Steven Cook: Türkiye sadece F-16 değil, hiçbir silah sistemini alamaz

Amerika’nın Ortadoğu ve Türkiye uzmanlarından Steven Cook, Council on Foreign Relations (CFR) için yaptığı değerlendirmede Osman Kavala, büyükelçiler krizi ve Türkiye’nin F-16 talebini değerlendirdi:

Erdoğan, ABD ve diğer dokuz Batılı büyükelçinin, casusluk ve terör eylemlerine karıştığı iddiasıyla yargılanmayı beklerken dört yıldır Türkiye'de tutuklu bulunan Türk işadamı ve hayırsever Osman Kavala'yı desteklemek için yaptıkları açıklamaya itiraz etti. Kavala hakkındaki iddialar saçma ve Kavala'nın uzun tutukluluğu, Türk adalet sisteminin uluslararası standartlardan ne kadar saptığını açıkça ortaya koyuyor.

25 Ekim'de ABD ve diğer büyükelçiliklerin Türk hukukuna saygı duyduklarını ve "Ülkelerin İçişlerine Müdahale Etmemesine İlişkin Viyana Sözleşmesi'nin 41. maddesine bağlı olduklarını" belirten bir açıklamayı koordine etmesiyle kriz önlendi. Bu, Erdoğan'ın zafer ilan etmesi için yeterliydi. Söz konusu büyükelçiler artık Türkiye'de kalabilecek.

Büyükelçileri sınır dışı etme tehdidi ABD-Türkiye ilişkilerinde kritik bir dönemde geliyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, son BM Genel Kurulu sırasında ABD Başkanı ile görüşmediği için mutsuzdu ve Joe Biden ile aralarının iyi olmadığını öne sürdü. Rusya'dan ek S-400 hava savunma bataryaları almaya hazır olduğunu da ima etti. Bu gerçekleşirse, Türkiye'nin ABD ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ile ilişkileri tehlikeye girecekti.

Türk Hava Kuvvetleri ABD’den 40 yeni F-16 almak ve 80 jet için de yenileme istiyor. Gerçekleşirse, böyle bir anlaşma, Türkiye'nin S-400 meselesi nedeniyle satın alması engellenen F-35 Müşterek Taarruz Uçağı için harcadığı 1,4 milyar doları telafi edecek. 

Ankara, özellikle S-400 alımıyla Washington'da önemli miktarda iyi niyeti heba etti. Sonuç olarak, Kongre üyelerinin Türkiye'ye F-16 satışını onaylamaları pek olası görünmüyor. İki partili Meclis üyelerinden oluşan bir grup, Dışişleri Bakanı Antony Blinken'e önerilen satışa karşı çıkan yakın tarihli bir mektupta şunları söyledi: 

"Erdoğan hükümeti, ABD yasalarına uymaya veya Türkiye'nin F-35 programından çıkarılmasına ve Kongre'nin Türkiye’ye silah ambargosu uygulanmasına yol açan temel koşullarla ilgilenme niyetinde olmadığını açıkça gösterdi."

Açıkçası, Türkiye'nin S-400'ü satın alması, yalnızca F-35'leri değil, daha geniş anlamda Amerikan silahlarını edinmesi için bir sorun teşkil ediyor. Türkiye'nin Amerikan silah envanteri geniş ve 200’ün üzerinde F-16'yı, M60 ve M48 ana muharebe tanklarını, Kara Şahin ve Kobra helikopterlerini, havadan havaya füzeleri, hassas güdümlü mühimmatları, havanları, zırhlı personel taşıyıcıları, deniz silahlarını ve fırkateynleri içeriyor. 

Ayrıca, Türkiye için F-16'ları alacak olan kuruluş, Savunma Sanayii Başkanlığı veya SSB, Amerika'nın Düşmanlarına Yaptırımlarla Karşı Mücadele Yasası (CAATSA) kapsamında yaptırıma tabi tutuluyor. 

Türk yetkililer, uçakları SSB ile uğraşmadan Türkiye'ye göndermenin yolları olduğunu savunuyor, ancak Kongre üyeleri, ABD yasalarını atlatmak için bir çaba teşkil edecekleri için bu tür alternatifleri engelleyeceklerini belirttiler.

Bu konulara ek olarak, ABD'de sürgünde olan bir İslam din adamı olan Fethullah Gülen hakkında devam eden gerilim; ABD, Suriye'de Türkiye'nin terör örgütü olarak adlandırdığı silahlı bir Kürt grubu olan PYD ile olan bağları; ve Türkiye'nin Yunanistan ve Fransa ile arasını bozan Doğu Akdeniz'e yönelik agresif yaklaşımı. Birlikte ele alındığında, Türk yetkililerin ABD ile yakınlaşma arzusunu ifade etmelerine rağmen, Washington ve Ankara, son on yılda ilişkilerini sarsan sorunlar konusunda birbirlerinden çok uzak görünüyorlar.

Kavala, Erdoğan için bir tehdit değil, ancak Erdoğan'ın iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) imajında bir ülke oluşturmak için uzun vadeli çabalarını tehdit eden bir Türkiye vizyonunu temsil ediyor. 

Diğer konuların yanı sıra, demokrasi ve Kürt haklarını savunan Kavala, AKP'nin kurulduğu ve meclise girdikten sonraki ilk yıllarda da desteklemesine neden oldu. Erdoğan, iktidarda geçirdiği yaklaşık on yılın ardından her ikisini de reddetti ve kendisinin ve partisinin siyasi sorunlarına otoriter çözümleri tercih etti. 

Kavala'nın tehdidi, hayırseverliğinin ve savunuculuğunun gerçeklik ile Erdoğan ve AKP'nin Türklere hayatları hakkında söyledikleri arasındaki uçurumu vurgulayabilmesinde yatıyor. 

Türk liderler başka bir ciddi sorunla karşı karşıya kaldıkça, bu durum özellikle akut hale geldi: Kötüleşen bir ekonomi. Ekonomik sorunlar, özellikle Türk lirasının değerindeki yıllarca süren düşüş, AKP'nin orta sınıf arasında geçmiş yıllarda önemli ölçüde yararlanan desteğini kaybetmekle tehdit ediyor.

Kavala'nın serbest bırakılması pek olası görünmüyor. Serbest bırakılmazsa, Avrupa Konseyi Türkiye'ye karşı "ihlal davası" açabilir. Avrupa Konseyi bakanlarının üçte ikisi bu süreci başlatmayı kabul ederse, mahkeme Türkiye'nin mahkemeye karşı yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini değerlendirecek. Avrupa Konseyi, Türkiye'nin oy hakkını veya konsey üyeliğini tamamen askıya alabilir.