Venedik Komisyonu'ndan 'otoriter sistem' uyarısı

Venedik komisyonu Türkiye'de yapılacak anayasa değişiklik önerilerini mercek altına aldı. Komisyon'un hazırladığı raporda yeni anayasa teklifinin ‘ otoriter' bir sisteme dönüşebileceği uyarısı da yapılıyor.

GÜNCEL- Avrupa Konseyi’nin anayasal hukuk uzmanlarından oluşan organı Venedik Komisyonu dün yayımladığı iki raporda Türkiye’de 16 Nisan’da halk oylamasına sunulacak olan Anayasa değişiklik önerilerini ve Sulh Ceza hâkimliklerini mercek altına aldı.

P24'ün haberine göre, Anayasa değişiklikleriyle ilgili geçtiğimiz hafta onaylanan ve dün Venedik Komisyonu’nun sitesinde yayımlanan görüş raporu, önerilen sistemin "otoriter" bir sisteme dönüşebileceği uyarısını yapıyor. Sulh Ceza hâkimlikleriyle ilgili olarak yayımlanan görüş raporu ise bu kurumların yetki alanları ve uygulamalarının pek çok konuda endişeye yol açtığını belirtiyor, soruşturma aşamasında tutuklama gibi önlemleri de içeren "güvenlik tedbirleri" alma yetkilerinin kaldırılması gerektiğini savunuyor.

Raporların her ikisi de Türkiye’nin de temsil edildiği Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) Denetim Komisyonu’nun talebi üzerine hazırlandı. Denetim Komisyonu, geçtiğimiz hafta Türkiye’de demokratik kurumların işleyişinin ciddi anlamda bozulduğunu söyleyip Türkiye’nin bu sebeple tekrar hukuki ve siyasi denetime alınması gerektiğini söylemişti.

‘SULH CEZA HAKİMLİKLERİ GÜVENLİK TEDBİRİ ALMAMALI'

Sulh Ceza hâkimlikleriyle ilgili raporda, Venedik Komisyonu bu kurumların tutuklama kararlarını da içeren "güvenlik tedbiri" alma yetkisinin kaldırılmasını, güvenlik tedbirleri alma yetkisinin hem soruşturma hem de yargılama aşamalarında normal hâkimlere verilmesi gerektiğini savunuyor. Venedik Komisyonu’na göre, tutuklama kararı normal bir mahkeme tarafından üstlenilmemişse, Sulh Ceza hâkimlikleri tarafından yeterince gerekçelendirilmeden tutuklanması kararlaştırılan kişiler için savcılıklar bir an önce tahliye talebinde bulunmalı. Bir Sulh Ceza hâkiminin kararına itirazı bir başka Sulh Ceza hâkiminin değerlendirdiği mevcut sistemi de eleştiren rapor, Sulh Ceza kararlarına itirazların Asliye Ceza ya da temyiz mahkemelerine yapılması gerektiği görüşünde.

‘OTORİTER' SİSTEM UYARISI

Venedik Komisyonu, referandumda oylanacak Anayasa değişikliklerini inceleyen raporunda ise değişiklikleri "tek-kişi" rejimine yol açabilecek, "Türkiye’nin demokratik anayasal geleneğinden geriye doğru atılmış tehlikeli bir adım" olarak nitelerken, önerilen sistemin "demokratik başkanlık sisteminin özelliği olan kuvvetler ayrılığı mantığı ile bağdaşmadığı ve otoriter bir başkanlık sistemine dönüşebileceği" uyarısında bulunuyor.

Raporda yeni sistemin cumhurbaşkanının yürütme gücünü tek başına kullanmasına, herhangi bir denetime tabi olmaksızın bakanları ve üst düzey bürokratları atamasına, parti üyesi hatta lideri olmasına ve böylelikle yasama organını kontrol etmesine ve "demokratik başkanlık sistemleriyle bağdaşmayan" bir şekilde Meclis’i herhangi bir sebeple feshetmesine izin verildiği belirtiliyor.

Komisyona göre, değişikliklerin yürütme üzerinde "zaten yetersiz" olan yargı denetim sistemini ve yargı bağımsızlığını daha da zayıflatma tehlikesi de mevcut.

Mevcut OHÂL dolayısıyla Anayasa referandumu gibi önemli bir oylama için gerekli "demokratik altyapının" sağlanamadığını belirten rapor, değişikliklerin Meclis’te oylanması sırasında HDP’li bazı vekillerin hapiste olmasının ve bazı milletvekillerinin gizli oylamaya riayet etmemesinin de usul temelinde endişeye yol açtığı belirtildi.

VENEDİK KOMİSYONU

Avrupa Parlamento'sunun Avrupa Konseyi'nin anayasal konulardaki danışma organıdır. Venedik Komisyonu 1990'da, Berlin Duvarı'nın çöküşü sonrası Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin anayasa hazırlama sürecinde acil yardıma ihtiyaç duydukları bir dönemde kurulmuştur. Komisyon, bu ülkelerin Avrupa standartlarına uygun anayasalar hazırlamalarında öncü rol üstlenmişti. Üyeleri özellikle anayasa hukuku ya da uluslararası hukuk alanlarında uzman akademisyenler, anayasa mahkemesi yargıçları ve çeşitli ülkelerin parlamenterlerinden oluşmaktadır.

Komisyon 4 alanda faaliyet göstermektedir:

Anayasa hazırlama sürecine yardım etme

Seçimler ve referandumlar düzenlenmesine yardımcı olma

Anayasa Mahkemeleriyle işbirliği yapma

Çeşitli uluslararası konularda raporlar hazırlama ve seminerler düzenleme

Türkiye Venedik Komisyonu üyesidir.