KONDA İstanbul'un anatomisini çıkardı: Hayat tarzları ve kimlikler nasıl değişti?

Artı Gerçek - Türkiye'nin önde gelen araştırma şirketlerinden KONDA, mart ayında yaptığı 'İstanbul'u Anlamak' araştırmasının sonuçlarını açıkladı. Araştırmaya göre, 2018'den beri İstanbul'da kendisini "geleneksel muhafazakâr" olarak tanımlayanların oranı azalırken, "modernlerin" sayısı arttı. Ateist ve deist olduğunu söyleyenlerde de artış görüldü. Kentte en çok yaşanmak istenen ilçeler ise değişmedi.

KONDA Barometresi'nin 'İstanbul'u Anlamak' başlıklı araştırmasında öne çıkan veriler şöyle:

MODERN, GELENEKSEL VE DİNDAR MUHAFAZAKÂR ORANLARI DEĞİŞTİ

Araştırmaya göre, İstanbul'da kendisini "geleneksel muhafazakâr" olarak niteleyen kişilerin oranı azaldı. Buna karşılık, son beş yıl içinde hem modernlerin, hem de "dindar muhafazakârların" oranı yükseldi.

* KONDA'nın Aralık’13 Barometresi’nde İstanbul’da yaşayanların yüzde 32’si hayat tarzını Modern olarak tanımlarken bu oran düzenli olarak artış gösterdi ve Mart 2023'te yüzde 38’e ulaştı.

* Geleneksel Muhafazakâr oranı yıllar içindeki salınımıyla birlikte aynı düzeyde kalırken Dindar Muhafazakârların oranı 2013'ten beri 5 puan azalarak yüzde 25’e geldi. Bununla birlikte, 2018'den beri yeniden iki puan yükseldi.

* KONDA, İstanbul’da Dindar Muhafazakârların oranının, Türkiye geneliyle aynı düzeyde kaldığını belirterek " Geleneksel Muhafazakârlığın yerini Modernlik almaya başlıyor diyebiliriz" ifadelerini kullandı.

KENDİNİ 'TÜRK' OLARAK NİTELEYENLER AZALDI

"İstanbul’da etnik kimliğini Türk olarak tanımlayanların azaldığını görüyoruz" diyen KONDA, "Her yerde olduğu gibi, farklı etnisitelerden insanlar metropol merkezlerine daha fazla yerleşmeye başlıyor" ifadelerini kullandı.

KÜRTLERİN ORANI YÜKSELDİ

Verilere göre, kentte kendisini 'Türk' olarak niteleyenlerin oranı 2013'te yüzde 84'tü. Bu oran yüzde 77'ye geriledi. Kendisini Kürt olarak niteleyenler ise aynı süreçte yüzde 10'dan yüzde 16'ya çıktı.

ATEİSTLER DE, 'SOFULAR' DA ARTTI

Araştırmanın çarpıcı verilerinden biri de, İstanbul’da yıllar içinde ateist ve deist oranındaki artış oldu. Buna karşılık, 'sofu' oranı da son beş yılda arttı.

* KONDA'nın Aralık 2018 Barometresi’nde yüzde 5 olarak ölçülen inançsız oranı karşısında bugün kendisini ateist olarak tanımlayanlar yüzde 6, inançsız olarak tanımlayanlar yüzde 4 oranında ölçüldü.

* Araştırma şirketi, 'sofu' oranı hakkında ise şu ifadeleri kullandı:

"Bununla birlikte, Türkiye genelinde gördüğümüz bir durumu İstanbul’da da görüyoruz. Ateist ve inançsız oranı artarken sofu oranı da artıyor. En son Haziran’19 Barometresi’nde yüzde 11 olarak ölçtüğümüz sofu oranı bu ay yüzde 15’e yükselmiş. Bu oran Türkiye genelinde de son dört yılda 1’er puan yükselerek yüzde 13’e ulaşmış durumda."

KİMLER İSTANBULLU HİSSEDİYOR?

KONDA, kentte yaşayanların kendilerini ne kadar 'İstanbullu' hissettiğini de araştırdı. "Anadolu’da bireyler doğmadıkları yeri memleketleri olarak görse de İstanbullu kimliği daha zor sahipleniliyor" denilen araştırmada, "İstanbullu kimliği sürekli biçimde değişen sosyo-demografik kimliklerle uyumlu bir şekilde ediniliyor" tespiti yapıldu.

Araştırmaya göre, yaşın ve eğitim seviyesinin yükselmesiyle "İstanbulluyum" diyenlerin oranı artarken, 18-22 yaş grubunda da kendini İstanbullu olarak tanımlayanlar bulunuyor. Daha eğitimliler ve uzun süredir İstanbul’da yaşayanlar da kendini daha yüksek oranda İstanbullu olarak tanımlıyor.

İSTANBUL'DAN GİTMEK İSTEYENLERİN ORANI ARTTI

KONDA, Aralık 2018’de araştırmasında "imkanı olsa İstanbul dışında yerleşmek isteyenlerin" oranını yüzde 53 olarak ölçmüşken, Mart 2024’te bu oranı yüzde 61 olarak saptadı.

'YAŞANAN SEMT İLE GEZMEK İSTENEN SEMT ÖRTÜŞMÜYOR'

Araştırmaya göre, "İstanbulluların yaşadıkları, çalıştıkları veya okula gittikleri semtleri, gezme tercihleri ve hayalleri de birbirleri ile örtüşmüyor." KONDA bu verisini, şu harita ile gösterdi:

İSTANBULLULAR HANGİ İLÇELERDE GEZİP EĞLENMEYİ SEVİYOR?

Araştırmaya göre, gezmek ve eğlence konusunda ilk sırada yüzde 18’le Kadıköy var. Kadıköy'ü yüzde 8'le Beşiktaş takip ediyor. Geçen altı yılda Fatih ve Beyoğlu ilçelerinin popülerliği azalırken Kadıköy, Üsküdar, Bakırköy ve Pendik'te artış görüldü.

Veriler şöyle:

YÜZDE 52'Sİ BAŞKA İLÇEYE GİDİYOR

* Kişilerin toplamda yüzde 52’si kendi ilçesi dışında vakit geçirirken, kalanları gezmek için de yaşadığı
ilçeden ayrılmıyor.

* Gezmek için tercih edilen semtler hayat tarzı, yaş ve çalışma durumu ile yakından ilgili.

* Siyasi tercihlere göre bakıldığında da, farklı parti seçmenlerinin ilk sıralarda söyledikleri semtler değişiklik gösterdi. AKP seçmenleri Üsküdar ve Fatih’i ilk iki sırada söylerken, CHP seçmenlerinde bu sıralama Kadıköy ve Beşiktaş şeklinde değişti.

* Gençler ve öğrenciler Kadıköy, Beşiktaş ve Beyoğlu’nu tercih ettiğini söyledi.

* Her 4 öğrenciden 3’ü yaşadığı ilçenin dışında vakit geçirmeyi tercih ettiğini belirtti.

EV KADINLARINDA BAĞCILAR İLK ÜÇTEN ÇIKTI

* Ev kadınları Fatih, Üsküdar ve Esenler’ ilk 3 sırada saydı. Bu veride, 2018’de Esenler yerine Bağcılar
söylenmişti. Ev kadınlarının en yüksek oranda ziyaret ettiği yerlerin başında ise 2018'deki gibi Sultanahmet, Eyüp Sultan ve Kapalıçarşı geliyor.

BEYAZ YAKALILAR VE İŞÇİLERİN BİR NUMARASI KADIKÖY

* Beyaz yakalı çalışanlar Kadıköy, Beşiktaş ve Bakırköy’ü, esnaf ve işçiler Kadıköy, Beşiktaş ve Fatih’i tercih ediyor. Yaş ve dindarlık oranı arttıkça Fatih ve Üsküdar daha tercih edilen semtler olurken, bu ikisi azaldıkça Kadıköy, Beyoğlu ve Beşiktaş öne çıkıyor.

İSTANBULLULAR İMKÂN OLSA HANGİ İLÇEDE YAŞAMAK İSTİYOR?

KONDA, İstanbullulara "imkan olsa" hangi semtte yaşamak istediklerini de sordu. Veriler şöyle:

* Araştırmaya katılanların yüzde 39’u, yaşamak istedikleri yerde ikamet ettiklerini söyledi. Bu oran Aralık 2018’de yüzde 28'di. idi. Bununla birlikte, İstanbul’da yaşayan 100 kişiden sadece 5’i burada yaşamaktan çok memnun olduğunu ve yaşamak istediği ilçede yaşadığını söyledi.

* En çok yaşamak istenen ilçelerde, Karadeniz’e kıyısı olan iki ilçe listeye girdi. Sarıyer ve Beykoz, hem deprem endişesi nedeniyle hem de pandemi sonrası şehrin kalabalığından kaçma eğilimi sonucunda İstanbul’da yaşanmak istenen ilk beş ilçenin arasında yer aldı.

İLK ÜÇ DEĞİŞMEDİ, KADIKÖY BİR NUMARAYA YERLEŞTİ

* 2018’e kıyasla ilk üçteki Kadıköy, Beşiktaş, Üsküdar ilçeleri değişmese de Beşiktaş ilk sıradan ikinci sıraya inmiş durumda. Sarıyer ve Beykoz, bu merkez ilçelerin ardından popülerliklerini korudu. Fatih ve Bakırköy ise 2018’e göre daha az tercih edilir hale geldi.

* Memleketi sorulduğunda “İstanbulluyum” diyenler ile İstanbul geneli arasında bu sıralamada fark görülmedi; Kadıköy, Beşiktaş ve Üsküdar yine ilk üçte çıktı.

EĞLENMEYE GİDİLEN YER İLE YAŞANMAK İSTENEN İLÇE FARKI

* İstanbulluların yüzde 37’si eğlenmeye, gezmeye gittiği ilçeyi yaşamak istediği ilçe olarak söyledi. Bu oran, çalışma durumlarına göre de büyük değişimler göstermedi.

* AKP ve MHPliler ilk sırada Üsküdar’ı söylerken, CHP, İYİ Parti ve DEM seçmenlerinde ilk sırada Kadıköy yer aldı.

* Emeklilerin tercihleri Kadıköy ve Üsküdar arasında dağılırken ev kadınları Üsküdar’ı önde söyledi.

* Kadıköy ve Beşiktaş kendini Modern olarak tanımlayan, geliri yüksek, genç, muhalif seçmenler
arasında daha yüksek oranda söylendi.

* İstanbul’da yaşamak istenen ilçelerin ortak noktası, ilk beşinin deniz ve boğaz kıyısında yer alması. Fatih ve Bakırköy’de bu gruba dahil edilebilirken, Ataşehir, çok büyük ihtimalle deprem endişesi, yeni ev arzının çokluğu gibi sebeplerden sekizinci sırada yer buldu.

NÜFUS İLK KEZ AZALDI

Araştırmanın diğer öne çıkan verileri ise şöyle.

* Geçen sene Türkiye’nin yıllık nüfus artışı binde 1,1 iken, İstanbul’da bu oran binde -16’ydı. Buna göre, İstanbul yıllar yıllar sonra ilk kez nüfusunu azalttı.

* İstanbul’un yıllar içinde net göç hızı da azalmaya başladı. 2022 yılında İstanbul 385.294 göç alırken 418.082 göç verdi. Bu da binde 2,06 oranında net göç hızına işaret ediyor.

ARAÇ SAYISINDA ARTIŞ

* İstanbul’da 5 yıl içinde trafiğe kayıtlı araç sayısı arttı. 2018’de 3.571.000 olan trafiğe kayıtlı toplam araç sayısı, geçen yıl 5.333.286’ya ulaştı.

İSKELE SAYISI BEŞ YILDA 49'DAN 80'E YÜKSELDİ

* Kentte toplu taşıma araçlarının sayısı da son beş yılda yükseldi. İETT ve özel halk otobüslerinin sayısı 2018’e göre artarken toplam otobüs sayısı 6.418’e ulaştı. Deniz ulaşımında, İDO ve deniz motorları sayısında çok değişiklik olmazken şehir hatlarının hem gemi sayısı hem iskele sayısı arttı. 2018’de 49 olan Şehir Hatları iskelesi sayısı, 2023 yılında 80’e yükseldi.

İSTİHDAM ORANI ARTTI

* Nüfus artışına bağlı olarak İstanbul’da istihdama dahil olan kişi oranı da artıyor. Bugün kentte işgücüne katılma oranı yüzde 56,1. Bu oran, 10 yıl önce yüzde 51,1 düzeyindeydi. İşsizlik oranı da 2012’de yüzde 11,3’ken 2022’de yüzde 10,2’ye gelmiş durumda.

TURİST SAYISI KATLANDI

* Koronavirüs salgınının sonlanmasıyla İstanbul’u ziyaret eden turist sayısı da kademeli olarak arttı. En çok turist alan şehirlerle karşılaştırıldığında da İstanbul’un yabancı ziyaretçi sayısının oransal olarak yüksek bir ivmeyle arttığı görüldü. 2021’de 9 milyon yabancı ziyaretçiyi ağırlayan İstanbul, 2023 yılında bu sayıyı 17 milyonun üzerine çıkardı.

ARAŞTIRMA NASIL GERÇEKLEŞTİRDİ?

Araştırma, 2-3 Mart 2024 tarihlerinde İstanbul’un 36 ilçesine bağlı 135 mahallesinde 2 bin 489 kişiyle hanelerinde yüz yüze görüşülerek gerçekleştirildi. (HABER MERKEZİ)