Türkiye’de 855 binin üzerinde çocuk eğitim dışında

Müzeyyen YÜCE

İSTANBUL - Eğitim Reformu Girişimi (ERG), "Eğitim İzleme Raporu 2024"ü açıkladı. Rapor, Türkiye'deki eğitim sistemine ilişkin tabloya dair önemli veriler içeriyor.

Eğitim çağında olan çocukların 13 yaşından sonra eğitim dışına çıktığına işaret eden rapor, eğitime devam edenler arasında ise sosyoekonomik durumu iyi olan öğrencilerle düşük gelir grupları arasındaki makasın açıldığını gösteriyor. Buna göre eğitim harcamalarında hane halklarının payı artarken en yüksek gelire sahip yüzde 20'lik grup bu harcamaların yüzde 63,1’ini gerçekleştiriyor.

YÜZDE 73'Ü 14-17 YAŞ GRUBU

Eğitim İzleme Raporu 2024'e göre 2023-24 eğitim-öğretim yılında zorunlu eğitim çağındaki yaklaşık 612 bin 814 çocuk eğitimin dışında kaldı. Bu çocukların yüzde 53,6’sı oğlan, yüzde 46,4’ünü ise kız çocukları oluşturuyor.

Zorunlu eğitim çağındaki çocuklar arasında eğitim dışında olan çocuk sayısı en fazla olan grup ise yüzde 73,9 ile 14-17 yaş grubu. Ancak 14 yaşındaki çocukların yüzde 3,7’si okula kayıtlı değilken 17 yaşındaki çocuklarda bu oran 14,1’e yükseliyor.

Raporda zorunlu eğitim çağında olmasına karşın eğitim dışında olan 612 bin 814 çocuğa, geçici koruma altındaki Suriyeli ve yabancı çocuklar da eklendiğinde bu sayının 855 bin 174’ü bulduğu görülüyor. Genel olarak bakıldığında 15-17 yaş grubunda eğitim dışındaki öğrenci sorununun Orta Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da yoğunlaştığı görülüyor.

‘242 BIN 360 YABANCI ÇOCUK EĞİTİM DIŞINDA’

Eğitim İzleme Raporu 2024'e göre yabancı çocukların net okullulaşma oranları ilkokul çağında yüzde 90,4, ortaokul çağında yüzde 92,5, ortaöğretim çağında ise yüzde 48,6. Bu oranlara sadece Suriyeli çocuklar özelinde bakıldığındaysa ilkokul çağında yüzde 90,9, ortaokul çağında yüzde 93,5, ortaöğretim çağında yüzde 44 olduğu rapora yansıyor.

Raporda Suriyeli çocukların net okullulaşma oranının bir önceki eğitim-öğretim yılında yüzde 66,8 iken bu yıl yüzde 75,7’ye yükseldiğine dikkat çekiliyor. Öte yandan eğitim dışında kalan yabancı çocukların sayısına da yer verilen rapora göre 199 bin 87’si Suriyeli çocuklar olmak üzere Türkiye’de toplam 242 bin 360 “yabancı” çocuk eğitim dışında kaldı.

KIZ ÇOCUKLARININ OKULLULAŞMASI NE DURUMDA?

Raporda, okulda olmayan kız çocukların Çocuk Yaşta Erken ve Zorla Evlilik (ÇYEZE) riski altında olduğu hatırlatılıyor, eğitim dışındaki kız çocukların, özellikle de 15-17 yaş grubunun izlenmesinin önemi vurgulanıyor. Yine rapor kız çocuklarında okullaşma oranının bölgelere göre farklılaştığını gösteriyor.

Örneğin 15-17 yaş grubunda eğitim dışındaki çocuk oranının en yüksek olduğu il yüzde 35,6 ile Muş olurken, Ağrı (yüzde 32,4) ve Gümüşhane’de (yüzde 28,7) de 15-17 yaş grubundaki neredeyse her üç çocuktan biri eğitim dışında kaldı.

Nitelikli eğitim hakkının izlenmesinin, sadece okullulaşma oranlarıyla sınırlı kalmaması gerektiğine dikkat çekilen raporda devamsızlık, sınıf tekrarı ve okul terki göstergelerinin takip edilmesi gerektiğinin altı çiziliyor.

‘18-24 YAŞ ARASI HER 3 GENÇTEN BİRİ NE EĞİTİMDE NE DE İSTİHDAMDA’

Raporda, öğrencilerin temel becerileri hakkında çıkarım yapmak için Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı 2022 (PISA) bulgularının yanı sıra lise mezunlarının yükseköğretime veya istihdama katılım göstergeleri de analiz ediliyor. Buna göre, son iki yılın Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) yerleşme sonuçları incelendiğinde, son sınıf düzeyinde başvuran her üç öğrenciden birinin yerleşebildiği görülüyor.

Diğer yandan rapora göre Türkiye’de 18-24 yaş arasındaki neredeyse her üç gençten biri ne eğitimde ne istihdamda (NEET). Bu yaş grubunda, NEET olan kadınların oranı erkeklerin üç katından da fazla. Buna göre NEET erkeklerin oranı yüzde 15,9 iken kadınların oranı yüzde 58,7. Kadınlara ilişkin bu oranın yüksekliği raporda şu şekilde açıklanıyor: “Bu oranın yüksekliği kadınların eğitim sonrası işgücü piyasasına katılımlarını destekleyecek mekanizmaların eksikliğine, toplumsal cinsiyet rollerine dayalı baskılara ve yeterli eğitim olanaklarının sağlanmamasına işaret ediyor.”

TÜRKİYE’DE ÖĞRETMEN AÇIĞI: EĞİTİM SEN’E GÖRE 91 BİN MEB’E GÖRE 60 BİN

Raporda küresel öğretmenlik krizi ve Türkiye’de öğretmenlerin durumu ve öğretmen politikaları ele alınıyor. Öğretmenlere İlişkin Küresel Rapora göre öğretmen açığının önü alınamazsa 10 ülkeden yalnızca dördünde 2030’da tüm çocukların ilkokula gitme ve mezun olma hedefini gerçekleştirebilecek sayıda öğretmen olacak.

Türkiye öğretmen işgücünde azalma sorunu yaşamayan sayılı ülkelerden. Rapora göre öğretmenlik mesleğini seçenlerin sayısı dünyada giderek azalırken Türkiye’de öğretmenler meslekte kalmayı tercih ediyor.

Ancak, yine raporda öğretmen işgücünde azalma yaşanmamasının, öğretmen açığı olmadığı anlamına gelmediği ifade ediliyor. 2024’te norm kadro açığı Türk Eğitim-Sen’e göre 91 bin 484, MEB’e göreyse 60 bin olarak kayıtlara geçti.

‘HANELERİN EĞİTİM HARCAMALARI ARASINDA UÇURUM VAR’

Eğitim İzleme Raporu 2024'e göre hanelerin eğitim harcamaları arasında ise uçurum var. En düşük yüzde 20’lik gelir kesiminde yer alanlar tüm hane halkı eğitim harcamalarının yalnızca yüzde 1,5’ini gerçekleştirirken, orta sınıf olarak adlandırılan ve üçüncü yüzde 20’lik kesimde yer alan haneler tüm harcamaların yüzde 11,3’ünü, en üst yüzde 20’lik dilimde yer alan haneler ise tüm eğitim harcamalarının yüzde 63,1’ini yapıyor.

Öte yandan rapora göre gerek ortaöğretim gerekse üniversite eğitiminden ayrılan öğrenci sayısı her geçen yıl artıyor. Raporda bu duruma neden olarak eğitime karşı isteksizlik, eğitim için gerekli masraflarda görülen artış ve eğitimin sağlayabileceği kazanımlarda yaşanan düşüş gösteriliyor.