Uzmanlardan ekolojik yaşam uyarısı: HES'ler kızıl geyik ve karacayı göçe zorlayabilir

Rıfat DOĞAN

ARTI GERÇEK- Karabük’te Hidroelektrik Santrali’nin (HES) planlandığı Şeker Kanyonu’nun içinde yer aldığı Yenice Ormanları, 1999 yılında Avrupa’nın biyolojik çeşitlilik açısından en değerli ve acil korunması gereken 100 orman alanı arasına alıyor.

Türkiye’nin en büyük blok ormanlarına sahip Yenice’de yer alan Şeker Kanyonu’nu besleyen Şimşir Deresi üzerine yapılacak HES projesine ilişkin 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı ve 1/5000 bin Ölçekli Nazım İmar Planı Karabük İl Genel Meclisi’nde geçen yıl 5 Şubat’ta onaylanmıştı.

Bu karara karşı Yenice Platformu ve diğer kurumlar Kastamonu İdare Mahkemesi’nde dava açtı. Mahkemeye 9 bilirkişi uzmanı tarafından sunulan raporda HES’in yaratacağı olası risklere dikkat çekildi ve onaylanan planların kamu yararı taşımadığı belirtildi.

ENDEMİK TÜRLER İÇİN OLUMSUZ ETKİLERİ OLABİLİR

Raporda olası riskler şöyle sıralandı:

-Dünya Koruma İzleme Merkezi ve Dünya Ormancılık Örgütü tarafından biyolojik çeşitlilik bakımından dünyadaki mutlak korunması gerekli 100 alan arasında yer aldığı göz ününe alınırsa, gerek endemik türler, gerekse dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma ve Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi kapsamında korunması gerekli türler bağlamında olumsuz etkileri olabileceği,

-Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma ve Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi kapsamında korunması gerekli türler arasında kaydedilen türlerin habitat bütünlüğü ve biyolojik çeşitliliği bakımından risk altında olacağı,

KARACA VE KIZIL GEYİK GİBİ HASSAS TÜRLER GÖCE ZORLANABİLİR

-Yabani hayvan türlerinin barınma-beslenme ve üreme olanakları ile besin zinciri bağlamında ekolojik dengenin bozulmasına ve yaşam alanlarının parçalanmasına yol açabileceği, özellikle karaca ve kızıl geyik gibi hassas yabani hayvan türlerinin yaşam alanlarından göçe zorlanabileceği, dolaysıyla yabani hayvan varlığı ve yabani yaşam üzerinde olumsuz etkileri olabileceği,
BALIK TÜRLERİNE İLİŞKİN YETERLİ TESPİT YAPILMADI

-HES içerikli imar planı kapsamında hazırlanan ÇED raporunda sadece tatlı kaya balığı türüne yönelik değerlendirmeler yapıldığı kırmızı balıklı alabalık, noktalı inci balığı, çizgili sazan balığı ve tatlı su balığı gibi diğer balık türlerine ilişkin yeterli ve gerekli tespit ve incelemelerin yapılmadığı, bu yönüyle dava konusu HES içerikli imar planı kapsamında gerçekleştirilecek yapısal tesisler bağlamında su akşına yapılacak müdahalenin su sıcaklığı, akış rejimi ve oksijen miktarı gibi parametreler bağlamında kırmızı benekli alabalık popülasyonu ve diğer balık türleri üzerindeki (olası) etkilerinin değerlendirilmediği, dolaysıyla eksik işlem tesis edildiği, bu açıdan bilimsel ve nesnel yönden uygun tutarlı olmadığı,

RİSK VE TEHDİTLER AÇISINDAN YETERLİ DEĞERLENDİRMELER YAPILMADI

-Koruma statüsü bakımından koruma-kullanma koşullarına ilişkin hüküm ve değerlendirmeler/öngörüler bulunmadığı, bu ağlamda çevresel değerler ve ekolojik dengenin tahribi, bozulması ve yok olması bağlamında gelecekteki olası risk ve tehditler açısından iligili mevzuat esas olmak üzere gerekli-yeterli değerlendirmeler yapılmadığı,

YENİCE ORMANLARI VE ŞİMŞİR DERESİ İÇİN GEREKLİ ÖNLEMLER ALINMADI

-İmar planlarının planlama alnı olan Şimşir Deresinin önemli bitki alanı olarak Yenice Ormanları ile bütünlük gösterisi bakımından plan notları içeriğinden koruma statüsü bakımından koruma-kullanım koşulları ile gelecekteki olası risk ve tehditler açısından ilgili mevzuat esas olmak üzere gerekli yeterli değerlendirmeler yapılmadığı, bu yönüyle olası etkilerin tespiti ile önlem-tedbirler açısından eksik işlem tesis edildiği bu açıdan uygun olmayacağı,

-Cebri Tünel inşaatı kapsamında patlatma işlemi ve olası etkilerinin değerlendirilmediği, toz emisyonlarına ilişkin havada asılı partikül ile çöken miktarına ilişkin analizlerin yapılmadığı, sanayi kaynaklı hava kirliğinin kontrolü yönetmeliği içerisinde azaltım tablosuna göre değerlendirmediği,

-Topografik-jeolojik-meteoroloji veriler bakımından olası alternatiflere ilişkin yeterli çalışmalar yapılmadığı, bilimsel ve teknik bir gerekçe ya da zorunluluk-gerekliliklerin ifade edilmediği.
BÖLGEDE HEYELAN VE KAYA DÜŞMESİ TEHLİKESİ VAR

Raporun son bölümünde planların kamu yararı taşımadığı belirtilerek şöyle dendi:

"Jeolojik yapı itibariyle bölgenin kendine özgü jeolojik formasyonları bağlamında inşaat-imalat ve patlatma işlemlerinde toprak kayması - heyelan ve kaya düşmesi risklerinin yüksek olduğu bu çerçevede alınan önlemler ve teknolojik yönleriyle mekansal planlar yapım yönetmeliği 7. Maddesi 1. Fıkrası içeriğinde ifade edilen "planlar kamu yararı amacıyla yapılır" hükmü esas olmak üzere kamu yararı ve hizmet gereğinin karşılanması ilkesi bakımından uygun ve tutarlı olmadığı kanaati edinilmiştir."