler Meclisi seçimlerinin resmi sonuçları Cumhuriyetçi Parti adayı Donald Trump'ın agresif çıkışları ve eyaletlerde mahkemelere başvurması sonucu netleşmedi. Trump erkenden zafer ilan ederek posta oyların "yasadışı" olduğunu söyleyip bu oyların sayımını durdurmak için çabalarken, büyük oğlu Donald Trump Jr.'ün Twitter hesabından "topyekün savaş" çağrısında bulunması dikkat çekti. Bir eyalette bir fazla oy alanın o eyalette nüfus oranına göre ayrılan tüm delege kontenjanını almış sayılmasının anti-demokratik yönü ise hiç vurgulanmıyordu.
Demokratik parti adayı Joseph (Joe) Biden, sayımların kilitlendiği ABD'nin İngiltere'den bağımsızlığında önemli yeri olan, Anayasanın yazıldığı Philadelphia'nın bulunduğu Pennsylvania'da, yine Georgia, Nevada, Arizona'da öndeyken yaptığı açıklamalarda "kazandık" demedi.
Trump kalan eyaletlerde de geride olmasına rağmen hala kendisinin kazandığı iddiasında bulunurken kampanya boyunca 19 kez gitme gereği duyduğu 20 delegeli Pennsylvania ve 6 delegeli Nevada'da sayım tamamlanınca Biden seçimi kazandığını ilan etti ve "Amerikan halkının bana ve seçilmiş başkan yardımcısı Harris'e olan güveninden gurur duyuyorum. Öngörülemeyen engellere rağmen rekor sayıda Amerikalı oy kullandı. Kampanya sürecinin bitişiyle birlikte artık öfkeyi ve sert söylemleri arkamızda bırakma ve ulus olarak bir araya gelme zamanı. Amerika'nın birleşmesi ve iyileşmesinin zamanı geldi" dedi. (BBC Türkçe /07.11.2020) Sonuca göre ABD'de ilk siyah başkan yardımcısı Kamala Harris olacaktı.
Kalan eyaletlerde sayımın tamamlanması ve itirazların netleşmesi sonrası resmi sonuçlar açıklanacak.
Trump'ın, Meksika sınırı ve Karayipler’deki ada ülkeleri yakınında olan, göçmen yoğunluklu Texas, Florida, Louisiana, Mississippi, Alabama, Güney Carolina gibi eyaletlerde kazanması sosyolojik olarak önemli şeyler söylüyor, siyasilere önemli şeyler anlatıyor. Hele ki göçmenlere karşı sınırlara duvar ören, sınır dışı politikası devreye koyan Trump'ın Florida'da 2016'da yüzde 49.02 olan oy oranını artırıp yüzde 51,2'ye çıkarması...
Biden'in kalibresi ve dünya görüşünün talepleri sırtlamaya yetmeyeceğini, yönetenlerin başkaları olacağını, Harris'in de bürokrasi hizmetkarı olup ezilen siyahlara mesafeli olduğunun altını çizmekte yarar var, ancak Trump ve çizgisinin düştüğü açıktı.
Cumhuriyetçi eski ve yeni senatörler, 6 Kasım 2012 ABD başkanlık seçimlerinde Barack Obama-Joe Biden ikilisine karşı Cumhuriyetçi Parti adayı olan Mitt Romney dahi, Trump'ın "postayla gelen oylar yasadışı", "hile", "sahtekarlık", "çalınıyor", "usulsüzlük" gibi açıklamalara kanıt gösterilmediğini, açıklamaların "rahatsız edici", "tehlikeli ve yanlış" olduğunu söyleme gereği duydular, çünkü Trump'la birlikte partilerinin imajı da tarumar oluyordu.
Cumhuriyetçilerin stratejisi
Trump istenilenleri yerine getirince Cumhuriyetçiler, dengesiz kararlar alan, kişisel ve şirket çıkarlarını devletler arası ilişkilerde kullanan Trump'ı ikinci kez aday göstermekte beis görmemişti.
Olgusal türevler ve yönetimsel döngüden yansıyanlara göre Cumhuriyetçilerin Trump stratejisi şuydu:
1- Cumhuriyetçiler Afro-Amerikalı ve renkli popülasyonun beyaz nüfusu geçeceği endişesi taşıyordu. Cumhuriyetçiler beyaz üstünlüğünü pekiştirecek, diğer halkları sindirecek, orta sınıf ve işçi sınıfının yararlandığı sağlık sistemini tamamen altüst edip sağlık güvencesi sistem istiyordu. Yoksulların yararlanmaması için üniversite sistemini de tamamen özel sektöre havale etmek istiyordu.
2- Trump, Wall Street ve mali sermaye spekülatörlerini ihya edip, vergilerini düşürüp, mali sermayenin desteğini alacaktı. Latin Amerika'dan olanları yani Hispaniklere, siyahlara, Kızlıderililere hayatı zindan edecekti. İsrail ve Türkiye'nin yaptığı gibi halklara karşı sınırlara duvarlar çekecekti.
3- Trump, AB ve NATO içinde ABD askeri harcamalarının yükünün diğer ülkelere dağıtılması için sopa olarak kullanılacaktı.
4- Çin, İran gibi ülkeleri, sol tabanlı hareketleri "öcü, tehlikeli düşman" olarak gösterip, gümrük duvarlarını yükselterek sermayenin, yatırımların ABD içinde kalmasını sağlamaya çalışacaktı. Nitekim Çin'e, AB'ye karşı gümrük vergileri koydu.
5- Cumhuriyetçilerin bir algısı şuydu: Trump'ın aldığı kararlar olumlu sonuçlar doğurursa Cumhuriyetçilerin hanesine kaydediliyordu. Trump'ın kararları olumsuz ve tepki çeken sonuçlar doğurursa, alay edilen formlara bürünürse de Trump'ın hanesine yazılıyordu. Trump, açıklamalarıyla, hezeyanlarıyla, Twitter siyasetiyle, Twitter üzerinden medyaya ve bazı isimlere hakaretleriyle tartışılsa da; içeride ve dışarıda alay malzemesi olsa da bu nedenle ikinci kez aday yapılmıştı.
6- Cumhuriyetçi Parti, Naziler Almanya'da iktidara yürürken egemen çemberin dışında görülen halklara karşı yasaları, sistemin açıklarını nasıl kullanıyorsa Trump eliyle düşük kalibreli de olsa benzer siyaset mayalar hale gelmişti.
7- Cumhuriyetçiler otoriter, kaotik süreçleri, iç hegemonya inşası kararlarını kritik kararnamelerle aldırtacaktı. Zaman zaman bu kararlar Nazilerin pratiklerinin benzeri olacaktı. Aşırı sağcı, otoriteryen, distopik toplum için Trump makas olarak kullanılırken "Nazi" ve "faşist" görüntü verilmemesi gerekiyordu. Yürütülen politika ve uygulamaların faşizm olarak algılanmasından çekindiklerinden siyasi denge problemi olan, pragmatist, ilkeler ve etik duruşu önemsemeyen Trump Cumhuriyetçiler için hem iç politikada hem dış politikada iyi bir kullanışlı aparat olacaktı. Nitekim sancılı kararnameler çıkartılırken çoğunluğu Cumhuriyetçilerden oluşan Senato frenlemedi.
8- 20 Ocak 2017'de başkanlık koltuğuna oturan Trump ve Cumhuriyetçi Parti tarafından Ku Klux Klan'ın 21. yüzyıl versiyonu mirasçıları Proud Boys, QAnon gibi faşist gruplar kollandı. Sık sık sırtlarını sıvazladılar. Beyaz egemen kesime karşı siyahlar, renkliler, solcuların ciddi tehdit olduğu havası yaratıp "Asayiş, güvenlik, polis, bireysel silahlanma" vurgulu kampanya organize ettiler. Irkçı yargı sistemi ve ırkçı beyaz üstünlükçü polis teşkilatının kollaması sonucu işlenen cinayetlere karşı beyazların da yoğun desteğiyle ırkçılık karşıtı ayaklanmalarda önemli rol oynayan BLM (Black Lives Matter) ve ANTİFA bileşenlerine karşı bu ırkçı gruplar silah kullandı.
9- Hesaplamadıkları iç ve dış dinamikler ortaya çıktığında, bıçak sırtı durumlar oluştuğunda, kritik yol ayrımı gelip çattığında, Cumhuriyetçi Parti içinde ve devlet kurumları içinde ideolojik kök ve damarları olmadığından Trump'ın paslandığına kanaat getirilecek ve tarihin çöp deposuna atılacaktı. Nitekim, Trump parti içinde diğer Cumhuriyetçiler gibi muamele görmeyecek, değeriz olarak halı altına süpürülecek.
Yaprak dökümü: Jeffrey ve Lavrov'lardan kurtulmak
Seçimi Biden'in kazanacağı ortaya çıkınca ABD'nin Suriye Özel Temsilcisi ve IŞİD'le Mücadele Koalisyonu Temsilcisi James Jeffrey'in Avrupalı ??meslektaşları, Arap yetkililer ve Suriyeli muhalif isimleri arayarak istifa ettiğini ilettiği basına yansıdı. (Şarkul Avsat-turkish.aawsat.com/ 7 Kasım 2020)
Trump tarafından atanan James Jeffrey, Ortadoğu'da kilit pozisyonlardan birini tutmuştu.
"James Jeffrey'in rotası ve imza meselesi" başlıklı yazımızda James Jeffrey'in Ortadoğu halkları için ne ölçüde tehlikeli olduğuna dikkat çekmiştik. "Jeffrey koltuğu kaybedebilir" ara başlığı altında "İşlerin nereye varacağını Kasım 2020 seçimleri sonrası daha net göreceğiz. Benim gördüğüm barış vizyonu olmayan Jeffrey'le Suriye'de barış iklimi imkansıza yakın. Bu nedenle Jeffrey koltuktan olabilir" ifadesine yer vermiştik.
Artı Gerçek/22.09.2020)
1- James Jeffrey sorunları daha da ağırlaştırmış, Suriye'deki insan haklarının artmasına zemin olmuştu.
2- Anti-Kürt, anti-insan hakları ekseninde devletlerden yana yürüyen James Jeffrey'in durduğu zemin; bünyesindeki halklara karşı ne kadar tehcir, sürgün, sansür, cinayet, katliam, yasak politikası sürdürürse sürdürsün ABD ve yabancı sermaye önüne set koymuyorsa bölge ülkelerinin desteklenmesi üstündeydi. Kariyerini mezalim uygulayan ülkeleri ihya etmek üstünden yapmış olan James Jeffrey, statükoyu korumaya dönük stratejik zeminler oluşturmaya çalışıyordu.
3- Jeffrey'in temel angajmanı İran'ı kilitleyip rejimi düşürmekti. Jeffrey bunun için de daha önce büyükelçilik yaptığı Bağdat ve Ankara'nın yanına KDP'yi eklemek motivasyonuyla hareket ediyordu. Bu dinamikleri bir konseptte buluşturarak İran'a karşı seferberleştirip ABD ordusunun rampası ve mızrak olarak kullanmak istiyordu. KDP'nin otoriter yapısını pekiştirip farklı saiklerle bölgede demokratik gelişim yönünde çabalayan ittifaklara karşı tahrik edici pozisyon almasına basamaklar veriyordu.
(Türkiye de her ne kadar son dönemde bazı gerilimler yaşayıp Rusya ile yakınlaşsa da ABD'nin ve NATO'nun yabancı sermaye akışına engel olmaması yönünde kararlar alıyor, NATO ve ABD istediğinde hemen tezkere çıkarıp NATO emrine asker ihraç ediyordu. Kasım 2020'de TBMM'de görüşülen 25 yaş altı ve 50 yaş üstünde olanlarla iş sözleşmelerinin bir aydan az olabileceği, kıdem tazminatı alamayacakları, emeklilik haklarını öteleten 30 günlük sigorta primi yatırmaya gerek olmadığı içerikli Torba Yasa da yabancı sermayenin 'laissez faire laissez passer-bırakın yapsınlar bırakın geçsinler' iklimi içindi)
2254 ve İdlib'den Gire Spi'ye
4- Jeffrey, İhvan’ı Müslimin ve Selefi gruplar ile onlara destek veren ülkelerin dinamitlediği siyasi çözüm vurgulu BMGK'nin 2254 sayılı kararının uygulanmamasının payandalarındandı.
5- Jeffrey, Suriye'de, Kuzey-Doğu Suriye'de İdlib, Efrin (Afrin) Azez, Cerablus, El Bab, Serekaniye, Gire Spi (Tel Abyad) gibi yerdeki kilitlenmenin, cihadist grupların hala bölgede cirit atmasının, göz yumulan insan hakları ihlallerinin, savaş suçlarının sorumlularındandı. Ilımlı İslam adı altında İhvan'ı Müslimin'in Suriye'ye hakim olması için bölge ülkeleriyle cidadist kuluçka alanları oluşturmaya gayret etti.
Hangi gruplar mı? Ceyş ul-İslam, Türkistan İslami Partisi, Ahrar el-Şam, Ceyşül Vatani (Ahrar Şarkiye, Ceyşül Şarkiye, Kürt Şahinleri Tugayı, Liva Selahaddin Eyyubi, 1. Fırka, Hamza Tugayları, Muntasır Billah Tugayı, Sultan Murat Tugayı, Fatih Sultan Mehmet Tugayı Cephetül Şamiyye, Ceyşül Nasır, 9. Tümen) Heyet Tahrir el Şam-HTŞ Cephesi (eski adı El Nusra), Ulusal Kurtuluş Cephesi (Ahrar el-Şam, Ceyş el-Ahrar, Feylak el Şam-Şam Lejyonu, Ceyş el Nasr, Ceyş İdlib Hür, Ceyş el Sani, Ceyş el-Nukba, Fevc el-Evvel, Birinci Sahil Tümeni, İkinci Sahil Tümeni, Fırka el-Hurriye, Sukur el-Şam, Şüheda el-İslam Deraya, 23. Fırka), Hurras el-Din (Ceyş el-Melahim, Ceyş el Badiye, Ceyş el Sahil, Cund el-Şeria, Ensar el Hak, Ebna el-Şeria, Ensar el-Tevhid, Ebu Cerrah Tugayları, Ebu Bekir Sıddık Tugayı, Saraya el Sahil, Saraya el Kabul, Saraya el Guraba), Cihad Tugayları, Cunud el-Şam, Ceyş Usra, Ensar Tugayı, Ecnad el-Kavkaz, Muhacirun Tugayı, İmam Buhari Tugayı gibi...
6- Suriye yönetimini sıkıştırıp ülkedeki İran güçlerini çıkarmasını sağlamak adına konan ancak sivilleri vuran Sezar Yasası (Caesar Syria Civilian Protection Act) yaptırımlarının da sorumlularındandı Jeffrey.
Velhasıl James Jeffrey, Sergey Lavrov gibi insan hakları sicili oldukça kötü olan isimlerin gölgesi kalksa, bölge ülkelerine emperyal çıkarlar eksenli silah-mühimmat-istihbarat desteği sağlanmasa, Suriye başta olmak üzere Ortadoğu'daki halklar rahat bırakılsa halklar arası köprüler kurulacak ve barış iklimi hızlı şekilde yakalanabilecektir.
Bunun için statüko, hegemonya, tahakküm isteyen devletler merkezli politikaları iyi tahlil edip, bu gibi isimlerin müdahalesine açık kapı bırakmayacak politikalar üretebilmeli. Bu da halkların iktidarların statüko ve revizyonist politikalarını elinin tersiyle itecek, dış müdahalelere kapı kapatacak dinamikler örmesi ve geniş cepheli birliktelikler kurabilmesinden geçiyor. Jeffrey'in, Lavrov'un tortularından da cihadist grupların tortularından da ancak o şekilde Ortadoğu jeopolitiği kurtarılabilir.
* Uluslararası İlişkiler Uzmanı. Gazeteci
