100 soruda sandık ve seçim güvenliği

Necmetin GÜVEN

ARTI GERÇEK - Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerine sayılı günler kaldı. Ancak araştırma sonuçlarına, adayların vaatlerine ve mitinglerin kalabalıklığına bakarak sonuca ilişkin bir tahminde bulunmak oldukça zor. Zira herkesin kafasında seçimin adilliğine ve güvenliğine ilişkin sorular ve endişeler var.

144 bin seçmenin sandığının taşınmasına ilişkin kararlar da bu endişeleri de arttırıyor.

Bu şüpheleri ve endişeleri siyasal iktidarın dağıtabilmesi mümkün değil, çünkü seçimlerle ilgili sorunların müsebbibi olarak iktidar gösteriliyor.

Peki, bilinmezlikler içinde nasıl oy kullanacağız? Oy kullandık diyelim peki sandıktan çıkacak sonucun adil olduğuna nasıl inanacağız?

Soracak o kadar çok soru var ki, mesela sandık kurulu ve sandık müşahitliği...

"Onlar işini titizlikle, serbestçe ve adil bir şekilde yaparsa endişe etmeye gerek yok" deniyor. Bunun için de seçmenin görev tanımına yeni bir madde eklenerek oya sahip çıkmak için müşahit olma çağrıları yapılıyor. Peki kim bu sandık kurulu ve müşahidi? Görev ve yetkileri neler?

100 SORUDA SANDIK KURULU VE MÜŞAHİDİN GÖREV VE YETKİLERİ 1

Sandık çevresi kuralları, kolluk güçlerinin görev ve sorumlulukları, sandık kurulunun yapacağı işler, oy verme düzeni ve kuralları, seçmen listesine kayıtlı olmayan görevlilerin oy kullanımı, engellilerin oy kullanımı, sayım ve dökümde uyulacak kurallar, geçerli ve geçersiz oylara ilişkin tüm soruları dikkate alan 'hukukpolitik.com.tr'nin hazırladığı '100 Soruda Sandık Kurulu ve Müşahidinin Görev ve Yetkileri' adlı yazı dizisinde seçmenin tüm sorularına ve endişelerine yanıt veriyor.

100 SORUDA SANDIK KURULU VE MÜŞAHİDİN GÖREV VE YETKİLERİ 2

'Hukukpolitik' sitesinin yazarlarından Ümit Altaş’ın YSK'nin yaymladığı 135 sayılı Genelge’den yola çıkarak hazırladığı hazırladığı yazı dizisinde, sandık kurulu ve müşahitlerinin görev ve yetkilerini okurken aynı zamanda şikayet ve itiraz prosedürlerine de ulaşabilirsiniz.

100 SORUDA SANDIK KURULU VE MÜŞAHİDİN GÖREV VE YETKİLERİ 3

'Hukukpolitik' adlı internet sitesinden Ümit Altaş'ın hazırladığı '100 Soruda Sandık Kurulu ve Müşahidinin Görev ve Yetkileri' adlı 4 bölümlük yazı dizisin yayınlanan 3 bölümünden seçtiğimiz bazı soru ve yanıtlar şöyle:

Sandık kurulu üyeleri kapalı oy verme yerine girebilir mi?
Hayır. Sandık kurulu başkan veya üyeleri, oy verme sırasında seçmenlere yardım etmek amacıyla kapalı oy verme yerine giremez.

Sandık seçmen listesine kayıtlı olmayan seçmenleri nasıl oy kullanır?

İlçe seçim kurulu başkanı, seçimin yapıldığı çevrede oy verme hakkına sahip olduğu halde, (Seçimin yapıldığı seçim çevresindeki seçmen listesinde kayıtlı olması koşuluyla) görev yaptığı sandığa ait seçmen listesinde kayıtlı bulunmayan aşağıdaki kişilerin her birine seçmen olduğunu ve seçimde oy kullanabileceğini gösteren ve sandık seçmen listesindeki bilgileri kapsayan bir belge verir ve ayrıca bu seçmenlerin esas kayıtlı olduğu sandık seçmen listesine meşruhat verilmek üzere kayıtlı bulunduğu sandık kurulu başkanlığına durumu yazı ile bildirir. Kendilerine oy kullanma hakkı bulunduğuna ilişkin olarak belge verilen aşağıda belirtilen görevliler, bu belge ile görevli oldukları sandık bölgesinde oy verirler.

• Sandık kurulu başkan ve üyeleri ile bina sorumlularının
• Seçimin güvenliğini sağlamakla görevli kolluk güçlerinin
• İlçe seçim kurulu tarafından sandık kurulu üyelerini görev yerine ulaştırmak için görevlendirilmiş kişiler

Sayım ve döküm başlamadan önce yapılacak işler nelerdir?
Oy verme bitince, kurul başkanı bunu yüksek sesle ilân eder ve oy vermenin bittiği saat tutanak defterine geçirilir. Oy sandıkları oy verme bitiş saatinden önce açılamaz. Sandık seçmen listesindeki bütün seçmenlerin oylarını kullanmış olmaları halinde dahi oy vermenin bitim saatinden önce sandıklarlar açılamaz.

Kullanılmayan birleşik oy pusulaları ve zarflar ne olacak?
Oy zarflarından veya birleşik oy pusulalarından kullanılmayanlar sayılır; oylarını veren seçmen sayısına eklenerek kurula teslim edilmiş bulunan birleşik oy pusulası toplamına veya zarf miktarı toplamına uygun olup olmadığı tespit edilir. Kullanılmayan birleşik oy pusulaları ve zarflar ayrı ayrı paketler haline getirilerek mühürlenir; üzerlerine sayıları belirtilir ve sonuç tutanağına yazılır.

Sandığın açılması ve zarfların sayılmasında uyulması gereken kurallar nelerdir?
Sandık tüm iş ve işlemler tamamlandıktan sonra, oy verme yerinde hazır bulunanların gözü önünde, sandık kurulu başkanı tarafından açılır. Sandıktan çıkan zarflar, sandık kurulu başkanı tarafından yüksek sesle iki defa sayılır. İki sayım arasında fark olursa, üçüncü sayım yapılarak sonucuna göre işlem yapılır ve seçimde kullanılan toplam zarf sayısı tespit edilir. Tespit edilen zarf sayısı, o seçime ait sandık sonuç tutanağına işlenir.

Zarfların geçerli olup olmadığı nasıl kontrol edilir?
Bütün zarflar sayıldıktan sonra kontrol edilir ve aşağıda belirtilenler geçersiz sayılır.

• Sandık kurulunca verilen biçim ve renkte olmayan
• "Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" filigranı olmayan kâğıttan imal edilmiş olan
• YSK amblemi olmayan
• Üzerinde İlçe Seçim Kurulu mührü bulunmayan
• Üzerinde sandık kurulu mührü bulunmayan
• Tamamı yırtılmış olan
• Üzerinde İlçe Seçim Kurulu ve sandık kurulu mührü dışında herhangi bir mühür, imza, yazı, parmak izi veya herhangi bir işaret bulunan zarflar

Sandık kurulu mührü olmayan fakat üzerinde Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar geçerli olur mu?
Evet. Üzerinde sandık kurulu mührü bulunmamasına rağmen Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar ile üzerinde leke veya çizik bulunsa dahi bunun özel işaret koymak amacıyla yapıldığı kesin olarak anlaşılamayan zarflar geçerli sayılır.

İtiraza uğrayan ile itiraz uğramadan geçersiz sayılan zarflara ne yapılır?
İtiraza uğrayan zarflar ile itiraza uğramadan geçersiz sayılan zarflar, başkan tarafından bir kenara ayrılır. Sandık kurulu, bütün zarflar kontrol edildikten sonra, itiraza uğrayan zarfları inceleyerek, geçerli veya geçersiz sayılması yönünde kararını verir. Bundan sonra, o sandıktan çıkan geçerli ve geçersiz oy zarflarının toplam sayısı ayrı ayrı tutanağın ilgili yerine işlenir. Geçersiz zarflar paketlenir ve paketin üzeri mühürlenerek zarf sayısı yazılır. Bu zarflar saklanır ve kesinlikle açılmaz.

Sandıktan çıkan zarf sayısı oy kullanan seçmen sayısından fazla çıkarsa ne yapılır?
Sandıktan çıkan geçerli ve geçersiz zarfların toplam sayısı ile oy kullanan seçmen sayısı karşılaştırılır. Zarf sayısı, oy kullanan seçmen sayısına eşit veya eksik ise başkaca bir işlem yapılmaz. Zarf sayısı, oy kullanan seçmen sayısından fazla ise eşitliği sağlamak için önce geçersiz zarf sayısı düşülür. Geçersiz zarf sayısının düşülmesi halinde de eşitlik sağlanamıyorsa, sandık kurulu başkanı geçerli zarflar arasından, eşitliği sağlayacak sayıda zarfı gelişigüzel çeker ve bu zarflar açılmadan derhal yakılarak imha edilir. İmha edilen zarf sayısı, sandık sonuç tutanağına yazılır.

Milletvekili oy pusulalarının ittifak bölümlerinde basılan hangi biçimdeki mühürler geçerli sayılacak ve oylar kime yazılacak?
Milletvekili seçimi için; İttifak alanı; İttifak unvanı bölümü ile aralarındaki boşluk dâhil ittifak yapan siyasi partilerin sütunlarının tamamını ifade eder. İttifak alanı içerisinde, "EVET" mührünün aşağıdaki şekilde basılması halinde bu oy pusulaları geçerli kabul edilir:

• Bir siyasi partiye ayrılan alana basılması
• Hem bir siyasi partiye ayrılan alana hem de ittifak unvanı bölümüne basılması
• İttifak unvanı bölümüne taşacak şekilde, bir siyasi partiye ayrılan alana, basılması
• Yalnız ittifak alanı içerisine "EVET" mührünün basılması

Sandık çevresinde ve sandığın konulduğu binada düzeni sağlamak kimin görevidir?
Sandık çevresinde düzenin sağlanması sandık kurulu başkanına; sandığın konulduğu bina, yapı ve bunların bahçesinde ise bina sorumlusuna aittir. Bina sorumlusunun bulunmadığı yerlerde ise bu yetki, en küçük numaralı sandık kurulu başkanı tarafından görevlendirilen üye tarafından kullanılır

Sandığın konulacağı yer kimin tarafından tayin edilir?
Sandık kurulu tarafından tayin edilir. Ceza infaz kurumlarında, cezaevi idaresinin de görüşü alınarak ilçe seçim kurulu başkanının gözetiminde sandığın konulacağı yer belirlenir.

Seçmen listesinde olmayan görevlilerin oy kullanmasında usul nedir?
Görev yaptığı sandığın seçmen listesinde kayıtlı olmayıp da, başka bir sandık seçmen listesinde kayıtlı olan sandık kurulu başkan ve üyeleri, bina sorumluları, görevli olan kolluk güçleri ve ilçe seçim kurulu tarafından sandık kurulu üyelerini görev yerlerine ulaştırmak için görevlendirilen kişiler ilçe seçim kurulundan aldıkları belgelere istinaden oy kullanabilir, oy kullandıkları seçmen listesinin sonuna kimlik bilgileri yazılır, imzalarını alınır ve sandık kurulu üyeleri tarafından ilçe seçim kuruluna teslim edilir.

Oy pusulaları sayılıp, döküm ve sonuçlar tutanağa geçirildikten sonra sandık kurulu üyelerinin görevi nedir?
Hesaba katılan ve geçerli sayılan oy pusulaları, sandık kurulunca düzenlenen tutanaklar, sayım ve dökümde kullanılıp alt tarafı kurulca imza edilen sayım cetvelleri, hesaba katılmayan, geçerli sayılmayan veya itiraza uğrayan oy pusulaları ve hesaba katılmayan zarflar, tutanak defteri, kurulca mühürlü ve imzalı ayrı ayrı paketler halinde kurulun mührü ile mühürlendikten sonra, başkan ve üyeler tarafından imzalanıp bir torbaya konularak, kurulun bağlı olduğu ilçe seçim kuruluna, sandık kurulu başkanı ve siyasi partili üyeler arasından ad çekme ile seçilecek en az iki üye tarafından götürüp teslim etmek.

Kurulun diğer üyeleri ile müşahitler de teslimata katılabilirler mi?
Kurulun diğer üyeleri ile müşahitler de isterlerse ve taşıtta yer varsa veya taşıt kendileri tarafından sağlanmak suretiyle katılabilirler.

Oy verme işleri hakkında ileri sürülecek şikayet ve itirazlar da usul nedir?
Şikâyet ve itirazlar sandık kuruluna yapılır. Kurul itirazı inceler, karara bağlar ve kararları tutanak defterine geçirerek altını imzalar ve ilçe seçim kuruluna gönderir.