Surp Giragos Ermeni Kilisesi 7 yıl sonra açıldı: Sonsuza kadar korumayı umut ediyoruz

 Remzi BUDANCİR

+GERÇEK- Diyarbakır'ın tarihi Sur ilçesinde bulunan Surp Giragos Ermeni Kilise'si 2015 yılında ilan edilen sokağa çıkma yasağı ve yaşanan çatışmalarda zarar gören tarihi yapılar arasındaydı. Daha önce de defalarca tahrip edilen ancak 2011 yılında restorasyon yapılarak açılan Surp Giragos Ermeni Kilise'si 7 yıldır kapalıydı. Restorasyon çalışması tamamlanan kilisenin açılışı bu gün yapıldı.

AYIK: KİLİSEYİ SONSUZA KADAR KORUMAYI UMUT EDİYORUZ

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi kayyımı Münir Karaloğlu’nun katıldığı açılış törenine İstanbul ve yurtdışından gelen çok sayıda Ermeni katıldı. Açılışı yapılan kilise yıllardır yasaklı olan ve tarihi Diyarbakır evlerinin yerine inşa edilen cezaevini andıran yeni yapıların arasında bulunuyor. Kilise'nin açılış töreninde konuşan Surp Giragos Kilisesi Başkanı Ergün Ayık, kilisenin tarihçesi hakkında bilgi verdi. Kilisenin geçmişten bugüne geçirdiği tadilatları anlatan Ayık, "Bu kiliseyi sonsuza kadar korumayı umut ediyoruz" diye konuştu.

MAŞALYAN: KİLİSENİN AÇILIŞI TARİHİDİR

Ardından bir konuşma yapan Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan, 2011 yılının sonu itibariyle yapılan restorasyon sonrası kilisenin ibadete açıldığını söyledi. Diyarbakır’da kilisenin tekrar açılmasının önemli olduğunu ifade eden Maşalyan, kilisenin açılışını tarihi olarak nitelendirdi. Konuşmasında 2011’de tamamlanan restorasyon çalışmasına değinen Maşalyan, "Kilisemiz bakımsızlık nedeniyle zaman içinde bazı bölümleri çökmüştü. Oldukça pahalı bir restorasyon çalışması gerçekleştirildi. 2011 yılı sonu itibariyle kilise ibadete açıldı. 2015 yılındaki çatışmalarda kilise tekrar harabeye döndü. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan çıkarılan ödenekle restorasyon gerçekleştirildi. Büyük emeği geçen Aram Ateşyan ve kilisenin yönetim kuruluna teşekkürlerimi sunuyorum" dedi.

"MEZARLIKLARIMIZA GEREKLİ ÖZEN GÖSTERİLMİYOR"

Kilise’nin açılışı için Bakan Ersoy’a teşekkür eden Maşalyan, ayrıca mezarlıklar konusunda adım atılmaması ile ilgili sitemlerini dile getirdi.  Bakan Ersoy’a "Lütfen bu girişimlerinize devam edin" diyen Maşalyan, "Diyarbakırlı Ermeniler için bu açılış bayram gibidir, can suyu niteliği taşıyor. Türk Ermeni ilişikleri açısından önemlidir. Dostluk köprüleri için ön plana çıkarılması gerektiğine inanıyoruz. Bu açılışı Türkler, Kürtler, Ermeniler, Müslümanlar ve Hristiyanlar arasındaki dostluk köprüsü olarak değerlendiriyoruz. Mezarlıklarımıza gerekli özen gösterilmiyor. Defineciler mezarlarımızı, kiliselerimizi delik deşik ediyor" diyerek aynı duyarlılığın mezarlıklar ve diğer yapılar için de gösterilmesini istedi.

BAKAN ERSOY: RESTORASYON MALİYETİ 32 MİLYON LİRA

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ise Diyarbakır’ın tarihi ve kültürel yönüne dikkat çekti. Kilisenin restorasyon maliyeti hakkında bilgi veren Ersoy, restorasyonun 32 milyon liraya mal olduğunu söyledi.  Diyarbakır’da hoşgörü ikliminin hakim olduğunu ifade eden Ersoy, "Böyle kadim bir şehre sahip olmak ülkemiz açısından çok büyük bir zenginliktir. Diyarbakır’ı kültür, sanat ve inanç turizminin merkezlerinden biri haline getirmek için elimizden gelen gayreti göstermek zorundayız. Surp Giragos Kilisei’nde yarın ayin yapılmasından duyulan heyecanı paylaştığımızı bilmenizi isterim" diye konuştu.

Yapılan konuşmaların ardından 2015 yılından bu yana kapalı olan kilise de kutsama ayini yapıldı. Yarın Surp Giragos Kilisesi’nde 7 yıl aradan sonra ilk ayin yapılacak.

SURP GİRAGOS ERMENİ KİLİSESİ'NİN TARİHİ

Diyarbakır’da bulunan Surp Giragos Ermeni Kilisesi’nin 1376 yılında yapıldı. 27 Mayıs 1915 yılında çıkarılan "Tehcir Kanunu"na kadar Ermeniler tarafından kullanıldı. Kilise, Birinci Dünya Savaşı’nda karargâh olarak kullanıldı. 1913 yılında kilisenin eski çan kulesine yıldırım düşmesi sonucu yıkıldı.  1914 yılında 2 bin altın harcanarak yaptırılan yüksek ve görkemli çan kulesi, kilisenin yakınındaki dört ayaklı minareden yüksek olduğu gerekçesiyle 1916 yılında devlet tarafından yıktırıldı. Ermeni tehciri ve katliamlardan sonra kilise cemaatinin neredeyse tümünü kaybetti.

ASKERİ KARARGAH VE YIKIM

Birinci Dünya Savaşı sırasında karargâh olarak kullanılan kilise, daha sonra ise Sümerbank’ın pamuk deposu olarak kullanıldı. 1960 yılında tekrar ibadete açılan Surp Giragos Ermeni Kilisesi, 1980 yılından sonra ötekilere uygulanan baskılar nedeni ile Ermeniler’in göç etmesi sonucu sahipsiz kaldı. Cemaati olmadığı için ayin yapılmayan ve zaman zaman hırsızlık olaylarının yaşandığı kilise bakımsızlık nedeniyle çökerek kullanılamaz hale geldi.

30 YIL KAPALI OLAN KİLİSE BDP’Lİ BELEDİYELER TARAFINDAN ONARILDI

Neredeyse 30 yıl kapalı olan ve harabeye dönen kilise dönemin BDP'li Diyarbakır Büyükşehir ve Sur ilçe belediyelerinin girişimi ile tekrar restore edilerek 2011 yılında açıldı. O tarihte Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Baydemir, Sur Belediye Başkanı ise Abdullah Demirbaş’tı. 2011 yılında yeniden ibadete açılan kilisenin çanı ise 2013 yılında Moskova’da özel yaptırılarak getirtilmişti.

2015 yılında ilan edilen sokağa çıkma yasakları ve çatışmalar Sur’da bulunan diğer tarihi yapılar gibi Surp Giragos Kilisesi’ni de etkiledi. Kilisenin büyük bir bölümü hasar gördü. Sur’daki operasyonlar 2016 yılının Mart ayında resmi olarak sona erse de mahalleler yasaklıydı. Kilisenin bulunduğu alana girişlere izin verilmiyordu. 2016 yılından sonra Surp Giragos Kilisesi'ndeki restorasyon ve onarım çalışması tekrar başladı. Bu gün itibari ile ibatede açılmış oldu.